آیا واشنگتن حیاط خلوتش را به چین واگذار می‌کند؟

به گزارش ایرنا به نقل از شبکه خبری "تی‌آرتی"، واشنگتن اگرچه مدت‌هاست که آمریکای لاتین را حیاط خلوت خود می‌داند، اما این منطقه به آرامی در حال خروج از مدار آمریکا و استحکام روابط با چین است.

به نوشته تارنمای این رسانه ترکیه‌ای، آمریکای جنوبی که با تنش‌های شدید ناشی از بی‌ثباتی دولت‌های حاکم و وقوع کودتاهای نظامی مورد حمایت آمریکا شناخته می‌شود، اما به دلیل وجود نابرابری‌های دیرینه، اقتصاد ناکارآمد و فساد حاکم، شاهد قوت گرفتن احساسات شدید ضدآمریکایی است.

این وضعیت در حالی است که آمریکا به شدت در تکاپوی بهبود روابط با آمریکای‌لاتین است، اما سیاست‌های خصمانه و مداخله‌جویانه آن تاثیرات ماندگاری بر حافظه رهبران و مردمان این منطقه برجای گذاشته‌است. از این رو، سرخوردگی و نارضایتی فزاینده از سیاست‌های واشنگتن این امکان را برای چین فراهم کرده‌است تا نفوذ خود را در سراسر آمریکای لاتین افزایش دهد.

این شبکه خبری در ادامه گزارش خود آورده‌است: در جریان اجلاس اخیر قاره آمریکا که برای نخستین بار در سه دهه گذشته در لس‌آنجلس برگزار شد، شاهد نشانه‌های آشکاری از کاهش قابل توجه قدرت آمریکا بودیم. چهار کشور آمریکای لاتین از جمله مکزیک به این دلیل دعوت نکردن واشنگتن از کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا، از شرک در این نشست خودداری کردند.

به نوشته تی‌آرتی، از منظر قدرت نرم اقتصادی یا دیپلماتیک، قدرت واشنگتن در آمریکای لاتین رو به افول است. «الکساندر مولدووان» محقق جنبش‌های اجتماعی و امنیتی در آمریکای لاتین در دانشگاه یورک، با اشاره به تحریم نشست مزبور در آمریکا از سوی هندوراس، السالوادور، بولیوی و مکزیک گفت: در شرایط کنونی شاهد همبستگی قابل‌توجهی میان کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب هستیم که علیه سیاست‌های تفرقه آمیز آمریکا وارد عمل می‌شوند.

مولدووان خاطرنشان کرد: این کشورها در تلاش برای ساختاربندی مجدد سیاست‌های تجاری خود با آسیا هستند و تلویحا در حال دوری از غرب و نزدیکی به چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان می‌باشند.

وی در گفت‌وگو با تی‌آرتی افزود: عقب‌نشینی دیپلماتیک آمریکای‌لاتین در مقابل بیش از یک قرن اقدامات مداخله‌جویانه آمریکا به عنوان یکی از ویژگی‌های سیاست خارجی این منطقه تداوم پیدا می‌کند و همزمان مسیر این کشورها به سوی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تجاری با چین هموار می‌گردد.

تی‌آرتی می نویسد: «آندرس مانوئل لوپز اوبرادور» رئیس‌جمهوری مکزیک در واکنش به حذف برخی کشورهای آمریکای لاتین از سوی واشنگتن در اجلاس لس‌آنجلس گفت: «اگر همه کشورهای قاره آمریکا در این اجلاس شرکت نکنند، دیگر آن نشست سران آمریکا نخواهد بود». اظهارات لوپز اوبرادور در حالی است که مکزیک یکی از شرکای تجاری واشنگتن بشمار می‌رود، هرچند به نظر می‌رسد این کشور به طور فزاینده ای در حال دوری از آمریکا است.

در این میان برخی دیگر معتقد هستند که حضور واشنگتن در آمریکای لاتین همچنان قدرتمندانه ادامه دارد. «لاز پیداد کایسیدو» معاون مدیر یک گروه حقوق بشر کلمبیایی معتقد است که نفوذ ایالات‌متحده در آمریکای لاتین همچنان ادامه دارد.

کایسیدو در گفت‌وگو با تی‌آرتی تشریح کرد: علیرغم اینکه برخی کشورها به دلیل عدم دعوت آمریکا از کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا از شرکت در اجلاس سران قاره آمریکا خودداری کردند، اکثریت قریب به اتفاق کشورهای لاتین  در این نشست حضور داشتند.

