انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ در بحبوحه همه‌گیری کرونا، تعطیلی مشاغل و مراکز علمی و فرهنگی اما با حضور مردم برای تغییر و حرکت به سوی آینده‌ای روشن‌تر برگزار شد. آیت الله سیدابراهیم رئیسی به عنوان منتخب مردم در این انتخابات، ۱۲ مرداد در مراسم تنفیذ و ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ در مراسم تحلیف حاضر شد. اعضای کابینه دولت سیزدهم نیز در فاصله زمانی کمتری نسبت به دولت‌های قبل و ۲۰ مرداد به مجلس شورای اسلامی معرفی شدند. وزرای همراه دولت بعد از پنج روز بحث و بررسی در مجلس شورای اسلامی از سوم شهریور و با رای اعتماد نمایندگان مردم در مجلس کار خود را آغاز کردند و امروز بعد از ۹ ماه نگاه مردم ایران به نتایج فعالیت آنان در حوزه‌های مختلف و اثرگذاری این تلاش‌هاست.
علم و فناوری به عنوان مقوله‌ای که نهادهای مختلف در کشور متولی توسعه آن هستند، محور فعالیت‌های دستگاه‌های دولت سیزدهم بوده است و نامگذاری امسال به نام تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین نیز توسط مقام معظم رهبری موجب توجه و تحرک بیشتر این حوزه شده است؛ طوری که نه‌فقط نام و عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها به نامی آشنا برای مردم تبدیل شده که نام این شرکت‌ها و پیشرفت‌های علمی دانشمندان ایران در مذاکرات سیاسی رئیس‌جمهوری و دیگر سران سیاسی کشور در دیدار با مقامات کشورهای خارجی مطرح می‌شود و بازدید از پارک‌های علم و فناوری و دیدار با وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یا معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری نیز جزئی از دیدارهای مقامات سیاسی مهمان ایران است.
ابوالفضل باقری، مدیر شبکه سیاست‌پژوهش علم، فناوری و نوآوری مرکز تحقیقات سیاست علمی که خود دانش‌آموخته مدیریت تکنولوژی با گرایش سیاست‌گذاری است، تحرک دستگاه‌های مختلف را برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و در مجموع توجه به دستاوردهای علمی و توسعه فناوری در مدت روی کارآمدن دولت با استناد به فعالیت‌های انجام شده در این حوزه از جمله قانون جهش تولید دانش‌بنیان و آیین نامه‌های حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال کارآفرین برای هر وزارتخانه قابل توجه می‌داند و معتقد است تشکیل «ستاد رفع موانع، تقویت و توسعه شرکت های دانش بنیان» با ابلاغ رئیس جمهور و به ریاست معاون اول رئیس جمهور و دبیری معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در معاونت علمی به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بیشتر کمک خواهد کرد.
وی در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت‌های دولت سیزدهم در زمینه بازگشت دوباره آموزش حضوری در دانشگاه ها و مراکز آموزشی گفت: با شروع همه‌گیری کرونا ایران هم مانند بقیه کشورهای دنیا آمادگی و زیرساخت های کافی برای ارائه همه دروس در همه مقاطع را به صورت مجازی نداشت؛ اما کرونا با همه تلخی‌ها فرصت‌هایی را هم فراهم کرد.
باقری افزود: آموزش مجازی پیش از کرونا در برخی مقاطع تحصیلات تکمیلی وجود داشت اما به این صورت که در همه مقاطع این نوع آموزش به کار برده شود، نبود. کرونا باعث شد زیرساخت ها را بازسازی و امکانات را تقویت کنیم. طوری که با شروع کرونا در اسفند ۱۳۹۸ دانشگاه‌ها تعطیل شد؛ ولی به تدریج کلیه آموزش ها و آزمون ها به شکل مجازی پیش رفت.
وی یکی دیگر از مزایای تقویت زیرساخت های فضای مجازی را در این دوران ایجاد و گسترش کسب و کارهای برخط دانست و گفت: کسب و کارهای دانش بنیان و بیشتر استارتاپ ها در این مدت بسیار رشد کردند و پلتفرم های ملی و بومی آموزشی نیز طراحی و بعد تقویت شدند.
بازگشایی دانشگاه‌ها؛ اهمیت دانشگاه به تعامل دانشجو و استاد
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تاکید کرد: بروز فرصت‌ها و پیشرفت در زمینه آموزش مجازی باعث نمی شود از بابت بازگشایی دانشگاه ها با کاهش موارد ابتلا و مرگ و میر کرونا و محدودیت های کرونایی اظهار خوشحالی نکنیم. امروز حضور دانشجویان در دانشگاه ها پررنگ است. دانشگاهی که دانشجو در آن حضور نداشته باشد دانشگاه پویایی نیست و اهمیت دانشگاه به تعامل دانشجو و استاد و تردد دانشجویان وابسته است.
