سرمایه‌گذاری در کوواکس خیری برای کشور نداشت/فاسد شدن واکسن تولید داخل بی‌معنی است/ماجرای فساد ۱۰۰میلیون دلاری در پرونده دارو

گروه جامعه ایرنا - سال ۹۷ که ارز ترجیحی به صنعت دارو وارد شد، تولیدکنندگان مواد دارویی و تجهیزات پزشکی به صورت مستقیم این ارز را دریافت می‌کردند، شاید همین موضوع باعث شد که موضوع فساد و مافیای دارو بیشتر به چشم آمد.

ابهامات زیادی در راستای هزینه ارز ترجیحی در صنعت دارو به وجود آمد، ارزی که هنوز نیامده بود یک سال پس از تخصیص کمتر شد و همین نشان داد که فساد در این صنعت موج می‌زند و مهمترین مشکلی که ایجاد شد افزایش قیمت دارو به شکل سرسام‌آور و پرداختی زیاد از جیب مردم بود تا جایی که اعلام شد پرداختی از جیب مردم به بیش از ۶۰ درصد رسیده است.

این مشکلات به حدی زیاد شده بود که تصمیم دولت بر این شد که ارز ترجیحی که تاکنون به واردکنندگان این صنعت دارویی اختصاص می یافت، به سازمان‌های بیمه ای داده شود تا با این اقدام مردم دیگر شاهد افزایش قیمت دارو در سال ۱۴۰۱ نباشند و قیمت تمام شده دارو به شهریور ۱۴۰۰ برگردد.

حواشی افزایش دارو، مشکلات ناشی از متضرر شدن صنعت دارویی با تخصیص ارز ترجیحی، تخلفات ارزی و فساد در عرصه دارویی، ورود مافیا به صنعت دارو، افزایش پرداختی از جیب مردم، سهل‌انگاری در واردات واکسن کرونا و دیگر مشکلات صنعت دارویی باعث شد که با بهرام دارایی رییس سازمان غذا و دارو در گفت و گویی تفصیلی به بررسی این مسایل و مشکلات بپردازیم.

*ارز ترجیحی نباشد دیگر چیزی نیست که ببرند!

ایرنا: مافیای دارویی از چه زمانی وارد صنعت دارو شد؟

دارایی: وقتی مسیر هموار است که ویژه خواری، انحصار و ارزخواری در آن است، مشکل اساسی در این زمینه وجود دارد؛ در این وضعیت ارز ترجیحی نیز اوضاع را خطرناک تر می کند، در تجهیزات پزشکی فقط چند شرکت مشخص؛ بیشتر ارز را به خودشان اختصاص می دادند به اسم برندهای بالای وارداتی یا تاپ برند و ۲۰ برند برتر که این ۲۰ برند ۷۰ درصد ارز را به خود اختصاص دادند مگر کسی دیگر نمی تواند این کار را  انجام دهد با برند دیگر نمی شود؟ این نشان می داد که مسیر غلط است و در دارو و مواد اولیه هم به همین شکل بود.

در واقع هر کدام از اینها مافیایی شده بودند؛ به عنوان مثال اگر بگوییم از امروز ارز ترجیحی نیست دیگر کسی با سازمان غذا و دارو کار ندارد چون چیزی نیست که ببرند فقط یک انحصار بازار می‌ماند که بیشتر بتوانند پروانه بیشتری بگیرند اینها همیشه بوده و هست؛ در تلاش برای کم کردن آن هستیم اما اگر بگوییم این وضعیت را به نقطه صفر می‌رسانیم یک ادعای عجیب است.

وقتی این موضوع عمیق می شود باعث ازدست دادن منابع ملی می شود که دیگر به دست نمی‌آید. فضایی برای شکل گرفتن این موضوع وجود دارد و نظارت خاصی نبوده است؛ نظارت یک بخش، تنبیه و مجازات موثر بخش دیگری است اکنون تعزیرات ویژه برقرار است اما قبل از آن تعزیرات و گرانفروشی یک نوع تشویق بود و جریمه‌ای کم می دادند و به کار خود مشغول می شدند.

*چگونه پرداخت از جیب مردم افزایش یافت؟

کمبودهای مقطعی و در برخی برهه ها گسترده از دارو را در ادامه می بینیم. ارزی که برای صنعت دارو در نظر گرفتند هر سال آن را کاهش دادند و با کاهش ارز ترجیحی ارز نیمایی جانشین شد و داروهایی که ارز نیمایی گرفتند قیمت آنها بالاتر رفت و برای بیمه ها نیز مشکلاتی ایجاد شد و بیمه ها قدرت ریالی کافی برای افزایش قیمت نداشتند و باعث شد پرداخت از جیب مردم در آن سال ها افزایش پیدا کند و به این نقطه رسیدیم.

*باید به دوران طلایی صنعت داروسازی برگردیم

به هر حال نسخه‌ای که برای ما پیچیدند ما سال گذشته در دولت سیزدهم مجبور بودیم ادامه دهیم. برنامه ریزی و ساز و کارهایی برای اصلاحات مهم یارانه ترجیحی درباره اقلام اساسی و همچنین دارو را انجام دهیم تا بتوانیم به دوران طلایی صنعت بویژه در داروسازی برگردیم. داروهای باکیفیت و به حد نیاز کشور تولید و به طور شایسته در اختیار مردم قرار گیرد، به این معنی که مردم دارو را با هزینه هایی که بیمه آنها را تقلیل داده اند و در حد استطاعت آنهاست دریافت کنند و پرداخت از جیب آنها مضاعف نشود. این کار مهمی است که دولت سیزدهم برای انجام آن تلاش دارد تا به هیچ عنوان دغدغه برای مردم ایجاد نشود.  

