خدایا! تمام وجودم را با رحمتت بپوشان

پیامبر اکرم (ص) در بیست و نهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ غَشِّنِی فِیهِ بِالرَّحْمَةِ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ التَّوْفِیقَ وَ الْعِصْمَةَ وَ طَهِّرْ قَلْبِی مِنْ غَیاهِبِ التُّهَمَةِ یا رَحِیما بِعِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ. خدایا در این ماه مرا با رحمتت بپوشان و توفیق و خود نگهداری را نصیبم کن و از تیرگی‌های تهمت دلم را پاک گردان، ای مهربان به بندگان با ایمان.

حجت الاسلام علی‌رضا شاه‌فضل قمصری به خبرنگار معارف ایرنا گفت: در اولین فراز از دعای روز بیست و نهم ماه مبارک رمضان از خدا می خواهیم ما را با رحمت خود بپوشاند. منظور از کلمه غشنی که به معنای پوشاندن است، شدت و فراوانی رحمت است. رحمت الهی در قرآن کریم با دو لفظ رحمان و رحیم آمده است. رحمان به معنای رحمتی است که شامل حال همه مردم می شود و رحیم رحمتی است که شامل حال بندگان خاص خدا می شود.  به احتمال زیاد آنچه در این دعا از خدا خواسته می شود، جنبه رحیمیت است. یعنی آن رحمتی که مخصوص بندگان مقرب خداست و کسی که سرتاسر وجودش را رحمت الهی پوشانده باشد، بنده ای سعادتمند خواهد بود.

رحمت الهی از دیدگاه برخی اندیشمندان با تحقق همه دعاهای روزانه ماه رمضان شامل انسان می شود. حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) گفت: اگر دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان محقق شود، همه وجود انسان را رحمت فرا می گیرد، به گونه ای که مال، همسر، فرزند، علم، مقام و آبروی انسان به رحمت الهی تبدیل می شود. چنین انسانی برای دیگران رحمت خواهد بود ولی در این مسیر نیاز به توفیق الهی داریم. این توفیق یعنی فراهم شدن اسباب و نکته دیگر حفظ و نگهداری  این رحمت الهی است.

وی افزود: در فراز دیگر این دعا از خدا می خواهیم به ما توفیق دوری از گناه عنایت کند. توفیق یعنی پیش آوردن شرایطی که ما به سمت کارهای خیر سوق پیدا کنیم و بتوانیم کارهای نیک را به سرانجام برسانیم. این که زمینه های کارهای خیر برای انسان فراهم شود، یکی از مهمترین مقدمات حرکت به سمت خوبی هاست. در نقطه مقابل زمانی که زمینه کار شر برای انسان فراهم یا زمینه های کارهای خیر از زندگی فرد حذف شود، مقدمه ای برای افول و دور شدن از خداست.

عامری کلمه عصمت را در این دعا به معنای تفویض دانست و افزود: عصمت یعنی این که همه چیز را به خدا بسپاریم و خود را به خدا واگذار کنیم و همچنین به تشخیص ها و عمل خود مغرور نشویم. چون ممکن است انسان توفیق های خوبی در ماه مبارک رمضان پیدا کند ولی یادآور این مساله نیستند که شیطان ما را رها نکرده است. ما نباید بعد از ۲۹ روز عبادت و روزه داری تصور کنیم که به یک قلب مطمئن رسیده ایم. لذا از خدا بخواهیم که دل ما را از کدورت هایی که تهمت بوجود می آورد، پاک کند.

