حمایت و فهم مشترک؛ درد و درمان شرکت‌های دانش بنیان

به گزارش ایرنا، شرکت‌های دانش بنیان (Knowledge enterprise) موسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به‌منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان تشکیل می‌شود و  شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان، نقش مهمی در رشد اقتصاد غیر نفتی،  ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاهی و پیشرفت هر کشوری ایفا می‌کنند.

این تعریفی است که جامعه علمی از شرکت‌های دانش بنیان دارد اما به باور صاحب‌نظران با وجود آن که " قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات " مصوبه ۱۸ آبان ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی را دارد اما به معنای واقعی بسیاری از دستگاه‌های اجرایی و همچنین بانک‌های دولتی حمایت‌های چندانی از شرکت‌های دانش بنیان و نوپا ندارند و به نوعی همچنان اولویت آنان توسعه بر محور اقتصاد کلاسیک و سنتی است.

باوجود مشکلات ریز و درشتی که حدود هفت هزار شرکت دانش بنیان به ثبت رسیده و فناور در کشور دارند اما به گفته چند تن از مدیران عامل شرکت‌های دانش بنیان، درد و رنج ۸۰ شرکت به ثبت رسیده دانش بنیان در مازندران عمیق‌تر است و آنان معتقدند که بسیاری از دستگاه‌های اجرایی استان علاوه بر این که اعتقادی به کسب و کارهای نوپا برپایه توسعه علمی ندارند، از قوانین موجود حمایت از شرکت‌های دانش بنیان هم چندان شناختی ندارند.

به عنوان مثال و به گفته حسین رضوانی ثانی، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان تولید درب ضد سرقت و هوشمند در مازندران، با وجود آن که طبق قانون شرکت‌های دانش بنیان از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت ۱۵ سال معاف هستند و حدود پنج سال هم از آغاز تاسیس شرکت دانش بنیان به ثبت رسیده وی می‌گذرد اما امور مالیاتی هر ساله این شرکت را جزو مودیان مالیاتی غیر دولتی خود می‌بیند و مالیاتی‌های چند ۱۰ میلیون تومانی را برای این شرکت در نظر می‌گیرد و کارکنان این شرکت دانش بنیان طبق روال معمول، هرساله باید با ارایه بند و تبصره‌های قانونی در ارتباط با حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، امور مالیاتی را اخذ مالیات منصرف کنند.

این مصداق تنها گوشه‌ای از مشکلات شرکت‌های دانش بنیان در مازندران است که به نوعی از فقدان فهم مشترک بسیاری از کارکنان و کارمندان دستگاه‌های اجرایی نشات می‌گیرد و صاحب‌نظران برای رفع این چالش و برای تحقق شعار سال، مسوولان و کارشناسان ادارات استان را به قانون‌خوانی و شناخت چارچوب‌های حمایت از کسب و کارهای نوپا و دانش بنیان فرا می‌خوانند تا رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در بحث "تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین" بر زمین نماند.

از سوی دیگر واکاوی اعداد و رقم وجود هفت هزار شرکت دانش بنیان به ثبت رسیده و سهم اندک مازندران از تعداد قابل توجه این شرکت‌ها هم می‌تواند مُهر تایید بر بی‌توجهی دستگاه‌های اجرایی استان از شرکت‌های فناور و حمایت نکردن آنان از ایده‌های نو و تبدیل آن به اختراعات و تولید انبوه باشد و استان مازندران به باور متخصصان در زمینه‌های مختلف مانند فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، حوزه دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق و الکترونیک، فوتونیک، مخابرات و سیستم های خودکار، فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات تجاری سازی، گردشگری و شیلات ظرفیت قابل توجهی دارد که می‌توان با حمایت‌های همه جانبه از شرکت‌های دانش بنیان ایده‌های ناب جوانان تحصیل کرده این دیار را عملیاتی کرد.