ایرنا: فساد به نوعی در صنعت دارو وارد و همین موضوعات باعث شده است که این صنعت دچار اضمحلال و ضعف شود؛ برای این مساله چه برنامه ریزی شده تا فساد کم شود و صنعت داروسازی دوباره به حالت گذشته خود برگردد؟

*وقتی نسخه پیچیده شده ارز ما را متضرر کرد

دارایی: ما منابع خیلی مهمی از ارز در اختیار داشتیم و با یک تصمیم انقلابی و بجا می توانستیم خیلی از صنایع از جمله صنعت داروسازی را به طرز شگفت‌انگیزی و در یک مسیر میانبر به سطوح بالاتر ارتقا دهیم ولی برعکس عمل شد افراد سودجو همه جا هستند و وقتی دلایل سودجویی فراهم شد، ابزار در اختیارشان قرار گرفت، این موضوع مضاعف شد، چون ارز ارزان در اختیار آنها قرار داده شد.

هر سال اختلاف این ارز با بازار آزاد عمیق تر می شد و روزی که ارز ترجیحی در سال ۹۷ اختصاص پیدا کرد فاصله بین هزار تا ۱۳۰۰ تومان اختلاف ارز ترجیحی تا بازار آزاد بود اما الان به کجا رسیدیم و چقدر اختلاف داریم؟ چقدر دولت باید این اختلاف و مابه التفاوت را پرداخت کند آیا پرداخت این مابه التفاوت باعث ایجاد تورم نمی شود؟ تورم اجباری و تورمی که دولت سیزدهم تمام هم و غمش این است که تورم را مهار کند و ارزش پول ملی را حفظ و از سقوط آن جلوگیری کند و در واقع نسخه ای که پیچیده شده ما را متضرر کرد.  

*فاجعه خروج ارز دارو از کشور

ایرنا: آیا سرمایه دارویی ایران در سال های گذشته از بین رفته یا به سمت پیشرفت پیش رفته ایم؟

دارایی: همان روزهای اول مشاهده می کردیم که چه حرکت انحرافی وسیعی برای دریافت ارز ترجیحی دارو و مواد اولیه آن صورت می گیرد. کاملا قابل رصد بود در سال ۹۷ این موضوع شبیه یک فاجعه بود که اتفاق افتاد و انحراف وسیعی ایجاد شد و سرمایه ای که باید تبدیل به مواد اولیه دارو یا حتی اصلاح یا به روز کردن صنعت دارو و زیرساخت های آن بود، کاملا از کشور خارج شد.

*خروج ارز بیشتر و تامین داروی کمتر

وقتی کلمه انحراف به کار برده می شود یعنی اینکه مواد دارویی و اولیه کمتری وارد کشور شده و ارز بیشتری از کشور خارج شده است؛ پول بیشتری داده شد و ماده کمتری وارد کشور شد. این معضل هم فقط اینجا نبود همین مختصر ارزی که در چرخه تولید و تامین دارو باقی ماند وقتی به بازار دارو رسید، داروی ارزان قیمت در قفسه داروخانه ها قرار داده شد که مورد طمع کشورهای اطراف و قاچاقچیان قرار گرفت.  

*تفاوت قیمت ۶ برابری که باعث خروج دارو شد

هر واحد ارز دارویی که با ارز ترجیحی در کشور ساخته می شود در خارج از مرز کشور ۵ تا ۶ برابر است و این باعث می شود که دارو به همین سرعت از کشور خارج شود که همین هم می شود و هم ابتدای زنجیره و هم انتهای زنجیره، دو مفر برای از بین رفتن ارزی است که قرار بود برای مردم تخصیص بدهیم تا دارو ارزان بگیرند؛ تخصیص داده شد و ما پول را دادیم دارو با کمبود مواجه و صنعت با وقفه تولید روبه رو شد، پول داده شد ولی هیچ نوسازی صنعت انجام نشد و صنعت را دچار کمبود نقدینگی کردیم و سود صنعت در گرفتن ارز ترجیحی بیشتر بوده و نه در کار عملیاتی واقعی در صنعت و تولید.

بنابراین خود صنعت را دچار بیماری کردیم و این بیماری علاجش سخت ولی شدنی است؛ دولت کنونی اراده انجام این کار را دارد و امیدواریم همه این مسیر غلط را تصحیح کنیم و آن چیزی که برای مردم شایسته است، دارو با کیفیت بالا که قابل صادرات به اقصی نقاط دنیا باشد را انجام دهیم.

*یکه‌تازی آدم های شارلاتان در سیستم فساد

فساد هم دارو را از ما می‌گیرد هم کمبود ایجاد می کند و هم کیفیت و هم بدنه را  دچار افسردگی می کند؛ انسان های شارلاتان در این سیستم یکه‌تاز هستند.

ایرنا: درباره موضوع فساد ۹۲ میلیون دلار یا حدود ۱۰۰ میلیون دلار از یک قلم دارو و پرونده هایی که در زمینه دارو تشکیل شده است، شفاف سازی شود تا به اطلاع مردم رسانده شود. ، چون ظاهرا این پرونده ها هم در زمان تخصیص ارز ترجیحی بوده است.

*مواد اولیه‌ای که برای یکسال وارد و اندازه پنج سال ارز گرفت

دارایی: بله در این خصوص پرونده هایی در سیستم نظارتی و مراجع قضایی تشکیل شده و این پرونده ها خیلی مهم هستند؛ عین همان مثالی که زده شد که برای مواد اولیه ارز بسیار بالا برای آنها داده شد به عنوان مثال در یک مورد برای مواد اولیه ای که می توانست نیاز پنج سال کشور را رفع کند ولی به اندازه کمتر از یک سال ماده اولیه از آن ماده وارد کشور شد ولی به اندازه پنج سال آن ماده اولیه، ارز ترجیحی از کشور خارج شد.

*۱۰۰ میلیون دلار فساد در یک فقره پرونده دارویی

نزدیک ۱۰۰ میلیون دلار در یک فقره سوء استفاده، بیش نمایی و فاکتورسازی شده است؛ این سیستم درجاهای دیگر هم تخلف می کند و بنابراین انتظار نباید داشته باشیم که از سیستمی که تخلفات این چنینی در تولید دارو دارد هم رعایت امانت کند و هم داروی مناسب به مردم تحویل دهد، مطمئنا در حوزه دارو هم مشکل دارد و این زنگ خطر بزرگی است، البته افراد متخلف کم هستند اما کم آنها هم زیاد است.  

