ایران نقش موثری در حفاظت از محیط زیست خلیج‌فارس دارد

پرفسور احمد سواری روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به نقش خلیج فارس در اقتصاد بین‌الملل با بیان اینکه بیش از ۳۰ درصد نفت جهان در خلیج فارس تولید و حدود ۶۰ درصد نفت جهان نیز از مسیر خلیج فارس انتقال می یابد افزود: سالانه ۳۶ هزار کشتی نفتکش و تجاری از تنگه هرمز عبور می کند که این میزان تردد آلودگی محیط زیست خلیج فارس را به دنبال دارد.

وی افزود:سالانه حدود ۳۰ هزار نفتکش پس از تخلیه مخازن نفتی باید برای حفظ تعادل در هنگام برگشت مخازن خود را از آب پر کنند که این امر علاوه بر آلودگی نفتی باعث انتقال موجودات نظیر کشند قرمز به محیط خلیج فارس و ایجاد تهدید زیست محیطی برای حیات آبزیان می‌شود.

رئیس پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر اظهار داشت: کشورهای همجوار خلیج فارس از جمله عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات و عمان تمام آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از خلیج فارس برداشت می‌کنند که این امر مشکلات زیست محیطی را برای خلیج فارس در پی دارد. 

وی میکروپلاستیک ها را از دیگر تهدیدهای جدی محیط زیست خلیج فارس عنوان کرد و گفت: کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان مصرف بالایی از مواد مصرفی پلاستیک دارند که اینگونه مواد پلاستیکی از طریق باد و باران وارد رودخانه شده و در نهایت به خلیج فارس منتقل می‌شوند.

سواری ادامه داد: اگر مواد پلاستیکی وارد بدن موجودات دریایی شود ضمن ایجاد مشکل برای ادامه حیات آنها بتدریج وارد چرخه خوراکی انسان ها شده که مرگ آور می باشند لذا چاره اندیشی در این رابطه با کاهش مصرف  پلاستیک با جایگزین کردن دیگر کالاهای تجزیه پذیر از جمله استفاده از محصولات تولید شده از درخت خرما که در مناطق حاشیه خلیج فارس وجود دارد ضروری است.

ضرورت استفاده از منابع خلیج فارس

رئیس پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر به ظرفیت های قابل استفاده از خلیج فارس غیر از ذخایر بیولوژی نفت ، گاز اشاره کرد و اظهار داشت: یک هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع زمین مستعد در ساحل خلیج فارس برای کشت و پرورش آبزیان وجود دارد که با بهره گیری از ظرفیت طبیعی جزر و مد دریا می توان تولید و پرورش آبزیان را در کشور افزایش چند برابری داد .

پرفسور سواری ادامه داد: در صورتیکه تنها ۱۰ درصد از ساحل جنوبی خلیج فارس برای پروژه کشت و پرورش آبزیان استفاده شود ۲۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد شد البته برای تحقق این مهم به یک برنامه ملی نیاز است.

اقتصاد دریایی و نقش موثر آن در اشتغال مردم 

رئیس پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر همچنین با بیان اینکه ارتباطات حمل و نقل دریایی باید تقویت شود گفت: اقتصاد دریایی و آبی نه تنها در بحث تجارت بلکه در زمینه شیلات و محیط زیست نانو فناوری بسیار مهم است که در کشور فراموش شده است.

پرفسور سواری با تاکید بر ضرورت گسترش مبادلات تجاری از طریق دریایی با هدف افزایش اشتغال افزود:با تخصیص تسهیلات ارزان قیمت با بهره گیری از ظرفیت منابع آبی می توان فرصت های شغلی بی شماری در مناطق حاشیه خلیج فارس ایجاد کرد.

ضرورت تامین شناور برای ادامه تحقیقات در خلیج فارس

رئیس پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر گفت: اجرایی کردن ده‌ها طرح تحقیقاتی مهم از جمله ساماندهی سواحل، کیفیت آب خلیج فارس و طرح زیست فناوری خلیج فارس نیاز به بودجه کلان و شناور تحقیقاتی دارد.

پرفسور سواری افزود: علاوه بر کشتی اقیانوس پیمای کاوشگر برای طرح‌های بزرگ تحقیقاتی به یک شناور برای صیانت از آبهای خلیج فارس و مناطق نزدیک مانند اروند، خورموسی و آبهای خوزستان نیاز است تا بتوان اساتید و دانشجویان تحقیقات خود را در این زمینه انجام دهند.