در کنار برخی چالش‌های مطرح شده، شرکت‌های دانش بنیان اجرای درست قوانین، افزایش آگاهی کارشناسان و مدیران دستگاه‌های اجرایی از نحوه کار این شرکت‌های فناور، فرهنگ سازی توسعه اقتصاد با محوریت رویکردهای فناور، حمایت‌های مالی، ارائه آموزش روش‌های کسب و کار و ترویج ایده پردازی، بها دادن و میدان داری بخش خصوصی در اقتصاد، فرهنگ سازی تولید کالاهای داخلی و تسهیل محیط کسب و کار را از جمله راهکارهای رفع مشکلات موجود شرکت‌های دانش بنیان عنوان می‌کنند.

لزوم راه اندازی کارگروه تخصصی

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران معتقد است که یکی از رویکردهای اصلی و اساسی در توسعه اقتصادی با محوریت تولیدات دانش بنیان، راه‌اندازی کارگروه تخصصی حمایت از کسب و کارهای فناور و دانش بنیان است که باید اعضای این کارگروه زیر مجموعه شورای برنامه‌ریزی استان، افراد صاحب‌نظر، متخصص و اهل فن باشند.

حسینقلی قوانلو در گفت و گو با ایرنا افزود: همانطور که در سه سال گذشته در جنگ اقتصادی برای احیای واحدهای راکد و نیمه فعال استان، کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید تشکیل شد و با پرداخت حدود پنج هزار میلیارد تومان، زمینه احیای ۲۰۰ واحد صنعتی راکد مازندران فراهم شد، در سال جاری هم می‌توان با تشکیل کارگروه ویژه برای شرکت‌های دانش بنیان برای رونق اقتصادی استان با محوریت تولید فناورانه اقدام کرد.

وی تصریح کرد: متاسفانه شعارزدگی یکی از آسیب‌های اساسی در تحقق شعار سال است و ایمان دارم که بسیاری از کارشناسانی که در ادارت دولتی مشغول بکار هستند درک درستی از شرکت‌های دانش بنیان ندارند و به این دلیل حدود ۹۹ درصد از ایده‌های جوانان نخبه مازندرانی در حد طرح باقی می‌ماند و در گام اجرایی قرار نمی‌گیرد.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران ادامه داد: متاسفانه به دلیل نداشتن آگاهی کافی بسیاری از همکارانم در دستگاه‌های اجرایی در ارتباط با شرکت‌های دانش بنیان، باعث می‌شود تصمیمات ناقص و غیرواقعی در ارتباط با شرکت‌های دانش بنیان گرفته شود اما با تشکیل کارگروه تخصصی که اعضای آن از نخبگان و خاک خوردگان این عرصه هستند به طور حتم شرایط تغییر خواهد کرد و حمایت از این شرکت‌ها شتاب خواهد گرفت.

قوانلو اضافه کرد: میدان داری بخش خصوصی و برگزاری نشست‌های تخصصی برای همراهی واحدهای تولیدی و صنعتی استان با شرکت‌های دانش بنیان از دیگر راهکارهای اصلی و اساسی برای حمایت از تولیدهای فناورانه است.

وی گفت: از مجموع ۲ هزار واحد صنعتی کوچک و متوسط استان، حدود۹۰ درصد از این واحدها متاسفانه تمایلی به اجرای طرح‌های نوین اقتصادی با محوریت دانش بنیانی ندارند و به یکنواخت شدن در تولید کالا مبتلا هستند که برای نوآوری در تولیدات باهدف به دست آوردن بازارهای جهانی نقش شرکت‌های دانش بنیان بسیار برجسته است.

دغدغه همراهی دولت با دانش بنیانی‌ها

کارشناسان می‌گویند، همراهی دولت با راه‌اندازی صندوق حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تامین نقدینگی از دیگر مطالبات در حمایت از نخبگان علمی مازندران است که باید با برنامه‌ریزی اساسی برای تحقق این امر اقدام شود.

