علاقمندان به فرهنگ و تاریخ دیار کهن اردبیل بر این اعتقادند که وضعیت مبهم منطقه تاریخی عالی‌قاپو و رها شدن بافت فرسوده آن می‌تواند در آینده به مشکل و معضل اساسی برای شهر گردشگری اردبیل تبدیل شود.
برخی از ساکنان محله عالی قاپو مدعی هستند که بنای آنها برخلاف موازین قانونی در حریم بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار گرفته و آنها هیچگونه اجازه و حقی در زمینه ساخت و ساز و حتی نوسازی و ترمیم ساختمان و بنای مسکونی خود ندارند.
به ادعای آنها، با ثبت جهانی بقعه شیخ صفی در سازمان یونسکو به عنوان اثر تاریخی و بین المللی، براساس مصوبه میراث فرهنگی ساخت و ساز و ارتفاع سازی در منطقه تا شعاع ۸۵ متری بقعه غیر قانونی است، اما در سال‌های گذشته با تغییر نقشه مصوب، شعاع حریم تا ۴۵۰ متر و در بعضی جاها بیشتر افزایش یافته که این تغییرات به ضرر ساکنان عالی قاپو بوده چرا که با این نقشه هیچ یک از خانه‌ها اجازه بازسازی ، نوسازی و ارتفاع سازی را ندارند.
به گفته یک کارشناس فرهنگی، اگر این ادعای اهالی منطقه درست باشد، این وضعیت می‌تواند به مسئله‌ای بغرنج برای بافت تاریخی عالی قاپو که بقعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی در آن واقع شده است، تبدیل شود.
حمید افزود: بلاخره باید وضعیت منطقه بر اساس اسلوب و معیارهای قانونی مشخص شود، در باره بقعه شیخ صفی نیز که به ثبت یونسکو رسیده است، می‌بایست همانند دیگر بناهای مشابه در سایر استانها رفتار شود.
وی اضافه کرد: اینکه به هیچ عنوان اجازه نوسازی و بازسازی به بناهای واقع در منطقه داده نشود اقدامی منطقی بنظر نمی‌آید زیرا که در این صورت بافت فرسوده و قدیمی منطقه فرسوده تر شده و در آینده چهره‌ای زشت در اطراف بقعه شیخ صفی بوجود می‌آورد.
جاوید وطن خواه ساکن محله عالی قاپو از شهروندان معترض به توسعه حریم بقعه شیخ صفی می‌باشد، او مدعی است که برای خانه مسکونی وی چندین سال مجوز بازسازی و ارتفاع سازی از سوی میراث فرهنگی و شهرداری داده نشده و مجبور به ایجاد چادر در بام خانه خود شده است.
وی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: از سال ۱۳۹۵ چندین بار پیگیری های لازم را برای صدور مجوز ارتفاع سازی به خانه های مسکونی عالی قاپو انجام شده ولی نتیجه ای بعمل نیامده است.
وطن خواه ادامه داد:برای پیگیری بیشتر به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نماینده یونسکو مراجعه کرده‌ایم که نمایندگان یونسکو اعلام کردند مسئولین استان حریم را تعیین کرده‌اند و ما هیچ نقشی در تعیین میزان ارتفاع نداشته‌ایم و اگر تغییراتی هم داده شده از سوی مسئولین شهر اردبیل صورت گرفته است.
وی گفت: خواسته اصلی ما از مسئولان بازنگری در طرح حریم بقعه شیخ صفی است چرا که زندگی، رفاه و آسایش ما بستگی به این بازنگری دارد در غیر اینصورت ما متضرر خواهیم شد.
وطن خواه بیان کرد: در حال حاضر بیش از ۱۵۰ خانوار در این محله دچار سردرگمی شده و نمی‌توانند خانه های خود را باز سازی ،تعمیر و یا بنای جدیدی با ارتفاع بیشتر احداث کنند.
