«برکناری ۱۳۰ مدیر ناکارآمد»؛ گامی بلند برای تحقق مطالبات مردمی

مرور دقیق‌­تر سخنان حجت‌الاسلام «احمد صالحی» رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری که دوشنبه‌گذشته در نشست خبری (در ایرنا) ایراد شد، علاوه بر آشکاری نکات ارزشمند، نیازمند چند ملاحظه، نکته و پیشنهاد تکمیلی است تا ان‌شاءالله در بازه زمانی میان­‌مدت، تخلف‌ها و ناکارآمدی­‌های احتمالی از سوی مدیران اجرایی کشور به حداقل ممکن کاهش یابد.

این نکات را که به طور عمده جنبه اجرایی دارد، با بیان گزیده سخنان رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری مطرح می­‌کنیم:

۱. معرفی بیشتر سامانه ۱۱۱.ir (سامد)
حجت الاسلام صالحی گفته، برکناری مدیران ناکارآمد، محصول ارزیابی ۴۰۱ نفر از مدیران دستگاه‌های (دولتی) بوده است که «نشان از عزم راسخ مرکز ارتباطات است». به گفته وی، پیگیری و اقدام در این فرآیند، نتیجه چند هزار مراجعه مردمی بوده که به طور عمده از سه مسیر زیر انجام شده است:

الف_ مراجعه مردمی به مرکز ارتباطات مردمی
ب_ ثبت درخواست در سامانه سامد (۹۴۴هزار و ۴۲۵  مورد)
ج_ از طریق درخواست چهره به چهره مردم در دیدارهای استانی (۷۷ هزار و ۷۵۶ درخواست)

به این ترتیب مشخص می­‌شود که سامانه سامد، بیشترین مراجعه را داشته و به دلیل استقرار در بستر اینترنت، گزینه مناسب­تری برای رسیدگی به مشکلات مردم است. اما سامانه سامد چیست؟ این سامانه که سرواژه «سامانه الکترونیکی ارتباط مردم و دولت» است، در آدرس اینترنتی ۱۱۱.ir ، با توجه به ظرفیت عظیم آن و سطح پوشش گسترده در پهنه کل کشور، نیازمند معرفی بیشتر و بهتر به مردم است.

در توضیحات این سامانه آمده: «از آنجایی که دریافت، رسیدگی و پاسخگویی به تقاضاهای مردم جزء وظایف ذاتی و بدوی تمامی دستگاه‌هاست و سازمان ها موظف‌اند شرایط مقتضی جهت سهولت امر پاسخدهی به مردم را فراهم آورند؛ سامانه ۱۱۱ با نظارت بر شیوه ارتباطات مردمی دستگاه‌‍‌های ذیل قوه مجریه، خلاءهای موجود را شناسایی کرده و در صورت تخطی سازمان‌های ذیربط از چارچوب قانونی، نقش مطالبه‌گری از جانب مردم را ایفا کرده و اقدامات لازم را انجام خواهد داد».

با این حال هنوز بسیاری از مردم نمی­‌دانند که سامد، سامانه­‌های نظارتی سطح ستادی برای ۳۱ وزارتخانه و نهاد دولتی (قوه مجریه) را در خود دارد و علاوه بر وزارتخانه­‌ها، نهادهای زیر را هم پوشش می­‌دهد:
بنیاد شهید و امور ایثارگران، بانک مرکزی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان مدیریت و برنامه­‌ریزی کشور(سازمان برنامه و بودجه کنونی)، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری (به وزارتخانه تبدیل شده)، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، معاونت اجرایی ریاست جمهوری، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، سازمان بهزیستی و صندوق کارآفرینی امید.

علاوه بر این سطوح ستادی، واحدهای رسیدگی به شکایات همه استان­‌ها (در پرتال استانداری­‌های) نیز در این سامانه پیوند (لینک) دارند و انبوهی از راهنمایی و مشاوره با چهار محور کلی زیر دارد:

راهنمای متقاضیان اشتغال
راهنمای متقاضیان دارو و درمان
راهنمای متقاضیان مسکن
راهنمای دریافت تسهیلات بانکی

به این ترتیب به نظر می­‌رسد سامانه­‌ای با این ظرفیت، برای پیگیری و الزام دستگاه­‌ها برای رفع مشکلات مردم، نیازمند معرفی بیشتر در رسانه­‌ها، از جمله در رسانه ملی است.      

۲. مدیر «ناکارآمد» دقیقا کیست؟
بر اساس گزارشی که از سخنان حجت الاسلام صالحی در رسانه­‌های مختلف منتشر شده، وی عبارت «ناکارآمد» را برای مدیران برکنارشده به­ کار برده است اما در اخبار منعکس نشده که شاخص­‌های ناکارآمدی چیست؟ زیرا این عبارت طیف گسترده‌ای از کارشکنی، تعلل در امور مردم، غیبت در محل کار و مسئولیت، فرار از پاسخگویی، نالایقی برای منصب مربوطه و ... را شامل می­‌شود.