* جلوگیری از سه هزار میلیارد تومان گرانفروشی دارو فقط در سال ۱۴۰۰

ایرنا: آیا تعداد پرونده های تخلفاتی در حوزه دارویی و میزان تخلفات آنها و خسارت به صنعت دارویی مشخص است؟

دارایی: رقم تخلفات می تواند چند هزارمیلیارد باشد فقط در سال ۱۴۰۰ نیروهای ما در سازمان غذا و دارو در بررسی پرونده ها و پیش فاکتورها توانستند از گرانفروشی سه هزار میلیارد تومان دارو جلوگیری کنند.

این مربوط به فاکتورهایی است که واقعی نبوده است، بخاطر همین در اَبَر سامانه تیتک یک سامانه ای دیگر برای رصد قیمت های داروهای تولید داخل و وارداتی راه اندازی شد که اکنون برای داروهای وارداتی این سامانه فعالیت خود را انجام می دهد و قیمت این داروهای وارداتی به صورت آنلاین رصد می شود.

همچنین تمام مدارک واردکنندگان به صورت برخط بارگذاری شده که البته این سامانه سیستمی نیست که اسناد را الکترونیک کند؛ این سیستم فرایند الکترونیکی کردن را انجام می دهد و با سامانه های گمرک، بانک ملی و سامانه هایی که تبادل اطلاعات دارند، راستی آزمایی بین فاکتورها یا پیش فاکتورهایی که ارائه می شود را انجام می‌دهد و همان لحظه از بیش نمایی یا تخلفات این چنینی جلوگیری می کند که در این زمینه برای داروهای تولید داخل هم این کار را انجام می دهیم چون معتقدیم کاری که با نیروی انسانی انجام می شود هم زمان بر است و هم مشکلاتی دارد گرچه اگر این کار از مسیر سیستم الکترونیکی انجام شود بهتر است.

*رانت هفت هزار میلیارد تومانی مواداولیه دارویی

ایرنا: پرونده های مهمی که تاکنون در زمینه دارو مطرح و به نتیجه رسیده است را اعلام کنید؟

دارایی: چند پرونده داریم و اخیرا در زمینه بیش نمایی، گرانفروشی و گران‌نمایی و در واقع بحث‌هایی که در کیفیت مواداولیه دارویی ما اختلال ایجاد می‌کند و همچنین می‌تواند فرایند داروسازی را مختل کند، پرونده هایی تشکیل شده است و ناظران ورود کرده اند و امیدواریم این پرونده ها هم به زودی به نتیجه برسد.

در برخی فرایندها در سه چهار سال گذشته نزدیک هفت هزار میلیارد تومان درباره رانت اخذ شده در حوزه مواد اولیه تخلف داشتیم که متاسفانه کنترلی در این زمینه انجام نشده است و به حال خودشان رها شده بودند.

*اتفاق صنعت خودرو نباید در دارو تکرار شود 

ما باید مراقب باشیم چون صنعت داروسازی ما صنعتی مهم و راهبردی است و معتقدیم اتفاقی که در صنعت خودرو رخ داد نباید در صنعت دارو تکرار شود، چون کیفیت و مواد اولیه برای ما مهم و تولید داخل بسیار با ارزش است به شرط اینکه تولید داخل با انحصار، گرانفروشی و افت کیفیت همراه نباشد این بسیار برای ما مهم است و نمی توانیم داروی بی کیفیت تولید کنیم.  

بنابراین کنترل بازیگران مختلف و سهم آنها بسیار مهم است که عادلانه و در یک بازار رقابتی انجام شود و چون مصرف کننده کالا مردم و بیماران هستند نمی توان با جایی دیگر آن را مقایسه کرد چون سازمان غذا و دارو هم یک ناظر است و وظیفه نظارت بر سلامت کالاها تا نقطه مصرف را دارد؛ سلامت را نمی توان با هیچ چیزی عوض کرد.

*چه کسانی فهرست دارویی کشور را قبل از دولت سیزدهم بستند

در سه سال قبل از دولت سیزدهم فهرست دارویی کشور بسته شده بود و می خواستند ما را به عقب برگردانند؛ چرا باید فهرست دارویی بسته شود؟ چگونه همزمان می توانیم بگوییم ما حامی شرکت های دانش بنیان و نخبگان هستیم بعد فهرست دارویی کشور را به روی مولکول های جدید دارویی ببندیم؟ این نکته عجیبی است چه کسانی این کار را کردند؟ چرا فهرست را بستند و چرا اصرار کردند دایره دارویی را کم کنیم و دامنه فهرست دارویی کشور را کوچک کنیم؟ چرا بیماران خاص و صعب العلاج را از دارویی که ممکن است خودمان مبدع آن باشیم یا در دنیا تولید شود؛ محروم کنیم؟ ما کشوری قوی هستیم و این قدرت را داریم که هر دارویی که در دنیا تولید می شود در ایران هم تولید کنیم و این توان را داریم.  

*صدور کیفرخواست برای نشت عظیم ارزی و فرار مالیاتی بزرگ

ایرنا: آیا پرونده خاص در حوزه دارو وجود دارد؟

دارایی: بله پرونده وجود دارد و همانطوری که سخنگوی قوه قضاییه گفتند کیفرخواست آن صادر شده است و به زودی دادگاه آن نیز برقرار و مشخص می شود این نشت عظیم ارزی در حوزه دارو چگونه اتفاق افتاده است و چرا نظارت روی آن انجام نگرفته است؟ این پرونده یک شرکت بوده است که در زمینه واردات مواداولیه و دارو نهایی تخلف داشته و به شدت گرانفروشی و همچنین فرار مالیاتی عظیمی داشته است که در واقع همه تخلفات را کنار هم داشت. تخلف این شرکت ۹۲ میلیون دلار درخصوص ارز است.

بازار دارویی کشور در آن زمان ۲ میلیارد دلار بوده و ۱.۷ میلیارد دلار هم تجهیزات پزشکی و ملزومات بوده است که در ۲ میلیارد دلار بازار دارویی، ۹۲ میلیون دلار رقم بالایی می شود. ایجاد شرکت های صوری خارج از کشور، فاکتورسازی و بیش نمایی و گرانفروشی و جعل اسناد از جمله تخلفات این شرکت بوده است.