حسین رضوانی ثانی، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در جویبار می‌گوید که برای تولید درب‌ منزل و ادارات که ضد سرقت و هوشمند است در سال ۱۳۹۵ ایده و برنامه کاربردی خود در ارتباط با این طرح را در پارک علم و فناوری مازندران به ثبت رساندم اما با وجود همکاری پارک ولی بانک‌ها همکاری لازم برای اعطای تسهیلات در قالب طرح‌های نوآورانه را با شرکت نداشتند و به نوعی با هزینه شخصی و با تسهیلات کمیته امداد توانستم کارگاه کوچکی را برای پیاده سازی ایده خود راه‌اندازی کنم.

وی خاطر نشان کرد: در ۲ سال گذشته شرایط برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در استان افزایش پیاده کرده اما این میزان کافی نیست و باید با برنامه‌ریزی اصولی تمام ارکان دولت در خدمت جوانان نخبه و ایده پرداز برای توسعه اقتصادی و تولید کالا با بهره‌وری و درآمد قابل توجه باشد.

این نخبه علمی اضافه کرد: باید شرکت‌های دانش بنیان در تصمیم گیری‌های کلانی که برای نخبگان علمی استان در کارگروه و جلسات مختلف گرفته می‌شود نقش آفرینی کنند و به اعتقاد بنده حدود ۹۰ درصد مصوبات دانش بنیانی مسوولان استان در حد طرح بر روی کاغذ باقی می‌ماند و قابلیت اجرا ندارد و باید با نظارت از روند اجرای مصوبات، به معنای واقعی از ایده پردازان حمایت شود.

رضوانی ثانی تصریح کرد: جوانان نخبه به رویکردها و نگاه مثبتی که مسوولان در تریبون ها اعلام می‌کنند دل می‌بندند اما زمانی که وارد میدان عمل می‌شویم می‌بینیم که بسیاری از حرف‌ها به معنای واقعی باد هوا بوده و به هیچ عنوان ادارات زیر بار مصوباتی که مسوولان ارشد استان و کشور تصویب کردند، نمی‌روند.

وی ادامه داد: همانطور که برای راه‌اندازی واحدهای راکد صنعتی و تولیدی مازندران در سال‌های گذشته کارگروه‌های تخصصی تشکیل شد برای رونق تولید شرکت‌های دانش بنیان هم کارگروه تشکیل شود و با دعوت از این شرکت‌ها برای حضور در جلسات، به صورت موردی دغدغه نخبگان علمی مطرح، بررسی و رفع شود.

دارنده شرکت دانش بنیان افزود: ظرفیت گردشگری، کشاورزی و صنعتی مازندران با اجرای طرح‌های نوآورانه و دانش بنیان و ایده پردازی برای تولید اصولی می‌تواند حدود ۴۰۰ هزار شغل پایدار ایجاد کند و به اعتقاد بنده باید دولت به ایده پردازان اهمیت دهد و باید از قالب کلیشه‌ای و اقتصاد سنتی و کلاسیکی که کشور با آن مواجه است بیرون آمد.

رضوانی ثانی گفت: تمامی شرکت‌های دانش بنیان مازندرانی در صورت حمایت می‌توانند هر سال به روز ترین محصولات خود را به بازار معرفی و عرضه کنند اما اگر حمایت ها و نظارت ها مستمر نباشد این شرکت ها به روزمرگی و یکنواختی دچار می شوند و یک محصول خود را سال های سال بدون توجه به ذائقه مصرف کننده به بازار عرضه خواهند کرد.

ایده‌پردازی دانش بنیان‌ها با محوریت زیست‌بوم

از سوی دیگر صاحب‌نظران معتقدند که ایده‌پردازی و حرکت شرکت‌های دانش بنیان باید به سمت زیست بوم و متناسب با ظرفیت‌های محلی و منطقه‌ای باشد و با این راهبرد می‌توان برای ایجاد اشتغال پایدار و تولید کالاهای باکیفیت و متنوع اقدام کرد.

