به گزارش ایرنا، دوم فروردین ماه مصادف با ۲۲ مارس روز جهانی آب بهانه ای شد تا بار دیگر موضوع حساس آب و آثار خشکسالی را مرور کنیم ، پدیده ای که از سه دهه اخیر اگرچه گاهی با بارش نزوللات جوی و ترسالی در کشور همراه شده اما همواره زور خشکسالی بر روزها و ماه های بارشی می چربد.
وضعیت بارشی ۶ ماهه نخت سال زراعی جاری را که بازبینی می کنیم بارش ها آنقدر نبوده که بتوان روند آبیاری زمین ها و باغ های کشور از جمله در منطقه پرجمعیتی مانند البرز در ایام تابستان پیش رو همچون زمان ترسالی به روش های غرق آبی ادامه داد یا اینکه شیلنگ آب را در حیاط منزل ، باغچه یا بر روی خودروها و امثال آن ها باز گذاشت.
سرزمین ما ایرانیان تاریخچه طولانی در کم آبی دارد که بنا بر اسناد علمی و تجارب گذشته ، دهه های تر و خشک آن به سه دهه متوالی تر سالی و سه دهه خشک یا نیمه خشکسالی تقسیم شده اما اکنون خشکسالی در بد روزگار با باپدیده دیگری به نام تغییر اقلیم همراه شده که چیدمان دهه ها را برهم زده است، پدیده ای که در پی گسترش فعالیت های صنعتی و بروز گازهای گلخانه ای به تخریب لایه« ازن» انجامیده است.
همانطور که اشاره شد کم آبی در ایران موضوع تازه ای نیست بلکه قدمتی به اندازه تمدن ایران زمین دارد؛ در تقویم ایرانیان باستان ، ۱۳ اسفندماه هر سال در گرامیداشت ارزش آب و تقدس آن «روز ملی آب» تعیین شده است که به «نوروز آب و رودخانه ها» ملقب بوده و این امر بیانگر اهمیت حفاظت از این عنصر حیات بخش در بقای تمدنی ایران زمین به شمار رفته است.
در زمان کنونی خشکسالی متوالی سبب شده تا منابع آبی دستخوش تغییر و نابودی قرار گرفته و پوشش گیاهی و حیات جانوری کشور به مخاطره بیافتد تا جائیکه این روزها خبرهای ناخوش از حال و روز دامداران و عشایر در رسانه ها بازتاب فراوان دارد.
آب موضوع جهانی
اینک آب مساله ای جهانی است و به اذعان سازمان های بین المللی، بحران آب بزرگترین دغدغه بشر در قرن بیست و یکم است؛ به همین دلیل ۲۲ مارس مصادف با دوم فروردین ماه از سوی سازمان ملل متحد به عنوان «روز جهانی آب » نامگذاری شده‌است.
روز جهانی آب، اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی، در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر «ریودوژانیرو» کشور برزیل به طور رسمی مطرح شد؛ در این کنفرانس از تمام کشورها خواسته شد تا این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند.
شعار روز جهانی آب در سال ۱۴۰۱
کاهش نزولات جوی در سطح جهان سبب شد تا شعار روز جهانی امسال تحت عنوان «آب زیر زمینی؛ نادیدنی را دیدنی کنیم» انتخاب شود؛ موضوعی که از یک بحران وحشتناک زیست محیطی حکایت دارد.
براین اساس به دلیل اهمیت منابع آب زیر زمینی، شعار روز جهانی آب امسال مربوط به «آبهای زیر زمینی» اختصاص داده شده است.
وضعیت بحرانی منابع آب زیر زمینی کشور و استان البرز
آنطور که دستگاه های متولی از جمله شرکت آب منطقه ای استان البرز اعلام داشته اند، در پس خشکسالی مستمر ، آب های سطحی مانند گذشته در رودخانه های کشور ساری و جاری نیستند و از سوی دیگر منابع آب زیر زمینی کشور هم مدتهاست دچار بحران نامریی یعنی مصرف بی رویه شده و اهمیت این امر از نگاه عمومی مغفول مانده است.