وی یکی دیگر از موارد قابل ملاحظه در آموزش مجازی را موضوع ارزشیابی دوره‌ها دانست و افزود: با وجود فرصت هایی که کرونا برای تقویت زیرساخت آموزش مجازی داشت، فضای آموزشی ما از کرونا متحمل آسیب هایی شد. زیرا هم کیفیت آموزش و هم ارزیابی دوره در آموزش حضوری و مجازی متفاوت است. استادان با همه تلاش خود نمی توانستند محتوای آموزشی را به شکل کامل به دانشجو منتقل کنند و تعامل بین استاد و دانشجو ناقص بود.
غیر از موضوع آموزش محتوای آموزشی بحث ارزیابی نیز در آموزش مجازی با مسائلی روبروست و دقیق نیست اما با کاهش محدودیت های کرونایی امروز وضعیت آموزش به حالت طبیعی برگشته است.
دو رویداد مهم در زمینه پیشبرد گفتمان علم و فناوری
مدیر شبکه سیاست‌پژوهش علم، فناوری و نوآوری در مورد دستاوردهای دولت در زمینه پیشبرد گفتمان علم و فناوری در کشور نیز اظهار داشت: دو رویداد مهم یکی نامگذاری سال ۱۴۰۱ توسط مقام معظم رهبری به نام سال تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین است که فرصت خوبی را برای توسعه اقتصاد دانش بنیان فراهم کرد.
وی ادامه داد: دستگاه های اجرایی و حاکمیتی به فرمان مقام معظم رهبری در شعار سال توجه کردند و در سه ماه اول سال تحرک خوبی در بدنه اجرایی دولت در قالب تصویب برنامه های دانش بنیان از سوی وزارت خانه های مختلف از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت جهاد کشاورزی انجام شد.
باقری توضیح داد: قرار است همه وزارتخانه ها آیین نامه ای به نام آیین نامه حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در بخش خود را با همکاری معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری تدوین و تنظیم کنند و در اختیار هیات دولت قرار دهند تا در هیات دولت تصویب شود. برای نمونه آیین نامه وزارت جهاد کشاورزی مصوب ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در بخش کشاورزی و منابع طبیعی نام دارد. روند تدوین آیین نامه ها در بقیه وزارتخانه ها هم همچنان پیگیری می شود.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: این آیین نامه ها در سه مرحله برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی عملکرد به توسعه اقتصاد دانش بنیان کمک خواهد کرد. ستاد ویژه ای تحت عنوان «ستاد رفع موانع، تقویت و توسعه شرکت های دانش بنیان» با ابلاغ رئیس جمهور و به ریاست معاون اول رئیس جمهور و دبیری معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور شکل گرفته که دبیرخانه آن نیز در معاونت علمی است.
وی ادامه داد: به موازات این پویایی در دستگاه های اجرایی برای توسعه اقتصاد دانش بنیان تحول در شرکت های بزرگ و گروه های صنعتی خصوصی است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آن را دنبال می کند و باعث حرکت آنها به سمت دانش بنیان شدن است.
تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان
باقری رویداد مهم دوم در این زمینه را تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان در مجلس شورای اسلامی اردیبهشت امسال دانست و گفت: این قانون از ابتدای آغاز به کار مجلس یازدهم در دستور کار بود و در نهایت امسال تصویب و توسط رئیس جمهوری ابلاغ شد. این قانون فضای متفاوتی را برای اقتصاد دانش بنیان کشور فراهم می کند.
قانون دانش بنیان ها به نام قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب سال ۱۳۸۹ با بضاعت کشور در زمینه اقتصاد دانش بنیان و شرکت های دانش بنیان همان زمان یعنی حدود یک دهه قبل تدوین شده بود.
مدیر شبکه سیاست پژوهی علم، فناوری و نوآوری تاکید کرد: با اینکه قانون خوبی بود و عمده مواد این قانون اجرا شد، اقتصاد دانش بنیان کشور امروز به جایی رسیده که آن قانون فضای فعالیت لازم را برای اقتصاد دانش بنیان فراهم نمی کرد و از جهت حکمرانی هم حمایت ها باید بازنگری می شد و مواد جدیدی ناشی از تجربه بیش از یک دهه ای قانون قبلی به قانون جدید اضافه می شد. همین دلایل باعث شد قانونگذار قانون جدیدی را تنظیم و تصویب کند.
وی خاطرنشان کرد: آیین نامه های قانون جهش تولید دانش بنیان در حال تدوین و بندهای بدون نیاز به آیین نامه نیز در حال اجرا است.
نظر شما