۱۵۱ گونه جانوری ایران در خطر انقراض قرار دارد

آیا می توانید دنیا را بدون حیوانات و گیاهان تصور کنید؟ قطعا دنیای ترسناکی خواهد بود اما شاید انسان ناخواسته به این سمت حرکت کرده است، با زیاده خواهی خانه حیوانات زیادی را خراب کرده و گونه های بی شماری را در معرض نابودی قرار داده است، به طوری که بر اساس آخرین آماری که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ( IUCN ) منتشر کرده بیش از ۸ هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و جانوری در دنیا به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند و نزدیک به ۳۰ هزار گونه یا در معرض خطر انقراض هستند یا آسیب پذیرند و ارزیابی می شود بسیاری از گونه های دیگر هم به زودی در سیر قهقرایی جمعیتی و انقراض قرار خواهند گرفت.

با توجه به اهمیت موضوع مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شصت و هشتمین جلسه خود در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳، روز سوم مارس (۱۲ اسفند)، روز تصویب کنوانسیون منع تجارت گونه های نادر گیاهی و جانوری (CITES)، را به عنوان روز جهانی حیات وحش اعلام کرد که هدف از تعیین این روز، ایجاد فرصتی برای بزرگداشت و ارتقای آگاهی‌های عمومی در خصوص گونه‌های گیاهی و جانوری جهان است، بعد از آن هر ساله به فراخور شرایط شعاری برای این روز تعیین می کند که شعار امسال بازیابی یا احیای گونه های کلیدی برای بازسازی بوم سازگان اعلام شده است.

رضا فرجی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت روز جهانی حیات وحش در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: هزار و ۲۳ گونه مهره دار در کشور به ثبت رسیده که از این تعداد حدود ۱۵۱ گونه در فهرست سرخ IUCN  به عنوان گونه های در خطر معرض انقراض ثبت شدند که ممکن است با توجه به تهدیدات متنوعی که متوجه اکوسیستم های طبیعی کشور ما است و شرایطی که با آن مواجه هستیم این گونه ها بیشتر هم باشند

وی افزود: بحث تخریب زیستگاه ها، تغییر کاربری اراضی، برداشت بی رویه و غیر مجاز از انواع گونه های گیاهی و جانوری، ورود گونه های بیگانه و مهاجم به زیستگاه های طبیعی، آلودگی های محیط زیست و تغییرات اقلیمی که امروزه بحث داغ دنیا است برخی از عمده تهدیدات حیات وحش است که البته مسائل اجتماعی و اقتصادی بر شدت و ضعف آنها تاثیر دارد.

وی اظهار داشت: در جهان هم اوضاع خیلی خوب نیست به طوری که بر اساس آخرین آماری که IUCN منتشر کرده بیش از ۸ هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی و جانوری در دنیا به شدت در معرض خطر انقراض هستند و نزدیک به ۳۰ هزار گونه یا در معرض خطر انقراض هستند یا آسیب پذیرند و ارزیابی می شود بسیاری از گونه های دیگر هم به زودی در سیر قهقرایی جمعیتی و انقراض قرار خواهند گرفت.

فرجی ادامه داد: مجموعه این عوامل و ارزش هایی که گونه ها برای اکوسیستم ها دارند، سازمان حفاظت محیط زیست را بر آن داشت که علاوه بر اقدامات حفاظتی معمول که انجام می دهد به خصوص در مناطق چهارگانه تحت مدیریت، سعی می کند این اقدامات را هم افزایش و هم به تمام زیستگاه های طبیعی کشور تسری دهد و از ظرفیت های موجود استفاده کند برای اینکه تا سر حد امکان مانع روند نزولی جمعیت حیات وحش شود.

وی اظهار داشت: اولین اقدام عاجلی که داریم انجام می دهیم  بازنگری فهرست طبقه بندی گونه های جانوری است تا آخرین فهرست سرخ گونه های جانوری را در سطح ملی استخراج کنیم اگرچه شاید در کوتاه مدت خیلی دقیق تهیه نشود اما کار خوبی است که آغاز شده، قبلا یک طرح تحقیقاتی در این زمینه داشتیم که نتایج آن طر به همراه بررسی های استانی و ستادی را جمع بندی می کنیم تا فهرست جدیدی به دست آید که بتوانیم بیشتر از وضعیت گونه ها مطلع شویم تا طبقه بندی ها را به شکل صحیح تری داشته باشیم.

اولین اقدام عاجلی سازمان حفاظت محیطزیست بازنگری فهرست طبقه بندی گونه های جانوری است تا آخرین فهرست سرخ گونه های جانوری را در سطح ملی استخراج کند. سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: البته قرار شد که برای ۲۰ گونه جانوری که باید بیشتر به آنها توجه شود برنامه عمل تهیه شده است که بر این اساس برای تعدادی از آنها مانند مانند خرس سیاه، گوزن زرد ایرانی، پلنگ و میش مرغ از سال ۱۳۹۶ برنامه عمل تدوین شده و حال اجرا است، برای حدود ۱۱ گونه مانند گورخر، اردک سرسفید، شوکا و افعی لطیف هم برنامه عمل تدوین و نهایی شده و از سال ۱۴۰۱ اجرایی می شود، همچنین برای ۷ گونه دیگر مانند مرال، انواع خفاش ها، کاراکال، کفتار و سمندر کردستانی هم تدوین برنامه عمل پیش بینی شده که در سال ۱۴۰۱ تهیه و تدوین و بعد از آن اجرایی می شود که البته فعلا در مرحله آخر تحقیقات و بررسی قرار دارد.

