نوازنده و سازنده تار: موسیقی سنتی هرگز نمی‌میرد

«محمود فرهمند» روز دوشنبه در گفت و گو با ایرنا، افزود: در روستای آسیابک شهرستان زرندیه متولد شدم و پس از آن که خانواده به تهران رفتند در محله خانی آباد تختی سکونت داشتیم.

وی افزود: در سن ۱۶ سالگی تحصیلات خود را در هنرستان موسیقی انجام دادم و بعد از آنکه دیپلم را اخذ کردم در سال ۵۳ به استخدام رادیو و تلویزیون آن زمان در آمدم و مدتی در کرمانشاه فعالیت می کردم و با بزرگانی همچون استاد مظهر خالقی و کمانگر هم فعالیت داشتم و در کارگاه آموزش موسیقی اقدام به ساخت تار کردم که دلیل این مساله، علاقه وافر به این ساز سنتی و کنجکاوی در این زمینه بود به طوری که تمام سازهای آن زمان اعم از یحیی و جعفر را بررسی و مطالعه می کردم.

این استاد سازنده و نوازنده تار ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از کرمانشاه به تهران آمدم و تا زمانی که بازنشسته شدم در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی که آن زمان وابسته به تلویزیون بود، خدمت کردم و در آنجا به پیشنهاد مرحوم محمدرضا لطفی قسمتی را در ساختمان مذکور به عنوان آموزش ساز سازی اختصاص دادند و سرپرستی این بخش هم تا حدود 2 سال و نیم برعهده من بود.

وی اظهار داشت: معتقدم که سازنده یک ساز در عین حال باید نوازنده همان ساز هم باشد و من مقدم بر ساختن تار، این ساز را هم به خوبی می‌نواختم و هنگامی که درست می‌کردم به نوازنده‌های مختلف آن را نشان نمی دادم تا عیب آن را گوشزد کنند بلکه خودم عیب یابی می‌کردم و آنقدر روی سازم کار می‌کردم تا آن صدای مطلوب را به دست آورم.

استاد فرهمند گفت: نوای سازهای مختلف مانند یحیی، جعفر و استاد فرج اللهی را در کنار نوارهای مخالف از خوانندگان و کارهای نوازندگان بزرگ مانند شهرام ناظری، محمدرضا لطفی، علیزاده و طلایی گوش می کردم تا به تشخیص درستی در مورد ساز خودم برسم.

وی در مورد شاگردانی که تربیت کرده است نیز گفت: تارنوازان و سازندگان تار زیادی در استان‌های مختلف کشور دارم که از جمله آنها می‌توان به عناد حنیفه و امیر پازوکی اشاره کرد.

وی ادامه داد: بسیاری از اساتید فعلی تارسازی زمانی که جوان بودند از مناطق گوناگون کشور به من مراجعه می کردند و آنها را راهنمایی می‌کردم که اکنون به اساتید توانمندی در این عرصه تبدیل شده‌اند.

موسیقی های نوین و جایگاه موسیقی سنتی در ایران 

استاد فرهمند معتقد است که موسیقی سنتی ایرانی پیشینه‌ای به بلندای تاریخ دارد و جایگاه آن محفوظ است و هرگز از بین نخواهد رفت و سینه به سینه از اساتید قدیم به استادان جدید منتقل می‌شود.

وی ادامه داد: سربرآوردن موسیقی‌های پاپ و راک و انواع جدید هم آسیبی به جایگاه موسیقی سنتی ایرانی نخواهد زد.

به گفته او با اینکه در شرایط کنونی مشکلاتی مانند کم شدن کنسرت‌ها و دلخوری اساتید این عرصه را شاهد هستیم اما این موسیقی پویایی خاص خود را دارد و همچنان در بطن جامعه، زنده است و اغلب جوانان در دانشگاه‌ها در آزمون‌های مربوط به سازهای سنتی مانند تار و کمانچه شرکت می‌کنند.

استاد فرهمند افزود: ردیف‌های موسیقی سنتی ما از قبیل میرزا عبدالله، علی اکبرخان شهنازی و سایر اساتید ریشه‌ای چند هزار ساله دارند که به مرور زمان تکامل یافته‌اند و این‌طور نیست که یک شبه ظهور کرده باشند.

وی تاکید کرد: وقتی از اجرای کنسرت‌های موسیقی سنتی و جشن‌های هنری جلوگیری شود، نتیجه سر برآوردن برخی ملودی ها و آثار تقلیدی با سطح و کیفیت پایین می‌شود در حالی که همه خواننده‌های قدیم پاپ ردیف های مخصوص به خود را داشتند اما اکنون وقتی آثار جدید را گوش می‌کنید، به سختی می توان تشخیص داد صدا متعلق به کیست؛ انگار یک نفر تمام آهنگ‌ها را می‌خواند و دلیلش هم این است که همه این آثار به نوعی کپی برداری هستند.