*امضایی که از دولت قبل برای خرید کالای وارداتی گرفتند

صنعت مهمی مانند تجهیزات پزشکی با موضوع خودکفایی آن باید حمایت شود  که در این زمینه در وزارت بهداشت، سیستم خاصی را بین سازمان غذا و دارو و معاونت تحقیقات و فناوری طراحی کرد که نیازهای حوزه سلامت را به دست آورده و حمایت مادی و معنوی کنیم تا به نقطه تولید برسد.

کالایی در تجهیزات پزشکی پیشرفته آوردند و حتی مونتاژ هم نکردند و فقط قطعات آن به هم متصل شد؛ نامش را تولید گذاشتند و بعد در دولت قبل امضا گرفتند که خود دولت آن را بخرد

اما در گذشته در این سیستم به اسم تولید، واردات انجام می دادند که این اتفاق به شدت افتاده است کالایی در تجهیزات پزشکی پیشرفته آوردند و حتی مونتاژ هم نکردند و فقط قطعات آن به هم متصل شد؛ نامش را تولید گذاشتند و بعد در دولت قبل امضا گرفتند که خود دولت آن را بخرد و این بدون مناقصه و حالت رقابتی صورت گرفت حتی واردات این کالا هم ممنوع شد، در حالی که مونتاژ هم نبوده و برچسب کشورهای خارجی را هم برنداشتند.

*اگر این فساد نیست اسمش چیست؟

در ماده اولیه هم همین اتفاق افتاده است و اول ادعا کردند که این ماده اولیه را با قیمت پایین تری و با کیفیت بهتری وارد کنند اما در عمل به اسم تولید، همان ماده اولیه وارد کشور و با قیمت بالاتر فروخته شد و هفت هزار میلیارد هم از این مسیر کسب کردند، قیمت آن ماده اولیه در داخل کشور سه برابر است و این ویژه خواری ارز است و از آنها حمایت شد و واردات آن ممنوع شد و مجبور شدند شرکت های داروسازی از شرکت های خاص دارو را خریداری کنند.

متاسفانه جایی که نباید، انحصار ایجاد شده است و به جای اینکه به کشور کمک کند ضرر نیز وارد کرد هم پول بیشتری داده شد و هم کیفیت کمتری را به دست آوردیم و انحصار هم ایجاد شد اگر این فساد نیست اسمش چیست؟  

*تشکیل پرونده‌هایی از ویژه خواری در صنعت دارویی

ایرنا: مشخصا چه برخوردی با ویژه خواری شده است؟

دارایی: در این مدت کوتاهی که آمده ایم کارهای زیادی انجام شده است از این مورد انحرافات را گزارش داده ایم و ناظران بررسی را انجام داده اند و تبدیل به پرونده شده و امیدواریم آنها هم رسیدگی شود و با اهمیت و جدیتی که در قوه قضاییه دیده می شود امیدواریم به زودی و با قاطعیت و سرعت انجام شود و هرچه زودتر نتیجه انحراف را به منحرفین نشان دهیم؛ هم عبرتی است و هم در نطفه آن را خفه کرده ایم؛ چون وقتی انحراف گسترده شود جمع کردن و جلوگیری از آن سخت است و ضرر آن به مردم می رسد.

*بسته شدن منافذ برای مافیا و ویژه‌خواری در دارو

ایرنا: آیا این عرصه با صحبت‌های رییس جمهور که گفته باید دست مافیا قطع شود به هم خورده است؟

دارایی: دقیقا همین طور است وقتی بالاترین مقام اجرایی این دغدغه را دارد این موضوع نوید بسته شدن منافذ را می دهد، توصیه پذیری در این سیستم قابل قبول نیست، وقتی کسی به صورت عمدی در تولید دارو با جان مردم بازی می کند، می شود در این زمینه گذشت کرد؟ حداقل باید این افراد از این صنعت خارج شوند و درمسیر تولید این کالای سلامت مردم نباشند.  

*۹۷ درصد تولید داروهای موردنیاز کشور در داخل

ایرنا: در چند وقت اخیر حواشی راجع به بحث افزایش قیمت دارو به وجود آمده است، به صورت شفاف توضیح دهید که این حواشی چه بوده است؟

دارایی: دارو به عنوان یک مساله مهم برای همه کشورها و یک کالای راهبردی است و وابستگی به آن ضربه‌پذیری و سستی آن حکومت را در پی خواهد داشت در ایران در صنایع و در تولید کارهای بزرگی در صنایع دارویی پس از انقلاب انجام شده است اما قبل از انقلاب کاملا وابسته به شرکت های چندملیتی بوده است و ۷۰ درصد دارو توسط این شرکت‌ها تولید می‌شده است و با حرکتی انقلابی این مسیر معکوس شد.

در حال حاضر ۹۷ درصد داروهای موردنیاز کشور در داخل تولید می شود و این کار بزرگی بوده است به این معنی که در تولید داروها و تولید مایحتاج خود و چرخه تامین دارو که آخرین و مهترین چرخه درمان است خودکفایی داریم.

اما این خودکفایی به هر حال مستلزم زیرساخت ها، تربیت متخصصان در رشته های مختلف علمی مانند داروسازی و از طرف دیگری سرمایه گذاری است که بهتر است از بخش خصوصی باشد، البته با ترکیبی از بخش دولتی و خصوصی سرمایه دارایی خود را تا اینجا رسانده ایم و خوشحالیم که می توانیم داروی موردنظر کشور را تولید کنیم.

*مشکلات صنعت داروسازی با ارز ترجیحی دارو

اما در یک برهه زمانی در سال ۹۷ دولت گذشته تصمیم می گیرد برای اعطای یارانه و ارزان کردن همین دارو مبلغی را با نام ارز ترجیحی اختصاص دهند و به هر دلیلی این اقدام را انجام دادند و فکر می کنم این نقطه عطفی بود اما مثبت نبود و از سال ۹۷ تاکنون شاهد مشکلات عدیده ای برای صنعت داروسازی کشور بودیم و به تبع این مشکلات به چرخه درمان و تامین دارو تسری پیدا کرد و مشکلاتی برای مردم ایجاد شد.