ایران نقش مهمی در حفاظت از زیست بوم خلیج فارس دارد

عضو هیات علمی و دانشیار گروه شیلات دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر نیز گفت: به دلیل حاکمیت شرایط ویژه زیست محیطی به خلیج فارس، دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) در سال ۱۹۷۴ اعلام کرد امکانات علمی و فنی در اختیار کشورهای ساحلی خلیج فارس می گذارد که اولین نشست کنوانسیون منطقه ای پس از فراهم آمدن مقدمات در سال ۱۹۷۸ برگزار شد و با عنوان سازمان منطقه ای حفاظت محیط زیست دریایی (R.O.P.M.E) یا کنوانسیون کویت مورد شناسایی قرار گرفت.

دکتر محمد ذاکری با اشاره به نقش مهم ایران در حفاظت از محیط زیست دریا افزود: متولی برنامه های سازمان منطقه ای حفاظت محیط زیست دریایی در ایران معاونت دریایی سازمان محیط زیست کشور بوده که در چند نوبت با مشارکت دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر به عنوان یکی از دانشگاههای نسل سوم با مسئولیت مشخص در حوزه علوم و فنون اکوسیستم آبی کشور ، پایش آبی خلیج فارس را انجام داد.

وی بیان داشت:متاسفانه در چند سال اخیر به دلیل شرایط حاکم بر جهان و نگاه‌های سیاسی این مسایل و همکاری بین الملل در رابطه با پایش خلیج فارس کمرنگ شده است.

دکتر ذاکری به فعالیت های علمی و آموزشی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر به عنوان یک مرکز تحقیقاتی، آموزشی و پژوهشی و پرورش محقق در زمینه اکوسیستم های آبی به خصوص با تاکید بر خلیج فارس و تحقیق در خصوص نیازهای مختلف علمی کشور در این حوزه اشاره کرد و گفت:بر اساس این مسئولیت دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر در زمینه مباحث زیستی و غیرزیستی، شیلات، صید و بهره برداری، بوم شناسی، تکثیر و پرورش و سایر رشته های وابسته به مهندسی و علوم انسانی دریایی مطالعات و پروژه های مختلفی مرتبط با خلیج فارس انجام داده که این مطالعات در مجلات و منابع معتبر علمی به چاپ رسیده است.

وی با بیان اینکه گروه شیلات این دانشگاه ارتباط بسیار مناسبی را با سازمان های مرتبط در استان خوزستان برقرار کرده است افزود: به عنوان مثال پروژه‌ها و پایان نامه‌های تقاضا محور در خصوص شیلات به ویژه صید و صیادی ، ارزیابی ذخایر، تکثیر و پرورش گونه های دریایی در خلیج فارس با اداره کل شیلات خوزستان در حال مصوب و اجرا است.

دکتر ذاکری ابراز امیدواری کرد با تخصص اعضای هیات علمی و تلاش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر نتایج این مطالعات برای بخش مدیریت، تصمیم گیری کشور و صنعت کاربردی باشد.

تهدید اکوسیستم خلیج فارس 

عضو هیات علمی و دانشیار گروه شیلات دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر با بیان اینکه خلیج فارس دارای یک اکوسیستم آبی منحصر به فرد با غنای گونه‌ای بالا و غنی است گفت: این اکوسیستم شامل انواع آبزیان ،مرجان‌ها و مروارید است که یکی از با ارزش‌ترین مرواریدهای جهان می باشد.

دکتر ذاکری به موضوع آلودگی خلیج فارس ناشی از فعالیت انسانی از جمله آلودگی ناشی از جنگ های مختلف در این منطقه همچنین آلودگی ناشی از تردد کشتی‌ها و حمل و نقل دریایی و نشت ترکیبات کشتی‌ها اشاره کرد و گفت: تخلیه پساب صنعتی و غیر صنعتی شهری و کشاورزی ، فعالیت های آبزی پروری و کارخانه‌ها ، مواد شیمیایی غیر نفتی و میکروبی و فلزات سنگین از جمله آلوده کننده های خلیج فارس می باشند ضمن اینکه افزایش میزان شوری آب و خطر آن به دلیل آلودگی ناشی از نصب و راه اندازی دستگاههای آب شیرین کن از دیگر موارد آلودگی خلیج فارس است.