آبهای زیر زمینی ذخایر استراتژیک هستند که برای کشورهای خشک و نیمه خشک مانند ایران بیش از سایر مناطق اهمیت حیاتی دارند؛ در این میان اتکا به آب زیر زمینی در استانی پرجمعیت و صنعتی - کشاورزی مانند البرز بالاست؛ به طور مثال اکنون ۸۰ درصد آب شرب استان سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفری البرز از سفره های زیرزمینی تامین می شود.
طبق گزارش های رسمی میزان دسترسی به آب های زیر زمینی البرز از حدود ۲۰ تا ۴۰ متر در اوایل دهه ۷۰ اکنون به بیش از ۳۰۰ متر رسیده که حکایت از بحران شدید زیست محیطی دارد.
چاه های غیر مجاز بلای سفره های زیر زمینی آب
امروزه حفر بی رویه چاه های آب در مناطق مختلف کشور از جمله البرز به معضلی برای غارت آب های زیر زمینی تبدیل شده که دست اندازی و تاراج این آب ها سبب شده تا روز به روز بر نابودی منابع آب زیر زمینی افزوده و پدیده دیگری به نام فرونشست زمین به وجود آید.
طبق آمار رسمی سال ۱۳۹۷ ، بیش از ۱۱ هزار حلقه چاه آب غیر مجاز در استان البرز شناسایی شد که البته در سه اخیر با اهتمام شرکت آب منطقه ای استان بخشی از این چاه ها مسدود شدند.
وجود این چاه ها حتی در مکان های غیر کشاورزی و تولیدی سبب شده تا بر عمق نگرانی دوستداران محیط زیست و طبیعت افزوده شود.
در این حال بهره برداری بی رویه از چاه های غیر مجاز با مصارف کشاورزی و صنعتی بدون در نظر گرفتن روش های نوین آبیاری از مهمترین معضلاتی است که باید به آن پرداخت.
تاکید رهبر انقلاب بر اهمیت موضوع محیط زیست و آب
مقام معظم رهبری در آیین روز درختکاری سال ۱۴۰۰ فرمودند: « از جمله کارهای جدّیِ در حوزه حفاظت از محیط زیست، مسئله‌ی آب و خاک است. خیلی‌ها غافلند از اینکه آب و خاک دو ثروت عظیم ملّی است، دو ذخیره‌ی حیاتی همه‌ی ملّتها است در همه‌ی کشورهای عالم؛ نباید با اینها مسرفانه برخورد کرد. بنابراین، رفتار مسرفانه‌ی با آب و خاک مطمئنّاً ضربه‌ی به منافع ملّی است.»
افزایش تقاضا برای مصرف آب
طبق گزارش های رسمی عواملی مانند پدیده تغییر اقلیم، کاهش ذخایر آبهای زیر زمینی و افزایش تقاضا برای آب سبب افزایش فشار بر منابع آب در ایران و جهان است؛ بخصوص اینکه سرانه آب در ایران یک سوم سرانه جهانی و در استان البرز این سرانه یک نهم سرانه جهانی آب است.
طرح سازگاری با کم آبی
شرکت آب منطقه ای البرز در راستای حراست از منابع آبی برنامه هایی مانند: طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی و برنامه سازگاری با کم آبی و جلوگیری از آلودگی آب شرب تهران و البرز را در دستور کار داده است .
در کنار حفاظت از کمیت منابع آبی، توجه به کیفیت آن نیز بسیار واجد اهمیت است. منابع آبی امروزه با آلاینده های مختلفی در معرض تهدید هستند که سلامت انسان و محیط زیست و همه جانداران را با خطر جدی روبرو می کند. در استان البرز که رودخانه های آن بخشی از نیاز پایتخت را نیز تامین می کنند جلوگیری از آلودگی رودخانه ها اهمیتی راهبردی دارد؛ بطوریکه توجه به این مقوله از مصوبه های شورای عالی امنیت ملی نیز می باشد و در این راستا طرح آزادسازی و ساماندهی رودخانه کرج نیز از چند سال قبل تهیه و در حال اجرا است.