جایگاه موسیقی اقوام 

این سازنده و نوازنده تار در خصوص موسیقی اقوام مختلف ایرانی، گفت: در هر نقطه‌ای از ایران موسیقی، پویا است و نوازندگان چیره دستی فعالیت می‌کنند. 

وی افزود: به عنوان مثال در مناطق کردنشین گروه‌های توانمندی مانند کامکارها را داریم که وقتی کنسرت برگزار می‌کنند با اقبال گسترده مردم مواجه می‌شوند یا در آذربایجان هم اساتید و نوازندگان خبره‌ای داریم که در راستای پاسداشت موسیقی ویژه این مناطق کوشش می‌کنند.

به گفته او، هر منطقه‌ای در کشور دارای اساتید دلسوز نسبت به گنجینه‌های موسیقی سنتی هر قوم وجود دارد که با تولید آثار و تدریس به جوانان اجازه از بین رفتن این میراث‌های ارزشمند و فاخر را نمی‌دهند.

استاد فرهمند تاکید کرد: برخی موسیقی‌های عجیب و غریب که در مواردی با استقبال جوانان هم روبرو شده است، هرگز قابل قیاس با موسیقی سنتی ایرانی نیست و مخاطب موسیقی‌های نوظهور اغلب جمعی اندک است در حالی که نوع سنتی فراگیرتر و پر استقبال است.

وی گفت: عاشق صدای مخملی استاد مظهر خالقی هستم و کمتر کسی می‌تواند مانند او بخواند یا حتی آزاد تقلید کند.

موسیقی و فرهنگ در زرندیه

قرار است روز پنجشنبه هفته جاری از طرف اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان زرندیه آیین گرامیداشت استاد محمود فرهمند برگزار شود تا این استاد سازنده و نوازنده تار پس از سالها در زادگاه خود دیداری با هم ولایتی هایش تازه کند و احتمالا آنها را برای دقایقی به شنیدن نوای دلنشین تار دعوت کند.

همین مسأله بهانه ای شد

که از او درباره موسیقی شهرستان زرندیه هم سئوال کنیم.

استاد فرهمند در این خصوص، گفت: از قدیم رایج ترین موسیقی ها در آن منطقه شامل سازهای سورنا و دهل بود.

وی افزود: روزگاری در آیین های تعزیه خوانی می شد بهترین صداها را از جوانان منطقه زرندیه شنید به گونه ای که وقتی نوحه محرم را آقای فرهمند (که البته نسبتی با بنده نداشت)، می خواند سنگ هم به گریه می افتاد.

وی ضمن قدردانی از مسئولان شهرستان زرندیه بابت برگزاری بزرگداشت خود، گفت: یکی از اصلی ترین اهداف این برنامه آشنا کردن نسل جوان منطقه با آثار و اساتید قدیمی زرندیه است تا در آنها هم علاقمندی ایجاد شود.

سخن پایانی

استاد محمود فرهمند در پایان گفت و گوی خود با ایرنا از دولتمردان و مسئولان درخواست کرد که با پرهیز از سختگیری نسبت به برگزاری کنسرت های موسیقی و حمایت از هنرمندان این عرصه زمینه توسعه و شکوفایی هرچه بیشتر این هنر باستانی مملکت را فراهم کنند.

وی افزود: ارتقای فرهنگ جامعه از اهداف نظام جمهوری اسلامی است و یکی از راهکارهای تحقق این مهم مشروط به فراهم سازی بستر رشد و شکوفایی هنرمندان عرصه موسیقی سنتی است.

این سازنده و نوازنده تار گفت: اگر مقابل رشد و توسعه موسیقی سنتی گرفته شود، ذائقه جوانان معطوف به موسیقی‌های بی‌هویت خواهد شد؛ بنابراین لازم است موسیقی سنتی و هنرمندان فعال این حوزه تمرین و حمایت شوند.

استاد فرهمند گفت: با اینکه دولت خدماتی در حوزه معیشتی از جمله در قالب برنامه پیشکسوتان یا صندوق هنرمندان یا پرداختی‌های مناسبتی مانند اعیاد ملی و مذهبی ارایه می‌کند اما واقعیت آن است که کفاف زندگی و امرار معاش هنرمند را نمی‌کند و لازم است در این خصوص نگاه ویژه‌ای شود.

وی همچنین اعطای مجوز برگزاری کنسرت و درآمدزایی حاصل از آن را یکی دیگر از راهکارهای حمایت دولت از هنرمندان موسیقی سنتی عنوان کرد.