هم‌نوایی دف‌ و تنبور در "پالنگان"

به گزارش ایرنا، برگزاری آیین دف‌نوازی مشهور به هزار دف در روستای پله‌کانی پالنگان در روزهای پایانی هفته گذشته (روز چهارشنبه) بهانه خوبی برای رفتن به منطقه هورامان و شرکت در این آیین بود و به همین منظور کوله سفر را برداشتم و اوایل صبح از سنندج راهی سفر به این منطقه گردشگری کردستان شدم.

اگر از سنندج بخواهی به پالنگان بروی ۲ مسیر وجود دارد، یکی از سمت کامیاران و دیگری از مسیر جاده مریوان و من که قبلا" تجربه سفر به هورامان را از جاده مریوان داشتم، این بار مسیر جدید و البته کوتاه تر کامیاران را انتخاب کردم.

جاده سنندج کامیاران که حدود ۶۵ کیلومتر مسافت دارد، هر چند در قالب پروژه کریدور شمال جنوب تعریف شده اما هنوز هم یکی از جاده‌های حادثه خیز کردستان به شمار می رود و هفته قبل در این مسیر و گردنه مروارید حادثه دردناک و فوت سه جوان نخبه کردستانی روی داد.

ابتدای این مسیر از سمت سنندج، "چم‌شار" نام دارد و عبور رودخانه در این مسیر زیبایی آن را دوچندان کرده و در اردیبهشت ماه که در کردستان به (گولان) ماه گلها شهرت دارد، جلوه‌های زیبای طبیعت و سخاوتمندی آن نمایان می شود.

در این مسیر در فاصله های مشخص آلاچیق های چوبی ساخته شده و باغداران در فصول مختلف محصولات خود را به مسافران عرضه می کردند و در این فصل که توت‌فرنگی تازه به ثمر رسیده، نوبرانه آن عرضه می شد، قمیت آن هر کیلوگرم ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان بود.

بعد از حدود یک ساعت رانندگی در این مسیر به شهر کامیاران رسیدم و در ابتدای ورودی شهر، جاده پالنگان مشخص شده بود البته از داخل شهر نیز امتداد جاده دوباره در مسیر پالنگان قرار داشت و من راه دوم را انتخاب کردم.

کامیاران تا پالنگان نیز حدود ۵۰ کیلومتر مسافت دارد و این مسیر هم زیبایی‌های خاصی دارد اما در ابتدا زمین های دشت و حاصلخیز وجود داشت و سپس در مسیر کم‌کم جنگلی و کوهستانی می شود و از روستای "تیلکو" به بعد طبیعت متفاوتی با بقیه مسیر دارد.

درختان بلوط در ۲ طرف جاده و گیاهان بهاری تمام مسیر را پوشانده بودند و قطعات کوچک زمین های کشاورزی در لابلای درختان دیده می شود که به کشت گندم، نخود و محصولات صیفی اختصاص یافته بود.

سرانجام جاده پر پیچ و خم این مسیر، ما را بالای تپه‌ای سرسبز رساند که از دور کوه‌های سنگلاخی با لکه های برف در دامن، پیدا بود و جاده با شیب تند به سمت پایین به دره‌ای عمیق منتهی می شد که دره "تنگی‌ور" نام داشت.

تعداد زیادی خودروهای سبک و سنگین در ۲ طرف جاده پارک شده بودند و در طول مسیر هم خودروها به کندی تردد می کردند به همین خاطر به سختی در آن شیب تند می توانستم خودرو را کنترل کنم تا به سه راهی رسیدم. 

در سه راهی یک راه به بالای روستای پالنگان و یک راه به رودخانه و انتهای روستا می رسید، به علت ازدحام جمعیت در مسیر بالای روستا اجازه ورود خودرو ها را نمی دادند و با نشان دادن کارت خبرنگاری توانستم وارد این مسیر شوم البته ۱۰۰ متری بیشتر حرکت نکرده بودم که به خاطر پارک نامناسب خودروها دیگر امکان ادامه مسیر با خودرو را نداشتم و در اولین جای پارکی که پیدا شد، توقف کردم و مسیر را پای پیاده ادامه دادم.

البته تنها نبودم و ده ها نفر دیگر مانند من در این مسیر پیاده حرکت می کردند و برخی به سمت بالا می آمدند که خستگی و تشنگی از چهره های آنان مشخص بود.

بهار هورامان در مقایسه با سایر مناطق کردستان، کمی زودتر آغاز می شود و در این فصل در کردستان هوای خنکی دارد اما در هوارامان و در طول روز هوا گرم تر است

بهار هورامان در مقایسه با سایر مناطق کردستان، کمی زودتر آغاز می شود و در این فصل در کردستان هوای خنکی دارد اما در هورامان و در طول روز هوا گرم تر است و به همین خاطر کسانی که لباس گرم برتن داشتند، بیشتر گرما را احساس می کردند.