*اجرای تبادلات ۹۰۰ هزار قلم دارو در ابرسامانه تیتک

ایرنا: براساس رصد اخبار، سامانه تیتک در سازمان غذا و دارو یکی از جامع ترین ابزارها برای رصد کالاهای سلامت محور در کشور هست. لطفا در این باره توضیح دهید و برنامه ی شما برای رصد کامل زنجیره تامین کالاها چیست؟

دارایی: در سازمان غذا و دارو خوشبختانه کار الکترونیکی فرایندها از سال ۹۱ درسامانه تیتک شروع شده است که در سامانه‌های ردگیری، رهگیری و کنترل اصالت کالای سلامت است همه فرایندها الکترونیکی است و کمترین تبادل را با کارشناس داریم و وقتی این زنجیره کاملا تکمیل شود و تمام ذینفعان در کشور که نزدیک به ۲۰ سازمان و نهاد هستند با آنها ارتباطات برقرار شود می تواند فرایند کاملا مکانیزه دوراز دسترس عامل انسانی داشته باشیم و در آینده نیز مبتنی بر هوش مصنوعی خواهد شد.

یکی از مترقی ترین و فنی ترین سیستم های رهگیری کشور در همین سیستم اَبَرسامانه تیتک است، سامانه ای بسیار ویژه و پربار است یک بانک دیتا عظیم که در واقع داشبوردهای خاص برای کنترل تمام کالاهای سلامت محور دارد.

این ابرسامانه سه پورتال قوی ارزی، کنترل اصالت در بیمه و پورتال گمرک و تبادلات در ترخیص و واردات دارو دارد و همچنین ۲۵ زیرسامانه برای آن تعریف شده است و تبادلات ۹۰۰ هزار قلم کالا  در این سامانه انجام می شود و ۷ هزار و ۴۰۰ شرکت با این سامانه کار دارند و پنج هزار و ۷۰۰ کد قلم دارو در این سامانه ردگیری می شود. همچنین داروهای گران قیمت و خاص هم که تا نقطه انتهایی و مصرف کننده و کدملی در حال رهگیری است.

*خودکفایی باید بدون انحصار باشد

ایرنا: آیا مشخص است که انحصار ماده اولیه دارو به چه شکلی بوده است؟

دارایی: شرکت هایی هستند که مسیر انحرافی را برای سهم بیشتر از بازار را با هر روشی پیش می گیرند، البته اعتقاد نداریم که در بازار دارویی با دادن جایزه و مشوق ها باعث شود که داروی بیشتر فروخته شود و در بازار، بیشتر گسترش پیدا کند این کاملا خلاف ضوابط درمانی و بهداشتی است و به هیچ عنوان پذیرفته نیست و دارو مانند کالای آرایشی یا لوکس نیست چه در آشکار و چه در پنهان این اتفاق بیفتد خلاف است و سیستمی که در این مسیر حرکت کند؛ دچار تخلف شده است.

این موضوع باعث می شود که ذهن متخلف به سمتی برود که بازار را به دست بیاورد و کار بسیار خطرناکی است و عرصه را بر افراد شریف تنگ می کند چون آنها از این روش ها استفاده نمی کنند و پس از مدتی با کسانی سروکار داریم که به دارو به عنوان یک کالای تجاری نگاه می کنند و این خیلی خطرناک است، دارو کالای تجاری نیست بلکه کالای عمومی است و برای سلامت مردم بسیار راهبردی است. کسی که در این مسیر می خواهد از این کالا سود گزاف و غیرمشروع به دست بیاورد وجودشان در این سیستم خطرناک است.

در ماده اولیه هم به این شکل است و خیلی مهم است که در هر صنعتی خودکفا باشیم اما خودکفایی باید همراه با مداومت و بدون انحصار باشد و همه عواملی که برای تجارت قبیح است مانند انحصار، رانت خبری و اطلاعاتی برای تولید داخل هم قبیح و مضر است.

*باید شرکت‌های دانش بنیان هم راستی آزمایی شوند

برای ما مهم است که دارو و واکسن را با کیفیت به دست مردم برسانیم چه از مسیر تولید داخل یا واردات باشد همان کاری که در دولت سیزدهم در واکسیناسیون مردم انجام شد و کار بزرگی بود و مردم را نجات داد و در کنار آن به تولید داخل هم رسیدیم و تنوع تولید داخل بستر بزرگ و راهبردی برای آینده و صادرات و دست بالا داشتن صنعت داروهای بیولوژیک است، باید آن را حفظ کنیم و نگذاریم این انحرافات و منحرفان به آن رسوخ کنند و حالا به هر اسمی بیایند و ممکن است به اسم شرکت دانش بنیان وارد شوند. باید شرکت های دانش بنیان هم راستی آزمایی شوند.

*با دانه درشت‌ها برخورد نمی‌شود

هم در نظارت و هم در اقدامات تنبیهی و مجازاتی که مترتب است ضعف وجود داشته است البته اینجا سلامت مطرح است.

افرادی که در واقع بازار بزرگ یک کشور را به دست می آورند و منابع بزرگ را به گردش در می آورند زیر ذره بین هستند، همه جای دنیا این مرسوم است که ارتباطات برقرار می شود و خاصه خرجی هایی می شود به اسم کارهای خیریه، و این تار و پود گسترده می شود و مدیر مربوطه نیز در این تار  و پود هست و هرجایی که یک قسمت تار کشیده شود بقیه اجزا به این تار و پود تنیده شده اند.

کسی که درمدت کوتاهی در صنعتی با درصد مشخصی از سودآوری فعالیت می کند، اگرچه صنعت داروسازی پرسود نیست اما پایدار و با فناوری بالاست، وقتی یک قسمتی با شیب تند بازار را می گیرد و گسترش می یابد باید دید این منابع از کجا آمده است و چگونه هزینه می شود وقتی این اتفاق می افتد اگر ردیابی کنید شما را برحذر می دارند و توصیه و سفارش می شود وخیلی جاها افراد از مسیر انحرافی که ایجاد شده آگاهی دارند. زمان برخورد می توان به افراد ضعیف برخورد کرد اما با دانه درشت ها نمی شود.  