اجرای طرح های آبخوانداری در البرز
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز با هشدار در خصوص وضعیت بحرانی منابع آب سطحی و زیر زمینی کشور و استان گفت : برای مدیریت این وضعیت طرح سازگاری با کم آبی به عنوان یک ابتکار عمل در استان اجرایی شده که تلاش ها بر این است تا بارش ها به سمت سفره های زیر زمینی هدایت شود.
«داود نجفیان» با بیان اینکه وضعیت سفره های آب زیر زمینی استان البرز بحرانی است ، افزود: بر این اساس چند طرح بزرگ آبخوانداری در دشت های فردیس و هشتگرد اجرایی کرده ایم که امیدواریم بتوانیم بخشی از سفره ها را احیا کنیم .
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان البرز با اشاره به اجرای طرح مطالعات جامع آب های سطحی و زیر زمینی استان تاکید کرد: آزاد سازی حریم رودخانه های کرج ، طالقان ، برغان و کردان در کنار طرح آبخوانداری دشت های استان به عنوان یک راهکار اساسی برای نجات منابع آبی استان اجرایی شده است .
همراهی مردم برای صیانت از آب و عبور از خشکسالی
نجفیان با بیان اینکه دستگاه های متولی از جمله وزارت نیرو برای تقویت منابع آبی مصمم شده اند ، گفت : در این شرایط آنچه می تواند علاج گذر از دوران خشکسالی و نجات ذخایر آبی برای آیندگان باشد ، فرهنگسازی عمومی و همگانی در مسیر همراهی با طرح سازگاری با کم آبی است.
وی ادامه داد: زمانی می توان به مدیریت خوب آب ها در کشور و البرز امیدوار بود که در کنار طرح های آبیاری نوین و مدیریت خوب شبکه های آب ، مردم بخصوص کشاورزان و باغداران با حساسیت و وسواس خاص به موضوع آب بنگرند و از هدر روی این نعمت الهی پرهیز کنند.
نجفیان اضافه کرد: در حالی که سرانه مصرف آب در کشورهای توسعه یافته ۷۰ لیتر در شبانه روز است، سرانه مصرف آب در ایران به ۲۵۰ لیتر می‌رسد و میزان مصرف در برخی روستاها حتی از مرز ۴۰۰ لیتر هم عبور کرده است.
وی تاکید کرد: مردم در کشورهایی که مشکل تامین آب ندارند یک سوم سرانه مصرف ما آب مصرف می‌کنند و این نشان می‌دهد برنامه‌ها و طرح‌های اجرا شده برای فرهنگسازی و مدیریت مصرف آب در این مناطق جوابگو بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز اظهار داشت: ایران از لحاظ مصرف آب در دنیا رتبه اول را دارد که این میزان مصرف به هیچ وجه با ظرفیت‌های آبی موجود همخوانی ندارد.
نجفیان در خصوص مقابله با چاه های غیر مجاز آب در استان گفت که طرح انسداد این چاه ها از سه سال پیش تاکنون با جدیت دنبال شده و تعداد زیادی از این چاه ها مسدود شده است.
براین طرح سازگازی با کم آبی موضوعی است که در کنار فرهنگسازی عمومی برای مصرف بهینه آب ، طرح های آبیاری کشاورزی ، باغی و صنعتی با جدیدترین روش ها در سطح کلان و خرد به کار گرفته شود تا بتوان دیو سیاه روی خشکسالی را شکست داد و بار دیگر آب و آبادانی را در جای جای فلات نیمه خشک و خشک ایران ساری و جاری ساخت.
نظر شما