آموزش، حلقه مفقوده تعارض بین انسان و حیوان

کشته شدن یک قلاده پلنگ در قائمشهر بهانه نوشتن گزارشی درباره حقوق حیوانات شد، حیواناتی که مظلومانه اسیر زیاده خواهی انسان شده اند و نه جایی در زیستگاه خود دارند و نه می توانند در کنار انسان زندگی کنند، ۴ اردیبهشت ماه بود که فیلمی در فضای مجازی منتشر شد با این محتوا که حوالی ساعت ۵ صبح یک قلاده پلنگ در خیابان ساری شهر قائمشهر مشاهده شد که بعد از آن سریع نیروی انتظامی و محیط زیست در محل حاضر شدند تا نسبت به دور کردن و یا زنده گیری حیوان اقدام کنند.

در این گیر و دار از مردم محلی خواسته شد که وارد محدوده نشوند تا به حیوان استرس وارد نشود اما مردم انگار که به سیرک رفته بودند و مدام به دنبال حیوان می رفتند و هر لحظه هم جمعیت بیشتر و بیشتر می شد تا جایی که حیوان برای باز کردن مسیر خود گاهی به سمت جمعیت حمله ور می شد که در نهایت پلنگ سرگردان که مشخص نبود چگونه از داخل شهر سر درآورده است با شلیک گلوله از پا درآمد و این پایان زندگی این گونه ارزشمند بود که فقط چهار تا ۵ سال عمر داشت این در حالی است که متوسط عمر یک پلنگ در طبیعت بین ۱۰ تا ۱۵ سال است، از این رو حق زندگی ۵ تا ۱۰ سال زودتر از این حیوان گرفته شد.

البته این پایان ماجرا نیست و نخواهد بود چون روزانه اخبار زیادی در همین زمینه شنیده می شود، مثلا  مرگ تلخ پلنگ ایرانی در کرمان، یک قلاده پلنگ در استان خراسان رضوی تلف شد، یک پلنگ در جنگل های آمل تلف شد، یک قلاده خرس به علت رفتارهای نامناسب و غیر اصولی اهالی یکی از روستاهای نمین در استان اردبیل جان خود را از دست داد، یک خرس نر بالغ بر اثر تصادف با خودروهای عبوری از پارک ملی گلستان در نزدیکی تونل گلزار از بین رفت، دو راس گراز وحشی بالغ در کانال انتقال آب در شهرستان میناب جان خود را از دست دادند، یک قلاده گربه جنگلی بر اثر تصادف در همدان تلف شد و دهها و صدها از این دست خبر؛ که شاید بخش زیادی از آن حتی به گوشمان هم نرسد.

یک نکته قابل تامل در تمام این مرگ ها و تلف شدن ها، وجود انسان است برخی به علت بی احتیاطی با خودرو و برخی هم به علت رفتار نادرست با حیوانی گرفتار مثلا در انواع تله ها سبب سلب حق زندگی از حیوان می شوند؛ در تمام این حوادث آن چیزی که مشخص است این است که انسان قاتل حیوانات است، قوانین زیبایی در کشور درباره حقوق حیوانات وجود دارد اما یک گام آن طرف‌تر اجرای آنهاست که در کشور ما به خوبی انجام نمی‌شود، همین که شاهد احکام متعدد تبرئه متخلفان محیط زیست از سوی قضات در نقاط مختلف کشور هستیم؛ نشان می دهد که حیوانات چقدر حق و حقوق دارند!

البته چند سالی است سازمان حفاظت محیط زیست در تلاش برای ایجاد شعبات تخصصی محیط زیست در دادسراهای سراسر کشور است و در این زمینه گام های خوبی برداشته شد البته کافی نیست، اما به اعتقاد کارشناسان مهمترین و البته اولین گام در راستای کاهش جرایم محیط زیستی و حفظ حقوق حیوانات؛ آموزش است، زمانی که افراد از سنین پایین آموزش ببینند و به اهمیت حفظ گونه های زیستی در طبیعت پی ببرند قطعا در بزرگسالی رفتار درستی با محیط زیست و زیستمندان آن خواهند داشت.

چند سالی است سازمان حفاظت محیط زیست در تلاش برای ایجاد شعبات تخصصی محیط زیست در دادسراهای سراسر کشور است و در این زمینه گام های خوبی برداشته شد.

