آیین «یاری»؛ کهن داشت‌ رمضان گیلانیان

نوروز با همه آیین هایش از نوروزخوانی چاوش خوانان بهار تا حاجی فیروز ، عیّار آتش باز ،خرید شب عید ، چهارشنبه سوری ، سبزه و سمنو و حول حالنا و سیزده بدر تمام شد و به ماه خدا پیوست و آیین ها نمادی از اعتقادات ریشه داری است که یادگارهای پیشین است و علاوه بر اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه مان است، گویای هویت فرهنگی نیز هست.

فرهنگ هر قوم و ملتی، ترکیبی از اعتقادات، باورها، اسطوره ها، آئین ها و مراسم و به طور کلی شیوه ها و الگوهای زندگی است که درطول تاریخ توسط پیشینیان و اجداد انسان ها ساخته و پرداخته شده و طی فرایند جامعه پذیری از نسلی به نسل دیگر منتقل و موجب تداوم و حفظ الگوهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه می شود. 
بارزترین آیین گیلانیان در ماه مبارک رمضان دیگر خواهی است(کمک خواهی از دیگران) که معتمدین اقوام و یا محلات در پیشواز ماه رمضان (پیشاشو ) در مسجد و یا خانه بزرگ فامیل گرد هم می آیند و با لیست کردن افراد کم توان مالی در فامیل و محله ،افراد توانمند را به کمک رسانی بیشتر ترغیب می کنند.
حجت، معتمد یکی از روستاهای گیلان است که از کارکنان نیروی انتظامی نیز هست ، می گوید: نیازمندان اقوام مشخص هستند اما گاه از سال گذشته تاکنون بدلیل شرایط جامعه افراد بسیار آبرومندی هستند که با مشکلات عدیده مالی روبه روشده اند.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت:امسال آیین نوروز و رمضان بهم پیوستند و به همین دلیل از قبل از نوروز به اقوام تاکید کردیم که امسال افراد یادشده را مدنظر داشته باشند زیرا واقفیم در مضیقه هستند و اگر همراهی نشوند روزگار برایشان سخت تر می شود.

گیلانیان ،پیشواز ماه رمضان را پیشاشو می خوانند و سبزی خوردن، شامی (حتما باید بر سر سفره افطار گیلانیان باشد)، چای و شکر و پنیر و نان تازه و رشته خوشکار (شیرینی ویژه ماه مبارک رمضان گیلانیان که ورقه ای است از آرد برنج، پر شده با گردو و هل و شکر) خوراک قالب گیلانیان در ماه مبارک است و به گفته مادربزرگ روستایی پیش تر ها رمضان هم نوروز بود.

خانه تکانی می کردند؛ دیوارها را با گل رنگی سفید می کردند، برنج خیس می کردند و در نمکیار (ظرف سفالی ویژه گیلان که برای ساییدن مورد استفاده قرار می گرفت.) آرد فرنی برمی آوردند، و رشته برای خشکار می ریختند (رشته خشکار شیرینی خاص ماههای رمضان در گیلان است) و در زیر نور چراغ های فانوس حبوبات پاک می کردند و هر فرد به فراخورش نذری آمده می کرد و همه به مسجد می رفتند.  
حاج عباس یکی از بزرگان روستای ویشکای گیلان است و در گفت و گو با خبرنگار ایرنا  می گوید: همیشه اطعام و افطاری دادن از آئین های ماه رمضان است ؛کرونا موجب شد تا افراد کم بضاعت را شناسایی و به لحاظ مالی قدری از زجر زندگیشان کم کنیم  اما امسال با واکسیناسیون و بهتر شدن وضعیت کرونا علاوه بر اینکه حواسمان به نزدیکان هست سفره های افطاری بر پا می شوند.
وی با لبخندی نرم خاطرات جوانی را یادآور می شود و می گوید : همه زندگی تغییر کرده اما آیین ها مارا بهم پیوند می دهند؛قدیما سحر با بانگ خروس، شناختن ستارگان و محل و جای آنها در آسمان، کوبیدن دیوار همسایه، جار کشیدن در کوچه‌ها و صدای مناجات از گلدسته‌های مساجد انجام می شد.
وی ادامه می دهد: اگرچه روزگار عوض شده و برای پیدا کردن ساعت سحر درگیر بانگ خروس و نوای جارچیان نیستیم اما خوشحالیم که فرهنگ و آئین دستگیری و اتحاد در بینمان قوت یافته است.
به گفته پژوهشگران فرهنگ مردم گیلان ، تحقیقات میدانی و گفت و گو با سالخوردگان حکایت از آن دارد که مردم گیلان در قرنی که گذشت دست کم هشت آیین ویژه برای استقبال و گرامی داشت ماه مبارک رمضان داشته اند که امروزه به جز دو، سه رسم که دربرخی مناطق گیلان برجای مانده بقیه به دست فراموشی سپرده شده اند.

نظافت و خانه تکانی، خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان، مراسم آشتی کنان، تشخیص و اعلام وقت سحر با بانگ خروس و ستارگان، افطاردهی و فرستادن سحری و افطاری، دوختن کیسه برکت، پیراهن سلامت و روسری بخت گشایی و مراسم ویژه عید فطر آیین هایی بودند که اجرای آنها در جای جای استان مرسوم بود. 

آیین ها تنها در فرهنگ خوراک خلاصه نمی شود؛ پاسداشت رسوم به نوعی باز تولید عناصر هویتی هستند و غذا بخشی از فرهنگ و آئین یک سرزمین را شکل می دهد و به پیشنهاد متولیان با توجه به عدم ریشه کنی کامل کرونا و الزام رعایت شیوه نامه های بهداشتی بهتر است هزینه اطعام و افطاری صرف نیازمندان و یا آزادی زندانیان شود.

آیین ها و مراسمی که از زمانهای گذشته به ما ارث رسیده علاوه بر اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه مان است، گویای هویت فرهنگی ما نیز هست و  به سخن دیگر، این آیین‌ها همانند شناسنامه ای هستند که مشخصات ایرانی بودن و اسلامی بودن  بر صفحات آن حک شده است و نه تنها بهترینهایش می باید حفظ شود، بلکه باید نیک اندیشی دیگر از نسل نو بر آن پایدار باشد.