به گزارش ایرنا، اوایل دهه ۸۰ کارشناسان و متخصصان حوزه آب، هوا و خاک هشدار بحران گرد و خاک در آینده‌ای که امروز فرا رسیده را دادند ولی از آن سال ها تاکنون اقدام تاثیرگذاری در راستای رفع آن به گونه ای که ملموس و تاثیری در کاهش آن داشته باشد انجام نشده است.
براساس آمارهای ۶۰ ساله هواشناسی از ایستگاه های موجود در سنندج و سقز؛ تعداد روزهای گرد و غبار در این ۲ شهرستان که آمار آنها موجود بوده افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
نخستین توده گرد و خاک عربی در سال جاری هم از ۱۸ فروردین وارد آسمان استان و موجب کاهش کیفیت هوا و قرار گرفتن وضعیت هوای شهرهای سنندج، سقز و مریوان در شرایط خطرناک شد.
از آن تاریخ بتدریج تاکنون شاهد حضور توده های گرد و خاک بودیم به گونه ای که کارشناسان از آن به طوفان و حتی سونامی گرد و خاک نام می برند.
به دلیل تداوم آلودگی هوا طی سال جاری تاکنون ۲ روز (۲۷ اردیبهشت و سوم خرداد) همه ادارات، سازمان های دولتی، بانک ها، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از سوی استانداری کردستان تعطیل شده است.
این وضعیت تنها شامل استان کردستان نبوده و طی یکی، ۲ ماه اخیر علاوه بر تهران، استان های کرمانشاه، زنجان و آذربایجان غربی و ایلام هم به دلیل آلودگی هوا اقدام به تعطیلی ادارات و مدارس خود کردند.
طی این سال ها بارها رسانه ها اعم از دیداری و شنیداری و مکتوب در گزارش ها و یادداشت های مختلفی به حضور این مهمان ناخوانده پرداخته اند و مطالبه مردم در رفع آن و اطلاع رسانی به موقع از سوی دستگاه های مرتبط را مطرح کردند.
به دنبال یک ذره هوای پاک
در روزگاری که شبکه های اجتماعی توان و قدرت بیشتری پیدا کرده اند و جمعیت زیادی در آن عضویت دارند و روزانه رویدادهای مختلفی را دنبال می کنند، یکی از کلیدواژه های مشترک مردم غرب کشور به «هوای آلوده» بر می گردد و در این بین سنندجی ها که چند سالی است آب شرب آنها هم بد بو و طعم دار شده و برای رهایی از آن به چشمه ها و رودخانه ها پناه بردند، در استوری ها و پست هایشان این را بیان کردند که اکنون برای تنفس هوای پاک چاره ما چیست؟
در شبکه اجتماعی کلاب هاوس توسط تعدادی از کارشناسان حوزه هواشناسی و آب و حقوق استان های کردستان، کرمانشاه، ایلام و تهران شامگاه دوشنبه اتاقی با موضوع پدیده نوظهور فاجعه طوفان های گرد و خاک و علل شکل گیری آن تشکیل شد و در آن به بیان راهکارهای این مشکل پرداختند که مهمترین مباحث ذکر شده توسط آنها به شرح ذیل است.
شکایت به مجامع بین المللی به دلیل ورود گرد و خاک عربی به ایران
مجید حبیبی نوخندان از اعضای هیات علمی پژوهکشده اقلیم شناسی ایران در این نشست مجازی ضرورت تغییر نگرش نسبت به اقلیم را یادآور شد و اظهار داشت: زمانی که مسائل جوی مورد بررسی قرار می گیرد اقلیم که صرفا هوا نیست و برآیندی از عوامل مختلفی هم چون فعالیت های بشر از جمله تغییر کاربری اراضی است؛ بررسی نمی شود.
وی با اشاره به اینکه هر گونه دست اندازی به طبیعت پیامد دارد، اضافه کرد: چالشی که در حال حاضر همه درگیر آن شدند تغییر اقلیم متاثر از فعالیت های انسان ها است که سرعت و اثر آن بیشتر شده است.