وی با بیان اینکه ۵۰ درصدی دستگاههای آب شیرین کن جهان در خاورمیانه فعال است افزود: استفاده آب دریا  از طریق دستگاههای آب شیرین کن موجب افزایش شوری شده و چنانچه مدیریت نشود باعث شوری فزاینده در این اکوسیستم خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر ادامه داد: خلیج فارس به دلیل اینکه از طریق تنگه هرمز با آبهای آزاد در ارتباط است میزان تبادل آب کمی دارد و تخلیه آب به سرعت بین خلیج فارس و دریای عمان و دریای آزاد اتفاق نمی‌افتد که این امر می‌تواند برای اکوسیستم خلیج فارس با این ویژگی‌ها مضر باشد ضمن اینکه تغییر نوار ساحلی و احداث جزایر مصنوعی در کشورهای حاشیه خلیج فارس با هدف جذب گردشگر در ناپایداری اکوسیستم به طور مستقیم و غیرمستقیم موثر می باشند.

نگاه ویژه مسئولان استانی برای اجرای پروژه های دریایی ضروری است

عضو هیات علمی و دانشیار گروه شیلات دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر گفت: بی توجهی مسئولان استان خوزستان به تخصص و توانایی اجرایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر مشکلاتی را در حوزه آبخیزداری ، مطالعات خلیج فارس و پروژه‌های عمرانی همچون سدها به وجود آورده است.

وی با اشاره به تحقیقات انجام شده در خصوص ماهیان مهاجر بیان کرد: ۲ سال پیش طرح تحقیقاتی با موضوع ماهیان مهاجر از خلیج فارس به رودخانه کارون و تاثیر سدسازی بر آنها از سوی هیات علمی گروه شیلات این دانشگاه انجام شد و بر اساس نتایج این طرح پژوهشی ، نصب "فیش وی" یا آبراه ماهی در سدها بر روی این رودخانه ضروری اعلام شد.

دکتر ذاکری با بیان اینکه این دانشگاه پتانسیل و توانایی اجرایی طرح های تحقیقاتی بالایی دارد افزود: بیشتر مطالعات و پروژه‌ها با نگرش خارج از استان و یا دانشگاه‌هایی با یک دانشکده مرتبط با دریا انجام می‌شود این درحالی است که به پتانسیل بالا و توانایی اجرایی این دانشگاه توجه نمی‌شود که نتیجه آن تصمیم گیری‌ غیر واقع در حوزه  اکوسیستم های آبی کشور به خصوص خلیج فارس است.

وی با اشاره به همکاری گروه شیلات دانشگاه علوم و فنون دریایی با شیلات استان خوزستان گفت: به منظور حفظ ذخایر آبی خلیج فارس در حال حاضر پروژه‌هایی در زمینه پویایی جمعیت و ارزیابی گونه‌های اقتصادی شیلاتی استان  خوزستان ، میزان فشار صید و صیادی و بازگشت جمعیت آبزیان برای تصمیم گیری‌ مدیریتی در حال اجرا است.

دکتر ذاکری به طرح مطالعاتی ماهی مهاجم تیلاپیا در این دانشگاه اشاره کرد و گفت: در چند سال اخیر در طول مهاجرت این گونه مهاجم از خلیج فارس به رودخانه کارون در این دانشگاه بر روی اکولوژی ، رفتارشناسی و ارتباط متقابل با گونه های بومی مطالعه شده و اطلاع رسانی شده است.

دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر در زمینه مباحث زیستی مثل شیلات ، علوم دریایی و آلودگی فیزیکی و شیمیایی دریا سابقه بسیار زیادی در سطح کشور داشته و با برخورداری از کارشناسان ماهر ، امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی در زمینه مهندسی دریا ، طراحی کشتی و الکترونیک، مکانیک و سایر علوم مهندسی مرتبط با دریا، حمل و نقل، گمرک، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در حال رشد است.

این دانشگاه با پتانسیل موجود سخت افزاری و نرم افزاری می تواند نقش بسیارمهمی به عنوان نماینده علمی کشور در حوزه مراقبت، پایش و حفظ محیط زیست خلیج فارس داشته باشد همچنین با تدوین پروتکل ها و آیین نامه  های اجرایی واقع بینانه ضمن شناخت منابع آلوده کننده به روش های علمی بهسازی و پاکسازی خلیج فارس دست یابد و  به توسعه پایدار این اکوسیستم کمک کند.