چرا تحریم‌ها غالبا ناکارآمدند؟

مجله نیویورکر (New Yorker) در گزارشی با عنوان «چرا تحریم‌ها غالبا ناکارآمدند؟» به بررسی ابعاد تحریم‌های ایالات متحده در طول تاریخ و میزان موفقیت آنها پرداخت. چندی است که با توجه به جنگ میان روسیه و اوکراین و به‌کارگیری تحریم‌های گسترده علیه روسیه، رسانه‌های مختلف به بررسی ابعاد تحریم‌ها و میزان موفقیت یا ناکامی آنها پرداخته‌اند.

جنگ میان روسیه و اوکراین به دومین ماه خود رسیده و در این میان «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا نشان داده که نمی‌خواهد چیزی فراتر از ابزار تحریم‌ را علیه روسیه اعمال کند. همین امر منجر شد تا آمریکا و اروپا مجموعه‌ای از تحریم‌های مختلف را علیه روسیه اعمال کنند.

در این میان آنچه واقعیت دارد آن است که تحریم‌ها نمی‌توانند به اندازه کافی یا کارآمد، دولت‌ها و نظام‌های سیاسی را تحت فشار قرار دهند. هر چند که با اهداف مختلفی همچون پایان جنگ، توقف نسل‌کشی، تضعیف نظامی و ... باشند.

تحریم‌ها تا پایان قرن بیستم ابزار مستقل سیاست خارجی نبود اما پس از جنگ جهانی دوم در زمره محبوب‌ترین ابزارهای بدون مداخله نظامی شمرده می‌شوند. از سویی دیگر جهانی شدن و وابستگی متقابل کشورها آسیب‌پذیری دولت‌ها را افزایش داده که همین امر موجب شده تا تحریم‌ها به عنوان ابزاری کم‌خطر و پرمخاطب علیه سایر کشورها به‌کارگرفته شوند.

با وجود اهمیت تحریم در سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ، تحریم‌ها فقط در حدود ۴۰ درصد مواقع تغییرات معناداری را ایجاد می‌کنند. سال‌ها تحریم در کره شمالی، ونزوئلا و عراق شکست خورده است.

با وجود اهمیت تحریم در سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ، تحریم‌ها فقط در حدود ۴۰ درصد مواقع تغییرات معناداری را ایجاد می‌کنند. سال‌ها تحریم در کره شمالی، ونزوئلا و عراق شکست خورده است.کوبا و لایه‌های مختلف تحریمی
در ادامه مطلب مجله نیویورکر آمده است: از سال ۱۹۶۰ بود که کوبا با لایه‌های مختلفی از تحریم‌های تجاری و تسلیحاتی آمریکا مواجه بوده است. این تحریم‌ها در واکنش به سقوط رژیم «باتیستا» و واکنش به قدرت گرفتن «فیدل کاسترو» رهبر انقلابی و مبارزه با امپریالیسم این کشور اعمال شد. «آیزنهاور» رئیس‌جمهوری وقت آمریکا در سال ۱۹۶۰ نخستین تحریم اقتصادی علیه کوبا را به اجرا گذاشت و واردات شکر از این جزیره را محدود کرد. با وجود تحریم‌های اعمال شده علیه کوبا، رژیم کمونیستی این کشور هنوز در قدرت است.

از سال ۲۰۱۱ بود که با آغاز درگیری‌های داخلی در کشور سوریه، ایالات متحده مجموعه‌ای از تحریم‌ها را به بهانه حضور بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه در مسند قدرت اعمال کرد. با این حال تحریم‌های اعمال شده بر سوریه تاثیر چندانی را نداشته و اکنون اسد رئیس‌جمهوری سوریه است.

پاشنه آشیل تحریم‌ها
«بن استیل» یکی از اعضای شورای روابط خارجی آمریکا در گفت‌وگو با نیویورکر تاکید کرد: «تحریم‌ها به ندرت کار می‌کنند اما برای اثرگذاری نیاز است تا زمان بیشتری صرف شود. یکی از ایرادهای اصلی تحریم‌ها، معافیت‌های تحریمی است که به کشور تحریم شونده اجازه می‌دهد همچنان خطوط حیاتی مالی خود را حفظ کند. این معافیت‌ها مربوط به حوزه‌ کالاهای بشر دوستانه، غذا، تجهیزات پزشکی و موارد آموزشی می‌شود.»

از سویی دیگر لازمه اجرای موفقیت آمیز تحریم‌ها، اجماع‌سازی علیه کشور هدف است. بنابر این اجرای تحریم‌ها به هر کدام از کشورها بستگی دارد که آیا می‌توانند قوانین را برای نیازهای اقتصادی خود تغییر دهند یا خیر؟

لازمه اجرای موفقیت آمیز تحریم‌ها، اجماع‌سازی علیه کشور هدف است. بنابر این اجرای تحریم‌ها به هر کدام از کشورها بستگی دارد که آیا می‌توانند قوانین را برای نیازهای اقتصادی خود تغییر دهند یا خیر؟وابستگی متقابل؛ رمز ناکارآمدی تحریم‌ها
سال ۱۹۶۶ میلادی بود که سازمان ملل متحد برای نخستین‌بار به دنبال تغییر رژیم رودزیا (زیمباوه کنونی) تحریم‌های را علیه این کشور اعمال کرد. با وجود اعمال تحریم‌های سازمان ملل، کنگره آمریکا سال‌های طولانی اجازه واردات کروم رودزیا را که از مواد کلیدی در موتورهای جت، اتوموبیل و فولادهای ضد زنگ آمریکایی بود صادر کرد. در نتیجه همین وابستگی بود که تغییر حکومت این کشور ۱۰ سال به طول انجامید.

همین وضعیت نیز در مورد روسیه وجود دارد. با وجود اعمال تحریم‌های گسترده علیه اقتصاد این کشور، به فروش انرژی خود ادامه می‌دهد. سال گذشته بود که روسیه مبلغی معادل ۱۱۹ میلیارد دلار از فروش نفت و گاز خود به دست آورد. آن هم در شرایطی که قیمت نفت در حدود ۶۹ دلار بود.
کارشناسان هشدار می‌دهند در صورتی که غرب تحت فشار فزاینده آمریکا اقدام به تحریم منابع انرژی روسیه کند، این امر ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و پیامد آن وقوع بحران نفتی در غرب و افزایش قیمت‌ها در سطح جهانی شود.

تاریخچه تحریم‌ها بیانگر این نکته است که تحریم‌ها به ندرت توانسته ایدئولوژی یا رفتار یک نظام سیاسی را تغییر دهند. اعمال چهار دهه تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران برای زمان‌های متعدد در تغییر رفتار مسئولان ایرانی، ناکارآمد بوده؛ این در شرایطی است که برای مثال «استوارت لوی» معاون وقت خزانه‌داری ایالات متحده در زمان باراک اوباما، نزدیک به یک میلیون مایل پروازهای مکرر انجام داده تا بتواند بانک‌های بین‌المللی را به انجام اقدامات هماهنگ در حوزه تحریم‌های ایران ترغیب کند.