*حساسیت رییس جمهور روی موضوع غذا و دارو

رییس جمهور روی موضوع غذا و دارو حساسیت دارند چون دارو چندمساله دارد یکی نشان از قدرت فناوری ایران است و یکی از داشته هایی است که به زحمت آن را به دست آورده ایم و از طرف دیگری مامن امنی برای کشور در شرایط سخت تحریم است و در شرایط می توانیم دارو را تامین کنیم و باید به آن حساس بود و نباید به دست نامحرمان داد و هرکسی نمی تواند وارد عرصه تولید دارو شود و ناظر باید با قدرت نظارت کند و جایی که انحراف دید برخورد کند و عملا سال های پیش با ناظران برخود می شد که دیگر برخورد نکنند، با همان سیستم که مافیا هستند و خودشان را موجه جلوه می کنند و با داروی مردم هرکاری که دوست دارند برخورد می کنند گرانفروشی، سندسازی، حداکثر قیمت را اعمال و انحصار ایجاد می کنند و فرایندهایی که در داروسازی کشور داشتیم آرام و خوب بود اما آنها را به هم زده اند.

*تاخیر در واردات واکسن کرونا و مرگ ۷۰۰ نفر در روز

ایرنا: آیا در دولت گذشته تاخیر در وارد کردن واکسن در آمار جانبختگان تاثیرگذار بود؟

وقتی که کرونا در جهان پاندمی شد موضوع ورود واکسن از کشورها با تاخیر انجام گرفت اما دولت سیزدهم با قدرت وارد عرصه واکسیناسیون شد و با دستور رییس جمهور و وزیر بهداشت واکسن وارد شد و مردم نجات پیدا کردند و متاسفانه پاندمی در ایران بسیار وسیع و آمارها بسیار بالا بود و غیرقابل قبول بود اما اکنون کنترل شد. در آن برهه تاخیر در وارد کردن واکسن اتفاق افتاد که بسیار تاثیرگذار بود؛ تابستان سال گذشته در انتهای دولت قبل بالای ۷۰۰ نفر مرگ و بیش از ۵۰ هزار نفر ابتلا در یک روز را شاهد بودیم و ۱۸ هزار تن در بخش مراقبت های ویژه بودند. باید این مسایل پیگیری شود تا دیگر تکرار نشود.

* سرمایه گذاری در سبد کوواکس خیری برای کشور نداشت

دغدغه اصلی وزیر و رییس جمهوری دارو و ملزومات پزشکی بوده است و در این دوره واکسن به اندازه کافی تهیه شده است و از آبان سال گذشته واکسن خریداری نشد و واکسنی که وارد شد از محل اهدا بوده است و بخاطرسرمایه گذاری ما در سبد کوواکس که عملا  از ۱۸۰ میلیون یوروی آن خیری به ما نرسید. این مبلغ در دولت قبل به این صندوق واریز شد و به ما واکسن ندادند اما تولید شرکت های داخلی خصوصی و دولتی به داد ما رسید و واکسن به اندازه کافی و با کیفیت تولید کردند. زیرساخت هایی که در این مدت به دست آوردیم کار ۴۰ سال گذشته را کرده است.

*فاسد شدن واکسن تولید داخل بی‌معنی است

ایرنا: اینکه گفته می شود واکسن های تولید داخل فاسد شده اند، صحت دارد؟

دارایی: تاکنون که واکسنی فاسد نشده است و فاسد شدن نیز بی معنی است چون دارویی که تاریخ مصرف آن گذشته است نباید مصرف شود اما کار بزرگی برای نجات جان مردم با تزریق واکسن انجام شد و ما نباید نگران این باشیم که واکسن زیاد در انبار داریم مهم حمایت از شرکت های دانش بنیان با در اختیار داشتن ارز ترجیحی و خرید واکسن بود ما این را مهم می دانیم که زیرساخت هایی در تولید واکسن به دست آوردیم که تضمین کننده دهها سال آینده است بسیار قدرتمند و به روز است و ما می توانیم به صادارت دارو و موادبیولوژیک و تولید واکسن فکر کنیم. مجوز صادرات به همه شرکت ها داده شده است.

*اختصاص ارز ترجیحی از سال ۹۷ برای داروهای وارداتی و برخی مواد اولیه

ایرنا: چه تعداد دارو مشمول ارز ترجیحی شده و چه تعداد حذف شده است و آیا قرار است ارز ترجیحی به بیمه ها داده شود  این ارز چه کمکی می تواند برای پرداختی از جیب مردم داشته باشد؟

دارایی: در ابتدا ارز ترجیحی را که سال ۱۳۹۷ برای داروهای وارداتی و برای ماده موثره داروهای تولید داخل اختصاص یافت، این اتفاق در سال اول با بودجه چهار میلیارد دلاری برای دارو و تجهیزات پزشکی رخ داد و سال بعد به سه میلیارد دلار رسید به این معنی است که از داروها و ملزومات پزشکی که ارز ترجیحی دریافت می کردند از تعداد آنها کمتر می شد و سپس به قیمت آنها اضافه شد تعدادی را بیمه پوشش داد و تعدادی نیز تحت پوشش بیمه نبود این طرح تا سال گذشته ادامه پیدا کرد.

*آزادسازی ارز ۲۷۰۰ کد شناسه دارو در دولت قبل

حدود ۲ هزار و ۷۰۰ کد IRC دارو در دوره دولت قبل ارز آن نیمایی شد و در دولت سیزدهم ۱۲۷ کد دارو مشمول تبدیل ارز ترجیحی به نیمایی شد چرا این اتفاق افتاد برای اینکه ارزی که مجلس سال ۹۹ برای سال ۱۴۰۰ به مبلغ ۲ میلیارد دلار پیش بینی کرده بود همان نیمه اول سال تمام شده بود و ارزی هم نبود و چون دچار کمبود دارو شده بودیم باید دارو را تهیه می کردیم که تنها راه حل تهیه این داروها ارز نیمایی بود و این باعث می شود که قیمت دارو با ارز نیمایی محاسبه شود و باید بیمه پوشش لازم را می داد و از آن طرف چون سازمان برنامه و بودجه برای بیمه منابع کافی ریالی را پیش بینی نکرده بود بیمه هم قادر به پوشش افزایش قیمت داروها نبود و به همین دلیل قیمت تعدادی از داروها افزایش پیدا کرد.