حبیبی‌نوخندان یادآور شد: سال ۱۳۸۵ پژوهشکده اقلیم شناسی کشور نخستین گزارش ملی تغییر اقلیم ایران را به مجامع جهانی ارائه کرد و در آن شرایط بحرانی زاگرس در آینده یعنی کم بارشی و مواجه با گرد و خاک را پیش بینی کرده بود.
وی با بیان اینکه اقلیم بسیاری از مسائل را تحت شعاع خود قرار می دهد و بسیار حائز اهمیت است، گفت: پیش آگاهی وهشدار، اطلاع رسانی و آموزش عمومی از موارد ضروری است که باید دستگاه های مرتبط و رسانه ها به آن بپردازند.
این عضو هیات علمی پژوهشکده اقلیم شناسی ادامه داد: در ضلع های بعدی تنها توجه به آب و هوا کافی نیست ضوابط و مقررات بین المللی در خصوص حقوق شهروندی و محیط زیست باید احصا شود تا شکایت و پیگیری کنیم.
بستر فرات کانون بحران گرد و خاک
طالب حیدری کارشناس ارشد هواشناسی و مدیرکل سابق اداره کل هواشناسی کردستان هم با بیان اینکه بجای ریزگرد از طوفان گرد و خاک باید نام برده شود، اظهار داشت: به شهادت میلیون ها نفر از ساکنان نیمه غربی ایران این گرد و خاک پدیده جدیدی است.
وی با تاکید براینکه باید بر روی کانون بحرانی که مشکل زا است تمرکز کرد، افزود: کانون های بحرانی در بستر فرات است لذا باید برروی آن متمرکز شد.
این کارشناس هواشناسی ادامه داد: دجله و فرات و زاگرس اقلیمی بهم پیوسته دارند و این اکوسیستم نیازمند هماهنگی و مشارکت همه کشورهایی است که در اطراف آن قرار دارد.
حیدری با اشاره به اینکه از دهه ۸۰ شمسی با این موضوع آشنا شدیم ولی هنوز هم در شناخت آن ابهاماتی وجود دارد، گفت: وجود گرد و خاک در جو زمین امری طبیعی است اما این بحرانی که در نیمه غربی ایران شکل گرفته با توجه به آمار ۶۰ ساله پدیده ای جدید است.
این کارشناس هواشناسی از دولتمردان خواست عمق فاجعه را درک کرده و آنرا در اولویت قرار دهند و با کشورهای دیگر در این رابطه هماهنگ شوند تا این چالش برطرف شود.
تعداد روزهای گرد و غبار طی ۱۶ سال اخیر در کردستان افزایش پیدا کرده است
بهرام چاره خواه از کارشناسان هواشناسی اداره کل هواشناسی کردستان هم اظهار داشت: آمار ۶۰ ساله سنندج و سقز را بررسی کردیم و تا سال ۱۳۸۳ تعداد روزهای گرد و غباری دراین شهرستان ها بسیار اندک بوده است.
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۹ به طور میانگین تعداد روزهای گرد و غبار در سنندج ۴۹ روز و در سقز هم ۳۸ روز بوده است، افزود: براساس تغییرات ۱۶ ساله، میانگین روزهای گرد و غبار در سنندج ۳۴ روز و در سقز ۳۰ روز افزایش داشته است.
این کارشناس هواشناسی استان کردستان یادآور شد: بیشترین گرد و غبار در کردستان مربوط به سال ۱۳۸۸ بوده که تعداد روزهای گردو غبار در سنندج ۹۶ روز، سقز ۷۳ روز و بانه ۱۱۰ روز بوده است.
چاره‌خواه با اشاره به اینکه دجله و فرات تاثیر زیادی روی اقلیم ایران دارد، گفت: از طریق معاهده الجزایر ۱۹۷۵ می توان به مسئله گرد و خاک های وارد شده به آسمان ایران هم پرداخت و پیگیر آن شد.