یک فعال حقوق حیوانات در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: یکی از پیامدهای توسعه شهرنشینی تعارض انسان و حیوان است چون با افزایش جمعیت، انسان برای گذران زندگی به زمین های بیشتری نیاز دارد از این رو انسان با دست اندازی به طبیعت، محل زندگی حیوانات را کوچک و کوچک تر می کند از این رو است که گاه و بیگاه شاهد حضور حیوانی در محیط های شهری هستیم البته این یکی از دلایل حضور حیوانات در شهرها است بخش دیگر به قاچاق حیوانات و علاقه برخی افراد به نگهداری از حیوانات وحشی به عنوان حیوان خانگی در منازل بر می گردد که گاهی از محل نگهداری خود خارج شده و موجب رعب و وحشت می شوند و در برخی موارد جان خود را از دست می دهند.

سپهر سلیمی افزود: در این میان نقش آموزش از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است یعنی مردم بدانند که در مواجهه با یک حیوان چه کاری را باید و چه کاری را نباید انجام دهند، که این بر می گردد به آموزش در مدارس، رسانه ها و صدا و سیما که متاسفانه این بخش مغفول مانده است؛ با توجه به اهمیت موضوع باید با جدیت به این بخش پرداخته شود، از سوی دیگر هم قوانین باید بازدارنده باشند و مجلس و نهادهای قانونگذار باید در زمان تصویب قوانین به این مساله توجه ویژه ای داشته باشند.

آموزش در مواجه انسان و حیوان نقش بسیار مهمی دارد، از سوی دیگر قوانین نیز باید بازدارنده باشند و مجلس و نهادهای قانونگذار باید در زمان تصویب قوانین به این مساله توجه ویژه ای داشته باشند. وی اظهار داشت: علاوه بر آموزش و داشتن قوانین بازدارنده به تجهیزات هم نیاز داریم، اگر در مواقع لزوم قانون داشته باشیم اما مثلا تفنگ بیهوشی نداشته باشیم قطعا ان قانون فایده ای نخواهد داشت چون بدون تجهیزات نمی توان از پس یک حیوان وحشی برآمد بنابراین باید نگاه حداقلی از روی محیط زیست برداشته شود و امکانات لازم فراهم شود تا حیوانات زندگی راحت تری در کنار انسان ها داشته باشند.

وی تاکید کرد: هر روز نگاه ما به حیوانات ابزاری تر می شود یعنی نگاه ما به حیوانات کالایی شده بنابراین دیگر چرا انتظار داریم که برخورد مردم با حیوانات درست باشد، زمانی که مثلا این همه باغ وحش داریم که از حیوانات استفاده ابزاری می شود وقتی که به رغم ممنوعیت های مذهبی اما می بینیم که مثلا پرورش کروکدیل در کشور راه افتاده، وقتی می بینیم که باز به رغم توسعه های فرهنگی، ملی و مذهبی رفتاری با حیوانات می شود که موجب ترویج حیوان آزاری است، وقتی می بینیم یک سری به اسم کارشناس یا فعال محیط زیست بی توجه به توصیه های جهانی، مسائل اخلاقی و بی توجه به ناکارآمد بودن کشتار حیوانات شهری مدام درباره لزوم کشتار حیوانات شهری مانند سگ و گربه صحبت می کنند؛ بنابراین طبیعی است کشتن حیوانات برای مردم عادی امری طبیعی به نظر برسد.

سلیمی گفت: یک مساله مهم دیگر این است که با حیوان آزارها آنطور که باید برخورد نمی شود، علاوه بر این آنها با پخش کردن کلیپ مشهور هم می شوند این نشان از ضعف قانون در این زمینه دارد و تا زمانی که این وضعیت باشد همچنان حیوان آزاری هم ادامه خواهد داشت.

وی تاکید کرد: اسلام دین مهربانی است و در آن بر مهربانی با حیوانات تاکید شده است ازا ین رو توصیه های بهداشتی و مذهبی زیادی در این زمینه وجود دارد از جمله اینکه اعلام کرده نباید حیوانی در ملاء عام ذبح شود اما می بینیم که حیوانات به راحتی در مجامع ذبح می شوند اینها باعث می شود تا تصویری از حیوان آزاری در ذهن مردم شکل بگیرد.

این فعال محیط زیست با تاکید مجدد بر نقش آموزش در نحوه برخورد با حیوانات گفت: علاوه بر اینکه آموزش باید از مقطع پایین در مدارس صورت گیرد باید مسوولان و نیروهای مرتبط با این مساله مانند محیط زیست، هلال احمر، آتش نشانی و شهرداری ها هم آموزش ببینند تا در زمان وقوع حادثه ای مانند حادثه پلنگ قائمشهر غافلگیر نشوند، چون در شرایطی که ما هرچه بیشتر طبیعت را تخریب و به زیستگاه حیوانات  دست اندازی کنیم؛ امکان حضور بیشتر گونه های مختلف در محیط های شهری افزایش می یابد بنابراین در این زمینه آمادگی بسیار حایز اهمیت است.