وطن خواه ادامه داد: براساس مصوبه میراث فرهنگی ،حریم بقعه شیخ صفی تا شعاع حدود۸۵ متری تعیین شده به این معنا تا شعاع ۸۵ متری گنبد الله الله هیچ کس حق ساخت و ساز با ارتفاع بیشتر را ندارد اما نقشه مصوب دستکاری شده و شعاع گنبد الله الله تا ۲۵۰متر هم افزایش یافته که این امر باعث حصر زندگی ، خانه و کاشانه ما شده است.
امیر حجازی کارشناس عمران یکی دیگر از ساکنان محله عالی قاپو است که مدعی است که به رغم قرار گرفتن خانه وی در شعاع ۴۵۰ متری بقعه شیخ صفی و گنبد الله الله اجازه بازسازی و ارتفاع سازی خانه خود نداشته و نارضایتی خود را به مسئولان شهر اعلام می کند.
وی گفت:خانه مسکونی من درشعاع ۴۵۰متری گنبد الله الله قرار دارد که مورد بی مهری مسئولین شهر قرار گرفته و اجازه ساخت با ارتفاع بیشتر را ندارم حال آنکه شعاع مصوب حریم تا ۸۵ متر تعیین شده و براساس این مصوبه و نقشه ممانعت مسئولان شهر برای ساخت و ساز مجدد با ارتفاع بیشتر غیر قانونی می‌باشد.
حجازی اظهار کرد:خانه های ما مشرف به گنبد الله الله نیست بلکه خانه های ما روی رودخانه قدیمی احداث شده وهیچگونه آثار باستانی و یا منظری ندارد ، نه دید آنچنانی به بقعه داریم و نه به این حریم رفت و آمد داریم در حال حاضر ملک ما در حال تخریب است به شهرداری در خواست بازسازی دادیم که موافقت بعمل نیامده است.
وی گفت: مسئولان مربوطه اعم از میراث فرهنگی و شهرداری تکلیف بیش از ۱۵۰ خانواری را که خانه هایشان بلاتکلیف رها شده روشن کنند، اینجا جوانان امیدی برای زندگی ندارند سرمایه همه آنها در این شرایط بد اقتصادی ،بیکاری و تورم در حال نابودی است، به جرات می‌توانم بگویم که نارضایتی‌ها روز بروز بیشتر شده، همه این اهالی دنبال بازنگری حریم بقعه هستند.
در این حال رئیس اداره معماری بافت‌های واجد ارزش و طرحهای بازآفرینی اداره کل راه و شهرسازی استان اردبیل با اشاره به وجود آثار ثبتی جهانی در محدوده بافت تاریخی اردبیل از جمله مجموعه خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی گفت: ملحوظ نمودن بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در خصوص ضوابط ارتفاعی احداث بنا دربافت، بازگشایی معابر بافت تاریخی و سایر قوانین و مقررات لازم الاجراست.
حسین زاده افزود: درکنار موضوع بازنگری طرح ، تعریف جداره‌های با الگوی معماری ایرانی اسلامی در احیاء و باز زنده سازی محلات قدیمی و دارای هویت، اماکن تاریخی و فضاهای سرزنده شهری از ضروریات است.
وی افزود: بافت تاریخی شهر اردبیل حدود ۹۶ هکتار بوده که اخیرا توسط وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دو برابر افزایش یافته است و این موضوع به جد مورد اعتراض کارشناسان است.
حسین زاده ادامه داد: ساکنان بافت کهن و تاریخی شهر اردبیل از گذشته برای دریافت مجوز ساخت و ساز با یک بلاتکلیفی روبرو هستند و این موضوع نیز با توجه به تغییرات جمعیتی، کالبدی و تکنولوژی‌های فنی باید توسط کارشناسان فنی بررسی گردد.