نائب رییس خانه صنعت و معدن مازندران در گفت و گو با ایرنا افزود: در برخی مواقع تعدادی از شرکت‌های دانش بنیان ایده ها و برنامه هایی را در اولویت کاری خود قرار می دهند که متناسب با زیست بوم و وضعیت اقتصادی مازندران نیست و به اعتقاد بنده تولید و اشتغال با محوریت شرکت‌های دانش بنیان باید منابع موجود و بدون استفاده را با رعایت چارچوب‌های زیست محیطی شکوفا کند.

علیرضا فرجی خاطر نشان کرد: ایده پردازی تنها ۱۰ درصد ماجرا برای ایجاد اشتغال پایدار در قالب رویکردهای فناورانه است و دولت و واحدهای صنعتی بزرگ نقش اساسی در رفع مشکلات زیرساختی، تامین نقدینگی برای پیاده سازی طرح‌های جوانان نخبه دارند که باید با برنامه ریزی برای تحقق این امر اقدام شود.

وی اضافه کرد: به معنای واقعی بسیاری از دستگاه‌های اجرایی درک درستی برای حمایت از واحدهای صنعتی و تولیدی ندارند و به اعتقاد بنده مسوولان ارشد استان باید هرچه سریع با برگزاری جلسات متعدد و تاکید بر لزوم قانون خوانی برای کارکنان ادارات در ارتباط با اهمیت و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، ادارات را به مسیر حمایت از نخبگان علمی راغب کنند.

نایب رییس خانه صنعت و معدن مازندران تصریح کرد: اکنون حدود ۳۰ ایده جدید صنعتی که متناسب با زیست بوم مازندران است در ادارات دولتی استان خاک می‌خورد و لَنگ اعتبار است که باید با برنامه‌ریزی اصولی برای شکوفایی این ایده‌ها و ایجاد هزاران شغل اقدام کرد.

فرجی ادامه داد: با هماهنگی‌هایی که مسوولان ارشد استان انجام خواهند داد شرکت‌های دانش بنیان و واحدهای صنعتی مازندران باید بیش از پیش با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و با زیر ساخت موجود در حوزه صنعت و بهره گیری از رویکردهای فناورانه می‌توان ۸۰ هزار هزار کارگر و کارفرما فعلی در حوزه صنعت استان را در کمتر از ۲ سال با ایده پردازی‌های نوین به بیش از ۲ برابر افزایش داد.

تبدیل ایده به ارزش افزوده

در ورای موضوعات مطرح شده مدیرعامل شرکت دانش بنیان شکوه صنعت در آمل در گفت و گو با ایرنا با تبیین تغییر شکل تجارت در دنیا و اضافه شدن مغزافزار، معتقد است که رسالت شرکت‌های دانش بنیان و فناور، ورود به حوزه مغزافزار و انتقال جریان دانش در صحنه عمل و برداشت از آن است.
محمد جوادی که سال ۱۳۹۴ با ایده پردازی و تولیدات نو در حوزه قطعات خودرو شرکت دانش بنیان خود را ثبت کرده است، افزود: شرکت‌های دانش بنیان و فناور باید علم و فناوری و ایده را به ارزش افزوده تبدیل کنند.
وی ادامه داد: در هفت سال پیش شرکتی در راستای بهبود کیفیت قطعات خودرو داخلی راه اندازی کردیم و با انجام تحقیقات مختلف موفق به طراحی مدل ایرانی قطعات وارداتی شدیم که ماحصل آن به گفته مسوولان امر جلوگیری از خارج شدن ارز و افزایش کیفیت خودروهای داخلی بوده است.
این مدیرعامل شرکت دانش بنیان تصریح کرد: در دنیای امروز جریان دانش بنیان در حال تبدیل شدن به شرکت‌های خردبنیان است و این شرکت‌ها از حاکمیت کشورهای‌شان حمایت‌های قانونی، معنوی و مالی مطالبه می‌کنند و در کشور ما هم باید با فهم مشترک این موضوعات به معنای واقعی وجود داشته باشد.
جوادی، بزرگترین مشکل شرکت‌های دانش بنیان را بی‌رغبتی مسوولان امر به ایده‌ها و حمایت نشدن مالی از طرح ها عنوان کرد و گفت: ساختار شرکت‌های فناورانه برای تولید انبوه سرمایه‌بر است و نمی‌شود شرکت دانش بنیان را به سراغ بانک برای دریافت تسهیلات فرستاد و دولت با نظارت و بازرسی‌های منسجم می‌تواند با خرید تضمینی محصولات و مشارکت با شرکت و یا هر راهکار مادی و معنوی دیگر زمینه را برای تامین نقدینگی شرکت های دانش بنیان فراهم کند.