*مردم امسال قیمت سال ۱۴۰۰ را برای دارو پرداخت می کنند

امسال نیز داروهایی که سال گذشته قیمت آنها افزایش پیدا کرد و پوشش بیمه نداشتند  ۲۰۰ قلم برای سازمان تامین اجتماعی و ۱۰۰ قلم برای بیمه سلامت، قیمت آنها اصلاح شد و مردم قیمت دارو را به نرخ سال ۱۴۰۰ پرداخت می کنند و مبلغ امسال مربوط به قبل از اصلاح قیمت این نرخ تعیین شده است.

از این پس اصلاح قیمت دارو براساس تورمی است که در حوزه دارو اتفاق می افتد اما قبل از آن ساختار بیمه به شکلی است که پوشش لازم را برای قیمت جدید می دهد اگر اصلاح قیمتی باشد مردم پول اضافه پرداخت نمی کنند.  

*اختصاص ۶ هزار میلیارد تومان برای بیمه بیش از ۵ میلیون نفر

ایرنا: بحث افراد فاقد بیمه اکنون به چه شکلی در حال اجراست؟

دارایی: کار بزرگی در دولت سیزدهم انجام شده است برای اولین بار تمام افرادی که آمار آنها درسامانه رفاه ایرانیان ثبت شده بود و نزدیک ۶ میلیون نفر هستند، پنج میلیون و ۴۰۰ هزار نفر آنها در هفته های گذشته پیامک برای آنها ارسال شد که مشمول بیمه پایه سلامت ایرانیان شدند و حدود ۵۰۰ هزار نفر درحال شناسایی است که این بیمه به آنها تعلق گیرد، این واقعا کار بزرگی است افرادی شناسایی شدند که استطاعت کافی برای پرداخت بیمه ندارند اما دولت این هزینه ها را برای بیمه شدن آنها به صورت رایگان پرداخت می کند.

برای این موضوع بودجه کافی در مجلس دیده شد و حدود ۶ هزار میلیارد تومان برای بیمه این افراد تخصیص داده شد و یک حرکت بسیار منحصر به فرد در پوشش عمومی و در عدالت در سلامت مردم بوده است.

*تاثیر اصلاح یارانه‌ها در صنعت دارو

ایرنا: برای جبران کمبود برخی داروهای موردنیاز مردم چه سیاستی اندیشیده شده است؟ اینکه برخی داروهایی که توسط شرکت ها احتکار می شود چه برنامه های نظارتی وجود دارد؟

دارایی: کمبود داروها دلایل مختلفی دارد ممکن است کمبود به دلیل داروهای وارداتی یا بخاطرداروهای تولید داخل باشد به شکل طبیعی کمبود وجود دارد اما برخی مواقع کمبود گسترده می شود در طی سالیان گذشته ارز ترجیحی به میزان مناسب تخصیص داده نشد و دچار کمبود شدیم.

بهترین حالت برای ما این است که برنامه‌ریزی برای واردات و تولید دارو را در طول سال انجام دهیم اگر مقاطع را بخاطر محدودیت ارزی کوچک کنیم به عنوان مثال سه ماه باشد کار سخت می شود و کمبودها خود را نشان می دهد اصلاحات یارانه ها می تواند به ما کمک کند و به دورانی برگردیم که می توانستیم برنامه ریزی برای تولید و ذخیره سازی دارو یک ساله یا ۶ ماهه باشد و این خیلی از کمبودها را به شکل خودکار برطرف می کند.

*مردم برای دریافت دارو هزینه اضافه پرداخت نمی کنند

یک موضوع دیگر این است که یک مدت با افزایش قیمت داروها، برخی از داروهای تولید داخل را نگهداشتیم؛ به چه دلیل، به هرحال دوران گذاری داشتیم با تصمیم گیریهایی که صورت گرفت کنترل شرایط روانی بازار دارویی کشور و افزایش طبیعی و منطقی در بازار را متوقف کردیم چون این باعث می شود برخی از تولیدات داخلی صرفه اقتصادی خودشان را از دست بدهند و اگر بخواهند با قیمت مصوب تولید را انجام دهند دچار ضرر می شوند و این مساله باعث می شود که ما دچار کمبود دارو شویم و برای جبران مجبور هستیم از مسیر فوریتی دارو را از خارج کشور با هزینه بیشتری وارد کنیم اکنون این مسیر در حال اصلاح است و قیمت های منطقی را اعلام می کنیم اما تفاوتی که با سال گذشته داریم این است که مشکل بیمه برطرف شده و همزمان در کمیسیون قیمت گذاری، بیمه ها هم حضور دارند با توافق در مسیر تعیین قیمت منطقی دارو و راستی آزمایی که داریم قیمت منطقی دارو با توجه به شرایط تورمی کشور اصلاح می شود و زمانی که ابلاغ شد مردم برای دریافت دارو، هزینه اضافه پرداخت نمی کنند و بیمه میزان افزایش را از قبل پوشش داده است. با اصلاح قیمت، ایجاد صرفه اقتصادی تولید شکل می گیرد و کمبود دارو حل می شود.

سال گذشته کمبودها خودش را ظاهر کرد و در زمان استقرار دولت سیزدهم بخاطر خلاهای دولت گذشته سختی هایی پیش آمد چراکه منابع تمام شده بود، ارزی در کار نبود، هزینه های سنگینی بر بهداشت و درمان تحمیل شده و مدتها کادر درمان و مدافعان سلامت بدون دریافت حق و حقوق در شرایط کرونا فعالیت می کردند.