وی تصریح کرد: چین اگرچه سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی عظیمی در آمریکای لاتین انجام داده، اما این امر عمدتا به بخش زیرساخت ها مربوط می‌شود و لذا نفوذ چین در سراسر آمریکای‌لاتین اساسا اقتصادی است نه سیاسی.

کایسیدو در ادامه یادآور شد که سیاست خارجی پکن برخلاف واشنگتن، مبتنی بر استفاده از توان مالی خود به عنوان ابزار قدرت نرم برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی بهتر با سایر کشورها است.

گزارش ها نشان می‌دهد در دو دهه گذشته، چین سرمایه‌گذاری‌های بسیار زیادی در آمریکای‌لاتین انجام داده و این منطقه را به دومین وارد کننده بزرگ خود پس از آسیا تبدیل کرده‌است. چین در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری آمریکای جنوبی است و بیش از ۲۰ کشور این منطقه را متقاعد کرده تا به پروژه جهانی کمربند و جاده هم بپیوندند.

چین حتی در مکزیک، که همسایه جنوبی آمریکا است و تحت نفوذ آن بشمار می‌رود، سرمایه گذاری های تجاری عظیمی انجام داده‌است. هرچند به عقیده کایسیدو، علی رغم این سرمایه گذاری‌ها، تجارت میان آمریکای شمالی و لاتین همچنان پررونق است.

در ادامه گزارش این رسانه ترکیه‌ای آمده است: یکی از دلایل اهمیت آمریکای لاتین برای واشنگتن، دارا بودن منابع سرشار فلزات مختلف و لیتیوم است. مواد معدنی مانند لیتیوم برای مدیریت اقتصادی جهان در قرن بیست‌ویکم که بیش از همیشه به منابع انرژی وابسته است، حیاتی بشمار می‌رود. از این رو رقابت بر سر دستیابی به ذخایر معدنی استراتژیک این منطقه میان آمریکا و چین جای تعجب ندارد.

مولدووان که معتقد است قدرت واشنگتن در آمریکای لاتین رو به افول است، در بخش دیگری از اظهارات خود تاکید می‌کند آمریکا آنگونه که در مناطق دیگر جهان توانسته، در مهار شور و شوق آمریکای لاتین برای سرمایه گذاری چینی موفق نبوده است. به گفته وی، در حالیکه متحدان واشنگتن مانند نیوزلند، استرالیا و کانادا شرکت چینی "هواوی" را از توسعه جی۵ منع کردند، چنین اقدامی از سوی کشورهای دوست آمریکا مانند مکزیک و کلمبیا صورت نگرفته‌است.

از طرفی، درست در برهه‌ای که آمریکا در حال تلاش برای انزوای ونزوئلا و کوبا به عنوان دو کشور غیر دوست است، سرمایه‌گذاران چینی با اشتیاق وارد بازار این کشورها شده و از ایالات متحده پیشی می گیرد و آمریکا هم فقط تماشاچی است.  

هرچند از دیدگاه این تحلیلگر، نگرانی اصلی آمریکا ساخت ده‌ها بندر توسط چین در سراسر منطقه از آرژانتین تا مکزیک و به ویژه در پاناما است؛ کشوری که رئیس‌جمهوری آن در سال ۱۹۸۹ با عملیات نظامی واشنگتن برکنار شد. اما حالا نفوذ فزاینده چین در این کشور بسیاری از تصمیم‌گیرندگان آمریکایی را بیمناک کرده‌است.

مولدووان یادآور شد که آمریکا از دیرباز نفوذ بسیاری بر پاناما داشته است. این کشور همانجایی است که کانال پاناما توسط ارتش آمریکا در آن ساخته شد و دو اقیانوس آرام و اطلس را به یکدیگر متصل کرد. آمریکا از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۹۹؛ زمانی که واشنگتن کنترل پاناما را به دست گرفت، این آبراهه راهبردی را تحت کنترل داشت.

اما اکنون در شهری در نزدیکی کانال پاناما (کلون) که در دهه ۱۹۴۰ آمریکا یک منطقه تجاری آزاد ایجاد کرد، شرکت‌های چینی جای آمریکا را گرفته اند و گزارش‌ها نشان می‌دهد چین در حال حاضر ۴۰ درصد کل واردات پاناما را به خود اختصاص داده‌است.