طی کردن پیاده راه های سنگی و کوچه های پر پیچ و خم و شیب‌دار برای مردم شهرنشین بسیار سخت و بود و اهالی روستا هم به رسم مهمانوازی برای رهگذران آب شرب تامین می کردند و در طول این مسیر در چند نوبت اگر این آب نطلبیده نبود، امکان ادامه مسیر برای من و خیلی های دیگر ممکن نبود.

روستای پالنگان در دامنه کوه و در ۲ طرف دره قرار داشت و خانه‌های آن با سنگ و عموماً به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا محسوب می‌شد و رودخانه خروشان تنگی ور که از میان آبادی می‌گذرد آن را به ۲ قسمت تقسیم کرده‌است و خانه‌های روستا با سنگ و بیشترشان به صورت خشکه چینی ساخته شده‌است.

معماری زیبای پله‌کانی روستای پالنگان همه را محو تماشای خود می کرد و از دور صدای دف نوازان در بلندای روستا شنیده می شد و آهنگ دف اشتیاق ها را برای رفتن به کنار رودخانه در قعر دره را بیشتر می کرد.

روی رودخانه پلی کوچک و قدیمی وجود داشت که ۲ قسمت روستا را به هم متصل می کرد و در ضلع شرقی هم پل بزرگی ساخته شده بود که در این فصل هم آبی از زیر آن عبور نمی کرد و جمعیت زیادی در عرض این پل نشسته یا ایستاده مشغول تماشای مراسم بودند.

جمعیت زیادی و خارج از تصور من در این آیین حضور داشتند و صدها نفر دختر و پسر جوان و میان سال با لباس های محلی (کُردی) بر روی بام و حتی کوچه‌های آن طرف روستا دف در دست ایستاده و منتظر دستور رهبر گروه بودند تا دستور نواختن دف ها را بدهد.

دستور نواختن دف ها که داده شد، پالنگان عرفانی تر از همیشه شده بود و نوای دف در کوی و برزن این روستا تاریخی به گوش می رسید و انسان با تمام وجود در این همه زیبایی محو می شد.

در بین مردم کردستان و هنگام برگزاری آیین های مذهبی از جمله آیین های مولودی خوانی از ساز دف استفاده می شود و به همین خاطر دف به عنوان یک ساز دینی و مقدس در بین مردم این منطقه شناخته شده است.

دف یکی از سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی است که شامل حلقه‌ای چوبی است که پوست نازکی بر آن کشیده‌اند و با ضربه‌های انگشت می‌نوازند.

این ساز از سازهای ضربی ایرانی شبیه به دایره ولی بزرگ‌تر از آن و با صدای بم‌تر است و در دوره اسلامی ایران، این ساز برای پشتیبانی از ساز و حفظ وزن به کار می‌رفته و رکن اصلی مجالس محافل اهل ذوق و عرفان بوده و برای آنکه طنین بهتری داشته باشد روی دف پوست آهو می‌کشیدند.

در قسمت دیگر، جایگاهی در کنار رودخانه وجود داشت و صندلی ها برای حاضران در این مسیر قرار داشت که همگی رو به آفتاب بودند و نشستن بر روی آنها بسیار سخت بود اما بیشتر مهمانان به رسم ادب اعتراضی نمی کردند.

بر روی جایگاه مردی که دف در دست و چهره و لباس برنزه شده بیشتر از همه توجه حاضران را به خود جلب می کرد و تعدادی برای گرفتن عکس سلفی با آنها به سوی جایگاه می رفتند.

برنامه در جایی به اوج خود رسید که گروه تنبور نوازان از هنرمندان استان های کرمانشاه با دف نوازان کردستان با هم هم نوا و هم آهنگ شدند و این بخش از مراسم بیشتر از همه توجه حاضران و مهمانان را به خود جلب کرد و بیشتر مورد تشویق قرار گرفت.

طنین آهنگ تنبور و دف از یک طرف و صدا خروش رودخانه تنگی‌ور از طرف دیگر موسیقی جذاب و بی‌نظیری خلق کرده بود، که همه جاضران را به وجد آورده بود و ذهن انسان را به پرواز در می آورد که توصیف آن را نمی توان به واژه بیان کرد و فقط باید در آن مکان حضور داشتی و این همه زیبایی را با چشم می دیدی و با گوش می شنیدی.

این آیین چندین سخنران هم داشت که گفته‌های آنان نیز حول محور هورامان بود، یکی از سخنرانان مراسم استاندار کردستان بود که اعتقاد داشت توسعه کردستان با گردشگری میسر خواهد بود و ثبت جهانی هورامان نقطه آعازین این توسعه همه جانبه است.    