وی اظهار کرد: مرحله نهایی تهیه طرح تفصیلی شهر اردبیل توسط مهندسین مشاور و به کارفرمایی شهرداری اردبیل در دست تهیه می‌باشد، که لازم و ضروری به نظر می رسد در تهیه این سند دقت مضاعف از سوی مشاور در مرحله شناخت و بررسی وضع موجود و نیز ارائه طرح صورت پذیرد تا با اصلاح طرح موجود و تعریف مشوق‌های لازم نسبت به ساماندهی و بهسازی و نوسازی و مرمت بناهای تاریخی آن منجر شود.
نادر فلاحی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل هم در این باره به ایرنا گفت:حریم بقعه شیخ صفی بازنگری می‌شود و به احتمال قوی در این بازنگری جلوی ارتفاع سازی در حریم گرفته شده و یا در برخی جاها مجور ارتفاع صادر می‌شود.
وی افزود: پیش نویس طرح بازنگری تهیه شده و برای تایید و بررسی بیشتر به معاونت عمرانی استانداری،راه و شهرسازی و شهرداری اردبیل ارسال شده است.
فلاحی با بیان اینکه تکمیل طرح آزادسازی و ساماندهی حریم مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی به عنوان نگین گردشگری بافت تاریخی مرکز استان در دستور کار است افزود:تصویب و اجرای طرح بازآفرینی حریم بافت تاریخی این مجموعه بسیاری از مشکلات پیش‌روی گردشگران داخلی و خارجی از جمله ترافیک و پارکینگ را حل خواهد کرد.
وی افزود: ارگان‌های مختلفی از جمله راه و شهرسازی، شهرداری و شورای اسلامی شهر با اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل برای رسیدن به این مهم، همسو و همراه شده‌اند؛ چرا که به عنوان نگین گردشگری بافت تاریخی اردبیل تاثیر بسزایی در رونق گردشگری و اقتصاد گردشگری استان خواهد داشت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با تاکید بر اهمیت مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی به عنوان زمینه‌ساز معمار وحدت مذهبی و جغرافیایی کشور، یادآور شد: ایران از دیرباز تحقق یکپارچگی ملی و مذهبی خود را مرهون و مدیون سلسه صفوی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین و مهمترین سلسله‌های ایرانی بوده است.
فلاحی گفت:هرگونه تصمیم در ارتباط با تغییر در ساخت و ساز بقعه و حریم آن، توسط وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و شورای عالی معماری و شهرسازی گرفته می‌شود و تنها در مورد یک ساختمان در حال اجرا در محل اختلاف وجود داشت که این موضوع هم اکنون در مراجع قضایی در حال پیگیری است.
به گزارش ایرنا، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از مهم ترین آثار تاریخی شهر اردبیل و از بناهای کم‌نظیر تاریخی ایران به شمار می‌رود که از لحاظ معماری و کاشی‌کاری از شاهکارهای سده هشتم هجری قمری و سال‌های پس از آن است.
این بنا پس از وفات شیخ صفی‌الدین به سال ۷۳۵ هجری قمری به وسیله فرزند او، صدرالدین موسی پایه‌گذاری شد و شاه عباس بناهای مهمی به این مجموعه افزود و اصلاحاتی در آن انجام داد.
اهمیت این اثر تاریخی به طور کلی در رابطه‌ای که با سلسله خاندان صفوی دارد، جلوه‌گر می‌شود؛ اسلاف شاهان صفوی و همچنین شاه اسماعیل اول، بنیانگذار این سلسله در این مجموعه تاریخی به خاک سپرده شده‌اند.
مجموعه کنونی بقعه شیخ صفی شامل بیرون بقعه (عالی قاپو)، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره شیخ صفی‌الدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چینی‌خانه، مسجد جنت‌سرا، خانقاه، چراغ‌خانه، چله‌خانه و شهیدگاه است.
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی سال ۱۳۸۹ به عنوان یازدهمین اثر ارزشمند تاریخی ایران از سوی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) به ثبت جهانی رسید.
گزارش:یعقوب شاددل
نظر شما