آیا قدرت نرم آمریکا رو به افول است؟

علیرغم وضعیت رو به رشد چین در سرتاسر آمریکای لاتین، «دبورا توم» استاد دانشگاه فدرال فلومیننسه برزیل (UFF)، همچنان معتقد است که قدرت نرم آمریکا در سراسر منطقه کاهش نیافته است.

به عقیده این استاد دانشگاه، اگرچه «ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهوری افراط گرای برزیل و از متحدان «دونالد ترامپ» دل خوشی از «جو بایدن» ندارد، با این حال در تکاپوی برقراری تماس تلفنی با رئیس جمهوری آمریکا است و به ادعای فلومیننسه، همین نشانگر اهمیت آمریکا برای برزیل به عنوان بزرگترین کشور آمریکای‌جنوبی است.  

با این وجود، چین همراه با شیلی، پرو، کوبا و اروگوئه مهم ترین بازار صادرات برزیل را تشکیل می دهد.

در مقابل مولدووان خاطرنشان کرد که از نقطه نظر اقتصادی و دیپلماتیک، چین توانسته‌است در منطقه ای که بیش از ۱۰۰ سال حیاط خلوت آمریکا شناخته می شده، دستاوردهای بی نظیری داشته باشد.

وی در مصاحبه اش با تی‌آرتی یادآور شد: در شرایط سیاسی و اقتصادی به سرعت رو به تغییر که در آن نظم جهانی به سوی چند قطبی گرایش دارد نه تسلط ابرقدرت ها، بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین خواهان پیروی از مسیری مستقل هستند. وی با نقل‌قولی از «سیکستو پررا» سناتور ضد آمریکایی پارلمان پاراگوئه که حامی گسترش روابط با چین است و تاکید کرده دنیای توسعه یافته کنونی خواهان حیاط خلوت برای هیچ کشوری نیست، بر این مدعا صحه گذاشت.

قدرت سخت آمریکا

براساس گزارش درج شده در تارنمای این شبکه خبری ترکیه‌ای، با وجود شکست‌های اقتصادی واشنگتن در آمریکای لاتین، حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا در مناطق گسترده ای از آمریکای لاتین همچون کلمبیا، جای پای واشنگتن را به عنوان قدرتمندترین ارتش منطقه تثبیت کرده‌است. در مقابل چین هیچ پایگاه نظامی در آمریکای لاتین ندارد و هیچ‌گاه هم به هیچ کشوری در منطقه حمله نکرده یا به استعمار درنیاورده‌است. اما مداخلات نظامی ایالات متحده در این منطقه تاریخچه‌ای طولانی دارد که به قرن هجدهم باز می گردد و قدرت سخت آمریکا را با وجود نفوذ زیاد، به اندازه‌ای منفور می‌کند که با کوچکترین جرقه ای امواج ضدآمریکایی در سراسر منطقه به راه می افتد.

از این رو مولدووان ارزیابی قدرت سخت واشنگتن را در آمریکای لاتین پیچیده ارزیابی می کند.  به عقیده وی، جنبش‌های سوسیالیستی، ضد امپریالیستی و ضدآمریکایی در سراسر منطقه از برزیل گرفته تا شیلی و بولیوی بسیار فعال هستند و همین امر دلیل سرپا ماندن دولت‌های چپ‌گرا در کشورهایی مانند کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا است.

این تحلیلگر سیاسی تشریح می‌کند که اگرچه نفوذ نظامی آمریکا به این زودی‌ها کمرنگ نمی‌شود، اما هرگونه ماجراجویی واشنگتن در آمریکای لاتین تاثیرات نامطلوبی بر نفوذ منطقه‌ای این کشور خواهد داشت.

از نقطه نظر ناظران، آمریکا با وجود تسلط اقتصادی چین بر آمریکای لاتین، همچنان هژمونی نظامی منطقه‌ای خود را حفظ خواهدکرد و همراستا با آن، تقاضای آمریکای لاتین برای نظم جهانی چندقطبی که از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی شکل گرفت، تداوم پیدا می‌کند.

تی‌آرتی با توجه به نظرات کارشناسان در پایان نتیجه‌گیری کرده‌است که از این منظر، باید شاهد همکاری‌های دیپلماتیک نزدیک‌تر میان چین و کشورهای آمریکای لاتین در مجامع چندجانبه مانند شورای امنیت سازمان ملل با هدف مهار نفوذ آمریکا در منطقه باشیم.