توسعه کردستان از مسیر گردشگری رقم می‌خورد

 استاندار کردستان با اشاره به ظرفیت‌های این استان در بخش‌های مختلف، گفت: رونق بخش گردشگری می‌تواند باعث توسعه استان شود.

 اسماعیل زارعی کوشا اظهار داشت: از روز حضور خود در کردستان بارها تاکید کرده‌ام که توسعه این استان از مسیر گردشگری رقم خواهد خورد و ما باید به این مهم توجه خاص و ویژه داشته باشیم.

وی ادامه داد: امروز خدا را شاکرم که بعد از جشن های نوروز و معرفی سنندج به عنوان پایتخت نوروز جهان و در استمرار  آن جشن‌ها، برنامه های عرفانی از این دست شکل گرفته است.

پالنگان همچون نگینی درخشان در منطقه است که باید زیرساخت های آن برای حضور گردشگران بیش از گذشته توسعه پیدا کنداستاندار کردستان گفت: روستای پالنگان همچون نگینی درخشان در منطقه است که باید زیرساخت های آن برای حضور گردشگران بیش از گذشته توسعه پیدا کند.

وی تاکید کرد: از همه امکانات و ظرفیت ها برای توسعه و ارتقای زیرساخت‌های  هورامان استفاده می کنیم تا بستر و زمینه حضور بیش از گذشته گردشگران در منطقه فراهم شود.

در حاشیه رودخانه تنگی‌ور نیز بسیاری از مهمانان نشسته بودند و به تماشای آیین دف نوازی می پرداختند، البته صدای خروشان آب رودخانه با نوای دف ترکیب زیبایی داشت و این زیبایی به گونه ای بود که با واژه و کلام بیان نمی شد و تنها باید آن را از نزدیک نظاره گر باشی.

این آیین علاوه بر مردم و مسوولان کردستانی چندین مهمان دیگر هم داشت و به همین خاطر برخی از سخنران و مجریان برنامه با زبان فارسی سخنرانی می کردند و یکی از این مهمانان ویژه دبیرکل کمیسیون یونسکو در ایران بودکه معرفی بیشتر هوامان به جهانیان تاکید داشت.

جاذبه‌های گردشگری هورامان به جهان معرفی شود

دبیرکل کمیسیون یونسکو در ایران گفت: اگر منطقه هورامان به درستی تبلیغ و معرفی و زیرساخت های لازم در آن فراهم شود به قطب بزرگ گردشگری تبدیل خواهد شد به گونه ای که از همه جهان به این نقطه سرازیر خواهند شد.

حجت‌الله ایوبی اظهار داشت: نوای عرفانی و زیبای دف انسان را به آسمان می‌برد و جایی برای هیچ حرف و سخنی باقی نمی‌گذارد و صحنه هایی که امروز در کردستان فرهنگی خلق شد یک صحنه ماندگار برای همه ایرانیان و موجب فخر و افتخار است.

وی با تاکید براینکه ما امروز به واسطه این میزان از توانمندی و هنر جهانی شده‌ایم، گفت: روزی که نماینده سازمان ملل برای ثبت جهانی هورامان به این منطقه آمد و بعد از آن در نمایشگاه عکس اورامان حضور پیدا کرد گفت«اگر من ندیده بودم با چشمان خودم این همه زیبایی و عظمت و شکوه را این عکس ها را باور نمی‌کردم و می‌گفتم فتوشاپ است اما دیدم در ایران مردمانی ساکن هستند که تاریخ چند هزار ساله را حفظ کردند و آسمانی زندگی می‌کنند».

وی افزود: امروز بسیار خوشحال هستیم که تلاش‌ها به ثمر نشست و هورامان ثبت جهانی شد تا جهانیان از این همه زیبایی بهره بگیرند.

اگر این منطقه به درستی تبلیغ و معرفی و زیرساخت‌های لازم در آن فراهم شود به قطب بزرگ گردشگری تبدیل خواهد شد

دبیرکل کمیسیون یونسکو در ایران خواستار معرفی هرچه بیشتر ظرفیت‌های گردشگری و بکر منطقه اورامان از سوی مسئولان استان شد و اظهار کرد: اگر این منطقه به درستی تبلیغ و معرفی و زیرساخت‌های لازم در آن فراهم شود به قطب بزرگ گردشگری تبدیل خواهد شد به گونه‌ای که از همه جهان به این نقطه سرازیر خواهند شد.

ایوبی با عنوان اینکه کوه، درخت و دشت و آب ممکن است در هر نقطه از این کره خاکی وجود داشته باشد، اما این فرهنگ دیرپای هزار دف در هیچ کجای جهان غیر از کردستان عزیز و باشکوه وجود ندارد، گفت: این برنامه‌ها آغاز راه است، روزی را می بینیم که تمام این کوه‌ها محل حضور گردشگران داخلی و خارجی است.