سونامی گرد و غبار در غرب ایران
محمد احمدی کارشناس اقلیم شناسی اداره کل هواشناسی کرمانشاه هم اظهار داشت: طوفان واژه کوچی است و باید به این حجم از ورود توده گرد و خاک به غرب ایران؛ سونامی گفت.
وی با اشاره به اینکه دید افقی در بسیاری از نواحی به کمتر از ۵۰ متر رسیده است، افزود: از لحاظ گستردگی و حد گرد و غبار می توان گفت گرد و غبارهای امسال بدترین گرد و غباری بوده که طی سال های اخیر وارد کشور شده است.
احمدی مشکل اصلی وجود این گرد و غبار را زوال سرزمین و فرسایش محیط خواند و گفت: یکی از دلایل این اتفاق هم مهار آب، کاهش رطوبت خاک به دلیل کاهش بارش و خشکسالی متوالی و پایین رفتن سفره های آب زیرزمینی و افزایش سرعت باد است.
وی اضافه کرد: تغییرات اقلیمی هم در ایجاد توده های گرد و غبار تاثیر داشته ولی هم افزایی چندین مولفه باهم بوده این مشکل را پدید آورده که در این بین مولفه انسانی به ویژه در ترکیه، عراق و سوریه تاثیر بیشتری داشته است.
گرد و خاک اثر مخربی بر سلامت روان انسان ها دارد
اکبر ملک احمدی روانشناس و حقوق دان از استان ایلام هم اظهار داشت: در مورد دلایل و منشاء این پدیده بحث های فراوانی شده ولی تاکنون به آثار این فاجعه برروی سلامت جسمی و روحی انسان ها پرداخته نشده است.
وی اضافه کرد: طی ۲ سال اخیر به دلیل شیوع کرونا تعداد زیادی از مردم به بیماری تنفسی مبتلا شدند و حال با ورود این گرد و خاک هم این مشکل حادتر می شود.
احمدی با اشاره به اینکه بیماری افسردگی در رده سوم بیماری های کشنده جهان قرار دارد، گفت: از بعد روانی هم وجود این گرد و خاک اثر مخربی در زمینه بیماری های روانی و افسردگی دارد.
وی یادآور شد: حاکمان و سیاستمداران زمانی می توانند به این موضوع توجه کنند و به مقابله با آن بپردازند که اثار مخرب آن برای انها هویدا شده باشد.
دکتر ساعد از اساتید دانشگاه هم با بیان اینکه بیش از ۵۰ درصد جمعیت خاورمیانه در حوزه های آبریزی مشترک قرار گرفته اند، گفت: ۳۸ هزار بیانیه و بیش از ۲ هزار پیمان بین المللی در خصوص آب در دنیا وجود دارد ولی در زمینه گرد و خاک قانون خاصی وجود ندارد.
کارشناسان مهمترین راهکار برای رفع مشکل گرد و خاک را از طریق برگزاری نشست بین کشورهای منطقه و درگیر در این موضوع عنوان می کنند و از سیاستمداران و مسوولان درخواست دارند زمانی که پای جان مردم در میان است تعارفات دیپلماتیک را کنار بگذارند و پیگیر مطالبه مردم باشند.
یکی از خطراتی که استمرار گرد و خاک می تواند به همراه داشته باشد مهاجرت اقلیمی است لذا قبل از اینکه این اتفاق به ویژه در استان های مرزی ایران بوجود آید باید به فکر چاره و رفع آن بود.
امید می رود علاوه بر فضای مجازی در فضای حقیقی هم جلسات و نشست هایی در ارتباط با بررسی وضعیت گرد و خاک عربی به غرب ایران برگزار شود و مسوولان ارشد کشور هم به رایزنی و پیگیری این مسئله بپردازند تا مشکل از این حادتر و در آینده این مناطق خالی از سکنه نشود.
نظر شما