*۴۲ قلم داروی بدون نسخه تحت پوشش بیمه قرار می گیرد

ایرنا: برای داروهای OTC یا بدون نسخه چه برنامه ای دارید؟

دارایی: حدود ۴۲ قلم داروهای OTC یا بدون نسخه که چند سال قبل از شمول بیمه خارج شده بودند در سازمان غذا و دارو اصلاح شده و به بیمه ها ابلاغ می شود و بودجه کافی برای آن پیش بینی شده است.

*اجرای ۹۰درصد نسخه الکترونیکی در داروخانه‌ها

ایرنا: آیا نسخه الکترونیک به شکل کامل در داروخانه های کشور اجرا می شود؟

دارایی: ۱۳ هزار داروخانه سرپایی داریم که از داشته های مهم ما در کشور هستند تمام بار مکانیزه کردن فرایندها و اصالت سنجی، راستی آزمایی و رصد دارویی به دوش داروخانه هاست، اکنون بالای ۹۰ درصد نسخه الکترونیکی در داروخانه ها اجرا می شود و وقتی که مسیر تجویز، درمان و چرخه تامین را در مسیر مکانیزاسیون انجام دهیم این سیستم همراه است و پیشرفت را خوب می دانیم.

*گرانفروشی در برخی داروخانه‌ها هست/ تشدید بازرسی ها

ایرنا: مشکلی که مردم برای تامین دارو دارند در داروخانه ها شکل می گیرد چون گرانفروشی در داروخانه ها را گزارش می دهند، آیا این نشات گرفته از قیمت داروهاست یا نه تخلفاتی در خود داروخانه هاست؟

دارایی: در هر صنفی ممکن است تخلف وجود داشته باشد درباره داروخانه ها مردم برای تهیه داروها و خریدی که از داروخانه ها انجام می دهند با نسخه یا بدون نسخه حتما باید طلب فاکتور داشته باشند. مردم باید برای اطمینان از قیمت دارو و اینکه امکان پیگیری داشته باشد حتما فاکتور دریافت کنند اکنون همه داروخانه های کشور به سیستم الکترونیکی مجهز هستند و هیچ اطلاعاتی به صورت دستی وارد سیستم نمی شود و اقلام به صورت متمرکز در کمیسیون قانونی قیمت گذاری درسازمان غذا و دارو قیمت گذاری می شوند و بنابراین کسی راسا اقدام به قیمت گذاری نمی کند و این مسیری است که از گرانفروشی پیشگیری می کند.

بازرسان ویژه  در تهران ۲ هزار داروخانه را نظارت و بازرسی کردند و درصدی گرانفروشی داشتیم با آنها برخورد می شود اما در بازرسی ها بعدی به شدت این انحرافات کم شده است این نشان می دهد که نظارت ما کم بوده و باید حضور مداوم باشد

همچنین اینکه فردی که خارج از شبکه بخواهد دارو تامین کند این موضوع اصلا توصیه نمی شود و شبکه تامین دارو همین شبکه های رسمی و داروخانه ها هستند که باید دارو در این منابع تامین شود برای اینکه دارو درست و باشرایط خوب وسالم در اختیار مردم قرار گیرد پس از این مسیر گرانفروشی رخ نمی دهد.

ولی اگر گرانفروشی رخ می دهد و ممکن است اتفاق بیفتد؛ به همین خاطر از دو هفته گذشته بحث نظارت بر داروخانه ها را تشدید کردیم تا شایعات باعث دامن زدن به احتکار یا خارج شدن دارو از شبکه دارویی رسمی کشور نشود.

بازرسان ویژه  در تهران ۲ هزار داروخانه را نظارت و بازرسی کردند و درصدی گرانفروشی داشتیم با آنها برخورد می شود اما در بازرسی ها بعدی به شدت این انحرافات کم شده است این نشان می دهد که نظارت ما کم بوده و باید حضور مداوم باشد و چون دارویی با زحمت تهیه می شود درست و بجا مصرف شود تا اصلاحات اساسی انجام شود و هیچ طمعی برای قاچاق و حیف و میل دارو و فاکتورسازی در حوزه دارو وجود نداشته باشد.

ایرنا: آیا ناگفته ای از حوزه دارو برای اطلاع رسانی به مردم باقی مانده است؟

دارایی: ایران کشوری است که تحت تحریم ناجوانمردانه است و تحریم هم جایی که نقطه قوت ما باشد را تحت تاثیر قرار می دهد و یکی از این نقاط سیستم دارویی کشور است، بیش از ۳۰ هزار داروساز در این سال ها تربیت شده و ۳۰ دانشکده داروسازی و ۱۲۰ شرکت داروسازی داریم و برخی با نیمی از ظرفیت در حال تهیه و تولید دارو هستند.

ما در زمینه داروهای بیوتکنولوژی و یا داروهای زیست فناورانه بسیار پیشرفته هستیم و این صنعت درباره داروهای با فناوری بالا در بیمارهای صعب العلاج، مزمن و خاص عمل می کند جایی که می توانیم دارو با اثربخشی زیاد و عوارض کم تحویل دهیم اینها نیاز به سرمایه گذاری، دانش و علم داردو  فعالان این عرصه نخبگان هستند.

شرکت های دانش بنیان که در رابطه با دارو کالاهای سلامت و ملزومات پزشکی هم کار می کنند فعالیت های خوبی دارند به عنوان مثال برخی شرکت های دانش بنیان دستگاههایی همچون سی تی اسکن و رادیوتراپی را می سازند و پروتز داخل بدن و ایپملنت را خودمان می سازیم.

می توانیم خیلی از تجهیزات پزشکی را به خارج از کشور و حتی اروپا صادر کنیم و داروهای بیوتکنولوژی را به خارج از کشور بردیم تا داروها را ثبت کنیم البته سرعت ما کم است.

*تولید ۳۰ قلم داروی بیولوژیک

البته شرکت های دانش بنیان کوچک هم برای ما مهم هستند تا یک دارو با کیفیت بالا برای ما تولید کنند چون کشور ما تولیدکننده داروهای بیولوژیک دردنیا است و ۳۰ قلم داروی بیولوژیک تولید می کنیم و جزء ۱۰ کشور برتر دنیا در این زمینه هستیم و می توانیم این داروها را به اقصی نقاط دنیا صادر کنیم، پس باید این صنعت حمایت شود.