وی گفت: سازمان حفاظت محیط زیست با محدودیت های بسیاری چه از حیث منابع مالی چه نیروی انسانی مواجه است و از این عرصه و پهنه گسترده با این تنوع زیستگاهی به تنهایی نمی تواند آنطور که لازم است حفاظت کند، سعی داریم استفاده از مشارکت عمومی و بخش خصوصی را توسعه دهیم هر چند شروع شده اما می خواهیم آنرا توسعه دهیم که نماد آن ایجاد قرق های اختصاصی است که ۵ سال است در کشور آغاز شده و با بازخوردها و دستاوردهایی که داشته ما را ترغیب می کند که تعداد قرق ها را در سطح کشور توسعه دهیم از این رو باید برنامه جامع تری داشته باشیم و دستورالعمل ها را بازنگری کنیم که همین هم در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم هم سطح حفاظت را خارج از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان در کشور توسعه دهیم و هم سپر حفاظتی برای مناطق حفاظت شده ایجاد کنیم و هم اینکه تمام ظرفیت های خارج از سازمان محیط زیست را چه در قالب تعاونی ها، سمن ها، جوامع بومی محلی و بخش خصوصی پای کار بیاوریم برای اینکه هم زیستگاه های بیشتر و هم گونه های بیشتری را حفاظت کنیم.

فرجی افزود: البته در حوزه قوانین و مقرارت هم چالش هایی داریم، بخش عمده ای از قوانین ما متعلق به چند دهه قبل است اگرچه برخی از مفادشان در زمان خود پیشرو بود اما در بخش های زیادی از جمله بحث تعریف جرایم، واردات، روابط بین بخشی با دستگاه هایی که باید در زمینه توسعه حفاظت با سازمان محیط زیست همکاری داشته باشند؛ نیازمند بازنگری و اصلاح هستند که اجرای آن در دستور کار سازمان قرار دارد، البته یکبار در سال ۱۳۹۸ آیین نامه اجرایی قانون شکار و صید بازنگری و اصلاح شد اما ایراداتی به آن وارد بود که مجددا بازنگری دیگری انجام گرفت.

وی اظهار داشت: معتقدیم قانون شکار و صید هم که در سال ۱۳۴۶ تصویب شده بود نیاز به بازنگری دارد و به قانون نظام جامع تحول زیستی تبدیل شود، یعنی ما باید فراتر از بحث شکار و صید و ساماندهی آن به سمت نگرش اینکه جامعه باید از تنوع زیستی و حیات وحش کشور حفاظت کند برویم و تمام دستگاه هایی که مسوولیت هایی دارند در قالب این قانون دیده شوند و در روند حفاظت مشارکت کنند.

معتقدیم قانون شکار و صید هم که در سال ۱۳۴۶ تصویب شده بود نیاز به بازنگری دارد و به قانون نظام جامع تحول زیستی تبدیل شود. سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست افزود: اقدامات دیگری هم بحث فرهنگ سازی و آموزش در حال انجام است که سعی می کنیم از مناسبت هایی مانند روز جهانی حیات وحش به نحو احسنت استفاده کنیم، همچنین با استفاده از ظرفیت رسانه ها، سمن ها و علاقه مندان به محیط زیست به عموم جامعه اطلاع رسانی و از مردم دعوت کنیم که برای حفظ سرمایه های ملی که حیات وحش یکی از باارزش ترین آنها است در کنار سازمان هر آنچه که می توانند انجام دهند.

وی درباره شعار امسال روز جهانی حیات وحش با عنوان  بازیابی یا احیای گونه های کلیدی برای بازسازی بوم سازگان درباره اینکه آیا امکان احیای گونه منقرض شده وجود دارد؟ گفت: ترجیح بر این است که نگذاریم گونه یا زیستگاهی از بین برود بعد بخواهیم انرا بازسازی و احیا کنیم، البته نمونه هایی در دنیا اتفاق افتاده مثلا غزال عربی در صحرای عمان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به طور کامل از بین رفته بود اما احیا و در زیستگاه های طبیعی رها سازی شد و تقریبا به شکل سابقش برگشت.

فرجی اظهار داشت: در ایران هم داریم روی گونه گوزن زرد ایرانی این کار را انجام می دهیم، این گونه در تمام زیستگاه های طبیعی از بین رفته اما در چندین مرکز در سطح ایران جمعیت در اسارت این گونه را داریم که اکنون به سطح خوبی از جمعیت رسیده اند و دنبال این هستیم که زیستگاه مناسبی را برای آنها پیدا کنیم.

۹۰۱۴