دبیرکل کمیسیون یونسکو در ایران اضافه کرد: خواهند دید ملتی کهنسال و دیرپایی با زبان هنر و زبان تنبور و دف با جهان سخن می‌گویند آن مردم نمی‌توانند مگر اینکه مردمانی در اوج تمدن باشند ما ایرانیان آموزگار فرهنگ و هنر بودیم و شعر و ادب و هنر و خط را به جهان شناسانیدم و امروز بار دیگر همه جهان باید گوش و چشم شود و ما را بشنود و ببیند.

ادامه این برنامه در چندین نوبت دف نوازان پس از استراحت های کوتاه به نواختن دف می پرداختند و هر بار مورد تشویق حاضران قرار می گرفتند.

خبرنگاران و عکاسان زیادی از استان های کرمانشاه،آذربایجان غربی و کردستان برای پوشش خبری این رویداد آمده بود و تعدادی از حاضران در این آیین که بیشتر کاربران فضای مجازی بودند، با گوشی تلفن همراه مشغول تصویربرداری بودند. 

سرانجام پس از حدود ۲ ساعت برنامه دف نوازی به پایان رسید و جمعیت دسته دسته باید از معابر روستا به محل پارک خودروها می رفتند و این بار بالا رفتن بسیار سخت تر بود.

تعدادی از جوانان روستا نیز که موتورسیکلت داشتند، از این فرصت استفاده کرده و با کرایه مسافرانی که توانایی بالا رفتن از روستا را نداشتند جابجا می کردند البته هزینه های آن هر چند زیاد و در حدود ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان برای یک نفر بود، اما واقعیتش ارزش داشت.

البته موتورسیکلت خالی هم گیر هر کسی نمی آمد و به دلیل تقاضای زیاد باید قیمت را کمی بالاتر حساب می کردی تا قبول می کردند و برخی افراد چاره ای جز قبول آن نداشتند و در عرف این منطقه سوار شدن یک خانم پشت سر یک راکب غریبه و نا آشنا هم کمی در تضاد بود.

در مسیر بازگشت این مساله به ذهنم رسید کاش برگزار کنندگان این آیین از همان ابتدا برای تردد مهمانان برنامه تدابیر بهتری می اندیشیدند و چند وسیله نقلیه از جمله چند دستگاه ون و یا خودروهای ۲ دیفرانسیل را برای تردد مسافران در نظر می گرفتند تا مردم ناچار به سوار موتورسیکلت نشوند. 

البته مسوولان و کسانی که خودروهایشان مجوز ورود تا مقابل جایگاه راه داشت و این سختی پیاده روی ۲ کیلومتری را تحمل نکردند، شاید به مانند کسانی که این پیاده‌روی سخت و طاقت فرسا را انجام دادند، این نیاز را احساس نکرده باشند. 

این رویداد در رسانه های کردستان نیز بازتاب گسترده ای داشت و بسیاری از نشریات و پایگاه های خبری فیلم و گزارش تصویری از این رویداد منتشر کرده بودند که به پاس زحمت عکاسان لینک های دسترسی به گزارش تصویری آنان نیز به شرح زیر است.

( پالنگان در گزارش تصویری ایرنا ، گزارش تصویری ایسنا ، گزارش تصویری خبرگزاری فارس ، گزارش تصویری خبرگزاری مهر  و گزارش استانداری کردستان ) 

«منظر فرهنگی هورامان» در چهل‌ و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (سه‌شنبه پنجم مرداد ۱۴۰۰ برابر با ۲۷ جولای ۲۰۲۱) در شهر فوجوی چین، با تصویب اعضای کمیته، به‌ عنوان بیست و ششمین میراث ملموس کشورمان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

منطقه هورامان با دارا بودن معماری پلکانی، آب و هوای مطبوع، آداب و رسوم سنتی، پوشش خاص، صنایع دستی و غذاهای محلی خود منحصربفرد است.

این منطقه، استان‌های کردستان، کرمانشاه و بخشی از اقلیم کردستان عراق را در برمی‌گیرد که در کردستان، بخش‌هایی از شهرستان سنندج، کامیاران و سروآباد و در کرمانشاه، شهرستان های جوانرود، پاوه، روانسر و ثلاث باباجانی را شامل می‌شود.

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته هورامان بیش از ۷۰۰ روستا را در این ۲ استان غربی ایران شامل می‌شود شواهد باستان شناسی بدست آمده نشان می‌دهد که قدمت هورامان به دوران پارینه سنگی میانی و به حدود ۴۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.

۲ هزار اثر شامل آثار تاریخی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول، قنات و مکان‌های طبیعی در استان شناسایی شده که از این تعداد ۹۳۰ اثر آن به ثبت ملی رسیده است.