اگرچه برخی منظور از توفیق در این دعا را توفیق در دوری از گناه می دانند ولی بعضی نیز آن را توفیق در کار خیر می دانند. حجت الاسلام شاه فضل گفت: در دعای امروز از خدا می خواهیم به ما توفیق کار خیر عنایت کند تا بتوانیم روز به روز به او نزدیک شویم و از رحمت الهی بهره بیشتری ببریم. یکی از اموری که برای انسان توفیق می آورد، انجام کارهای خیر است، به این معنی که اگر انسان کارهای خیری را که برایش پیش می آید، انجام دهد، خدا زمینه کارهای خیر دیگر را برایش فراهم می کند و اگر کسی از کارهای خیر پیش رویش استقبال نکند و آنها را ها کند، به مرور زمان زمینه های کار خیر کم می شود. بنابراین باید فرصت های پیش رو برای کارهای نیک را مغتنم شمرد و از آنها استفاده کرد.

استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان افزود: درخواست دیگری که در این فراز از خدا شده، عصمت و دوری از گناه است. اگر چه مقام عصمت از آن بندگان معصوم خداست انسان های عادی می توانند به درجاتی از این مقام دست یابند. مقام عصمت جایگاهی است که فرد از انجام گناه مصون می شود و رغبت و میل او به گناه کم می شود و فرد قدرتی پیدا می کند که در برابر انجام گناه از خود مقاومت نشان می دهد.

وی ادامه داد: اگر انسان های عادی تقوی پیشه کنند، به مرور زمان می توانند به بخش هایی از این مقام دست یابند. کما اینکه در سیره علمای بزرگ شنیده شده برخی از اطرفیان ایشان ادعا کرده اند که فلان عالم بزرگ در زندگی خود مرتکب گناه نشده است. اگر خدا به انسان کمک کند، فرد می تواند در برابر گناه مقاومت کند و خود را به مراتب بالاتری از عصمت برساند.
شاه فضل افزود: در فراز دیگر این دعا از خدا می خواهیم دل ما را از تهمت و آلودگی ها پاک کند. منظور از تهمت این است که به دیگران چه با زبان، اشاره یا با هر وسیله ای دیگر حتی به صورت قلبی که دیگران هم نمی فهمند، نسبت های ناروا بدهیم. اتهام زدن به دیگران قلب انسان را کدر و او را نسبت به دیگران بدبین می کند و موجب گوشه گیری فرد و جدا شدن او از دوستان و جامعه می  شود.

این پژوهشگر قرآنی افزود: کسانی که دیگران را ولو در قلب خود به بدی ها متهم می کنند، نمی توانند به آنها اعتماد کنند و به مرور زمان خود را تنها می بینند و از طرفی مردم هم به این افراد نزدیک نمی شوند. زیرا نگران هستند که مبادا مورد اتهام قرار گیرند. در این فراز از خدا می خواهیم ما را نسبت به دیگران خوش قلب کند تا از تیرگی ها و کدورت های قلبی دور شویم.
وی اضافه کرد: در آخرین فراز از دعا، خدا را صاحب رحمت به بندگان مومنش می دانیم. این مطلب در قرآن کریم بیان شده است که رحیمیت الهی که به معنای رحمت خاص خداست، شامل حال بندگان مومن و نیک او می شود و در واقع با این عبارت از خدا می خواهیم ما را در زمره مومنین قرار دهد و رحمت خاص خود را شامل حال ما بگرداند.

اما از دیدگاه حجت الاسلام عامری، تهمت در دعای امروز می تواند معنایی دیگر داشته باشد. وی اظهار داشت: تهمت در اینجا یعنی خدا را متهم نکنیم. چون گاه هنگام بروز مشکلات از خدا انتقاد می کنیم که چرا چنین بلایی بر سر ما آمده است یا چرا گرفتار فقر می شویم در حالی که قرآن می فرماید هر خیر و برکتی که به ما می رسد، از خداست و هر گرفتاری از اعمال ماست. زمانی که انسان گرفتار می شود، شیطان تلاش می کند تا به خدا تهمت بزنیم و بگوییم خدا دعای مرا نمی شنود یا خدا ما را نمی بخشد. بنابر این مایوس شدن از رحمت الهی همان اتهام است در حالی که رحمت واسعه خدا شامل حال همه کسانی می شود که ایمان به او داشته باشد.