مسوولان و نیروهای مرتبط با حیات وحش و مسائل مربطو به آنها مانند محیط زیست، هلال احمر، آتش نشانی و شهرداری ها هم آموزش ببینند تا در زمان وقوع حادثه ای مانند حادثه پلنگ قائمشهر غافلگیر نشوند.

وی درباره حضور جمعیت در محلی که پلنگ قائمشهر در آن سرگردان بود افزود: مساله عجیب در این مورد این است که معمولا در شرایط مشابه وقتی حادثه ای رخ می دهد نیروی انتظامی محل را از حضور مردم خلوت می کند تا نیروهای امدادی بتوانند به بهترین نحو کمک رسانی کنند اما در این ماجرا متاسفانه این اتفاق نیفتاد و شاید حضور مردم مانع اجرای عملیات موفق زنده گیری شد چون همه غافلگیر شده بودند.

سلیمی ادامه داد: یک مساله مهم در این ماجرا بر می گردد به اینکه چرا مسوولان زودتر اقدام به زنده گیری حیوان نکردند، یعنی حدود ساعت ۴.۵ تا ۵ این حیوان در محل دیده شده یعنی زمانی که همه خیابان ها خلوت بود و همه کاری می توانستند بکنند؛ باید دید چرا آن زمان طلایی را از دست دادند چون زمانی بود که مردم در خیابان نبودند و به راحتی می شد تمام اقدامات حمایتی را برای ادامه زندگی این حیوان انجام داد.

وی گفت: مساله دیگری که در این ماجرا وجود دارد این است که این حیوان از کجا آمده بود؟ بر اساس اطلاعات مردمی فاصله پلنگ با نزدیک ترین جنگل بین ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر بود که سه روستا در این مسیر قرار دارد اما پلنگ در این روستاها مشاهده نشده است، از طرفی هم در شبکه های اجتماعی و مردم محلی معتقدند که این پلنگ در ویلایی نگهداری می شد که دقیقا خیابان روبرویی جایی است که این پلنگ مشاهده شده است.

وی افزود: البته در ساعات اولیه حضور پلنگ در شهر از سوی یکی از مسوولان اعلام شده بود که پلنگ در داخل شهر بوده و احتمالا از خانه ای یا جایی در داخل شهر فرار کرده است اما بعد با کشته شدن این پلنگ مساله پیگیری نشد که از کجا آمد، حتی اگر حیوان گرسنه هم بود با وجود اینکه پلنگ سالمی بود و در شرایط جسمی خوبی به سر می برد و هم اینکه در فصلی هستیم که منابع غذایی در جنگل زیاد است؛ بنابراین دلیلی نداشت که این حیوان ۲۰ کیلومتر از جنگل به شهر بیاید در حالی که در همان روستاها هم می توانست به آخوری حمله کند و غذای خود را تامین کند اما آمدن حیوان وسط شهر مساله عجیبی است که باید کشف شود.

به گزارش ایرنا البته محیط زیست درباره چگونگی ورود پلنگ به محدوده مسکونی و اینکه مبدأ پلنگ از طبیعت بوده و یا از نمونه های تحت نگهداری قاچاق نزد افراد بوده توضیح داد که بررسی اولیه شامل بازدید از مکان مظنون به نگهداری غیر مجاز حیوانات که در فضای مجازی بازتاب داشت و کنترل دوربین های مدار بسته یکماه اخیر مکان مذکور با اخذ نظر مقام قضایی انجام شد که برای این محل طی اقدامات تشریح شده شواهدی به دست نیامد.

سلیمی با اشاره به اینکه قابل کتمان نیست که بگوییم تمایل نگهداری از حیوانات وحشی در منازل برای یک عده ای از افراد رو به گسترش است، گفت: این در حالی است که نگهداری از حیوانات در منازل بسیار خطرناک است و می تواند باعث آسیب و تهدید سلامت برای انسان ها شود چون هر لحظه امکان فرار آنها وجود دارد همانطور که کسی سگ و گربه در منزل داشته باشد امکان فرار کردنشان وجود دارد ممکن است شیر و پلنگ و یا پرندگان شکاری هم فرار کنند ضمن اینکه باز هم احتمال دارد که صاحبان از نگهداری آنها خسته شوند و بخواهند حیوانات را در محیط های طبیعی رها کنند که در مواردی ممکن است موجب آسیب به انسان و حیوان شود و حتی در مواردی جان خود را از دست بدهد.

۱۳۵۲

۹۰۱۴