وی ادامه داد: دولت در حوزه قانونی و معنوی باید در کنار تسهیل کردن قانون و مقررات، بازار شرکتهای دانش بنیان را تضمین کند.

این نخبه علمی با بیان شرایط سخت و نفس‌گیر کاغذبازی‌های اداری در ثبت شرکت دانش بنیان در پارک علم و فناوری مازندران و متقاعد کردن مسوولان برای پیاده سازی ایده خود، گفت: در حالی که مسوولان استان باید مشکلات اقتصادی و اشتغال را از طریق شرکت‌های دانش بنیان رفع کنند، اما متاسفانه شرکت‌های فناور در جلسات رسمی از جمله شورای برنامه‌ریزی و اداری استان نماینده ندارند.
این فعال عرصه دانش بنیان با بیان این که، در کشور امتداد و دامنه کار برای حمایت ازشرکت‌های دانش بنیان وجود ندارد، افزود: شرکت‌های فناور پس از سال‌ها، اکنون ماهیت خود را پیدا کرده و باید حمایت‌ها از آنان بیش از پیش باشد و در حد حرف باقی نماند.

پرهیز از شعارزدگی
جلیل سوادکوهی، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه مازندران هم در گفت و گو با ایرنا می‌گوید، مازندران توانمندی‌های مطلوبی در زمینه تولیدات دانش بنیان دارد و باید رویکرد و توجه به این حوزه از شعار به عمل تغییر کند.
وی گفت: انسان، فناوری و دانش، منابع شرکت‌های نرم هستند و باید به شرکت‌های نرم به عنوان سرمایه استان در راستای توسعه اقتصاد دانش بنیان توجه شود.
این استاد دانشگاه افزود: در حالی که مسوولان باید از سرمایه‌های فناورانه مراقبت و در مسیر درست استفاده کنند، اما این نقش آفرینی در برهه کنونی کمرنگ است و باید از نیروی انسانی به عنوان موثرترین ظرفیت و منابع دانش بنیانی برای توسعه مازندران بیش از پیش بهره برد.
وی تصریح کرد: شرکت‌های دانش بنیان ثابت کرده اند که برای استان بسیار مفید هستند اما ساز و کار و ساختار نظام‌مند برای استفاده از این سرمایه در استان وجود ندارد.
سوادکوهی ادامه داد: مهم‌ترین مشکل شرکت های دانش بنیان آن است که بیرون از شرکت شعارهای بسیار زیبایی در خصوص حمایت از این شرکتها از جمله ایجاد سهمیه ویژه، تسهیلات ویژه، معافیت‌های مالیاتی و کمک‌هایی برای شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین المللی داده می‌شود اما در عمل چنین نیست.
به گزارش ایرنا، شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان بنگاه‌های اقتصاد دانش‌محور از عوامل اساسی رشد تولید سرانه ملی، راهکارهای خودکفایی پایدار در محصولات راهبردی و ارتقای فناوری و افزایش بهره‌وری عوامل تولید به‌شمار می‌آیند و با توجه به پویایی و انعطاف‌پذیری بالا، ظرفیت مناسبی برای روبه‌رو شدن با مشکلاتی مانند تحریم دارند که لازم است مسوولان امر بیش از پیش به استعدادهای ناب استان مازندران در زمینه طرح‌های فناورانه توجه کنند.