هرچند قابل درک است که «احتمالا» رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری، ملاحظاتی را در نظر داشته و موارد ناکارآمدی را تشریح نکرده باشد اما چنانچه به طور دقیق یا با بیان مثال، روشن می­‌شد برکنارشدگان چه کرده بودند، ۲ پیامد مثبت داشت:
نخست آنکه مردم دقیقا متوجه می­‌شدند کدام رئیس، به چه دلیلی ناکارآمد بوده و برکنار شده است. دوم اینکه بقیه مدیران اجرایی کشور متوجه می­‌شدند که در صورت «ناکارآمدی» با خطر عزل و برکناری مواجه خواهند بود و در نتیجه به حل مشکلات مردم و رسیدگی به مطالبات ارباب رجوع، توجه بیشتری می‌کنند.

در سال­‌های اخیر، «برخی» رفتارهای معدودی از مسئولان و مدیران، نه­ تنها در جهت خدمت به خلق و تکریم «اسم مبارک مردم» نبوده، بلکه با انحرافی آشکار از آرمان­‌های اولیه انقلاب، در جهتی عکس حرکت کرده است.۳. «اسم مبارک مردم» و نیاز تسری این دیدگاه به دیگر دستگاه‌­ها
حجت الاسلام صالحی همچنین گفته «مطالبات مردم در بالاترین سطح پیگیری می‌شود» زیرا «مجموعه‌ ارتباطات مردمی، اسم مبارک مردم بر تارک آن نقش بسته است. و منظور ما از مردم از هر رنگ و نژاد و طیف است و ...».

عبارت «اسم مبارک مردم» یادآور جملاتی از حضرت امام(ره) است که به جد معتقد بودند «مردم ولی نعمت ما هستند» و یا رهبر معظم انقلاب که معتقدند «شاخص دوّم دولت اسلامی، مساله‌ خدمت به خلق است؛ روحیّه‌ خدمت، که این گفتمان اصلی دولت اسلامی همین خدمت است؛ اصلاً فلسفه‌ی وجود ما جز این نیست؛ ما آمده‌ایم خدمت کنیم به مردم و هیچ چیز نباید ما را از این وظیفه غافل کند».

حال اگر صادقانه و منصفانه قضاوت کنیم، در سال­‌های اخیر، «برخی» رفتارهای معدودی از مسئولان و مدیران، نه­ تنها در جهت خدمت به خلق و تکریم «اسم مبارک مردم» نبوده، بلکه با انحرافی آشکار از آرمان­‌های اولیه انقلاب، در جهتی عکس حرکت کرده است.

بنابراین، نخست اینکه ادبیات رئیس مرکز ارتباطات مردمی (البته همراه با عمل و اقدام)، لازم است سرلوحه قول و فعل همه مدیران کشور در قوای مختلف و نهادهای حاکمیتی باشد؛ همچنین انتظار می­‌رود اقدام مجموعه ارتباطات مردمی ریاست جمهوری که محصول «۱۰ ماه» رسیدگی به درخواست­‌های مردمی بوده است، ادامه داشته باشد و تبدیل به حرکتی جهادی و شبانه­‌روزی شود؛ زیرا هنوز تا رفع ناکارآمدی­‌ها در پهنه ایران اسلامی، فاصله بسیاری داریم.  

۴. «۱۹ برابر شدن حجم درخواست‌های مردم» و سنگینی وظیفه دولت
نکته دیگری که رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری گفته، مربوط به حجم بسیار زیاد افزایش درخواست­‌های مردمی در دولت سیزدهم بوده: «حجم درخواست‌ها و مطالبات مردم در ابتدای تشکیل دولت (سیزدهم)، ١٩ برابر دولت­‌های قبل بود».

نتیجه منطقی این افزایش مطالبه، اگرچه نشان از رویش جوانه­‌های اعتماد در ذهن و ضمیر مردم دارد؛ مردمی که حداقل چهار سال است با انواع گرانی و تحریم ظالمانه و کرونا و گاهی ناکارآمدی دولتمردان گذشته مواجه بوده‌اند و انتظار رسیدگی از دولت سیزدهم دارند؛ اما از آن سو، باید درنظر داشت که اگر خدای نکرده، این امید با رسیدگی نکردن، تبدیل به ناامیدی شود، بخش مهمی از سرمایه اجتماعی کشور و سرمایه معنوی دولت، از بین خواهد رفت. پس وظیفه دولت و دیگر نهادها سنگین­‌تر شده و مرکز ارتباطات مردمی، به قول رئیس آن همچنان لازم است «مطالبات مردم را در بالاترین سطح پیگیری کند».

در سخنان رئیس مرکز ارتباطات مردمی نهاد ریاست جمهوری البته نکات مهم دیگری هم بود که واکاوی آن را به فرصتی دیگر وامی­‌گذاریم؛ از جمله «واهمه‌ای از عذرخواهی نداریم و خود را بدهکار مردم و آنان را مطالبه‌گر می‌دانیم»؛ «اطلاع‌رسانی( در دولت) باید قوی‌تر باشد تا رسانه‌های دشمن موج سواری نکنند»؛ «در حال حاضر با پاسخگویی می‌توان فضای بانشاط در جامعه را ایجاد و فضای اعتماد از بین رفته را اعتمادسازی کرد»؛ «رئیس‌جمهور در کنار مردم و شنونده مطالبات آنهاست»، و شاید از همه مهمتر اینکه مطالبات مردم نه از طریق واسطه‌ها، که «مستقیما» به گوش رئیس­‌جمهوری می‌رسد.