حذف چند دانشگاه ایران از فهرست وزارت علوم عراق صحت دارد؟

در این زمینه، این پرسش‌ها، ادعاها و برداشت‌ها مطرح است:

* آیا حذف ۲۷ دانشگاه از فهرست دانشگاه‌های مورد تایید عراق صحت دارد؟
* آیا عراق تنها مدارک دانشگاه‌های ایرانی را از فهرست موارد مورد قبول خود حذف کرده یا این روند مربوط به کشورهای مختلف است؟
* آیا تغییر فهرست دانشگاه‌های مورد پذیرش عجیب یا دارای انگیزه‌های سیاسی است؟

در ادامه به هر یک از این موارد می‌پردازیم.

ادعا: حذف ۲۷ دانشگاه از فهرست دانشگاه‌های مورد تائید عراق

در ایران، این خبر با توئیت رسول جعفریان مطرح شد؛ استاد تاریخ دانشگاه تهران تصویری از یک سایت عراقی را منتشر کرده و از حذف ۲۷ دانشگاه از فهرست دانشگاه‌های مورد تایید عراق خبر داده بود.

در این فهرست، اسامی دانشگاه‌هایی چون امام رضا(ع)، ایلام، کرمانشاه، بوعلی سینا، خواجه نصیر طوسی، سمنان، زنجان، الزهراء، قم، گلستان، امام خمینی، اراک، رازی، علوم پزشکی گلستان، صنعت نفت، ارومیه، علامه طباطبایی، اصفهان، خوارزمی، شهید باهنر، شهید کرمان اهواز، صنعتی اصفهان، ادیان و مذاهب و جامعة المصطفی آمده و ادعا شده که مدرک آنها مورد پذیرش وزارت آموزش عالی عراق نیست. همچنین گفته شده در میان واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، تنها مدرک دانشگاه آزاد واحد نجف‌آباد مورد قبول است.

واکنش معاون وزارت علوم

تنها دو روز بعد از این خبر، دکتر «هاشم داداش‌پور» معاون وزیر علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان که دانشجویان خارجی نیز در حوزه اوست، در مصاحبه ای اعلام کرد ۳۳ دانشگاه ایران در نظام ارزشیابی جدید عراق برای تحصیل دانشجویان عراقی مورد تائید قرار گرفتند.
به گفته او، وزارت آموزش عالی عراق در سال ۲۰۲۲ دانشگاه‌های جهان را براساس نظام رتبه‌بندی QS، شانگهای و تایمز ارزشیابی کرده است که در آن ۳۳ دانشگاه ایران برای تحصیل دانشجویان عراقی معتبر شناخته شده‌اند.

داداش پور اذعان کرده: «متاسفانه برخی از دانشگاه‌های معتبر[ایران]، از نظام ارزشیابی این کشور (عراق) خارج شده‌اند.»

بورسیه یا شهریه‌پردازی عراقی‌ها در دانشگاه‌های ایران

طبق اظهارات رئیس سازمان امور دانشجویان ایران، عراق برای سال جاری دانشگاه‌های ما را به دو دسته تقسیم کرده: تعدادی را برای دانشجویان بورسیه خودش در نظر گرفته و تعدادی هم دانشگاه‌های شهریه‌پرداز که مدرک آنها مورد قبول است.
دسته اول دانشگاه‌های ایرانی هستند که  در بین ۱۰۰۰ دانشگاه اول نظام رتبه‌بندی شانگهای، ۵۰۰ دانشگاه اول رتبه‌بندی تایمز و ۲۵۰ دانشگاه اول رتبه‌بندی QS قرار داشتند. ۱۴ دانشگاه ایرانی جزو دانشگاه‌های مورد نظر قرار می‌گیرند و عبارتند از: تهران، صنعتی شریف، تربیت ‌مدرس، صنعتی امیرکبیر، شیراز، علم و صنعت، تبریز، فردوسی مشهد و صنعتی انوشیروانی بابل.

علاوه بر ۱۴ دانشگاه قبلی، ۱۹ دانشگاه ایرانی دیگر نیز مجوز پذیرش دانشجوی شهریه‌پرداز را دارند که عبارتند از دانشگاه‌های کاشان، کردستان، محقق اردبیلی، صنعتی سهند، صنعتی اصفهان، دانشگاه آزاد نجف‌آباد، شهید مدنی آذربایجان، مراغه، شهید بهشتی و دانشگاه یاسوج؛ در کنار دانشگاه‌های علوم پزشکی شامل علوم پزشکی ایران، شهید بهشتی، تهران، مازندران و کردستان.

راستی‌آزمایی

فهرست ۱۴ دانشگاه مورد پذیرش بورسیه عراق در اینجا قابل دستیابی است:
 

https://img۹.irna.ir/d/r۲/۲۰۲۲/۰۷/۱۰/۰/۱۶۹۷۹۲۸۵۷.pdf?ts=۱۶۵۷۴۰۹۰۱۶۲۳۷

فهرست مجموع ۳۳ دانشگاهی که مدرک آنها مورد پذیرش وزارت علوم عراق است، در اینجا قابل دستیابی است:

https://img۹.irna.ir/d/r۲/۲۰۲۲/۰۷/۱۰/۰/۱۶۹۷۹۲۸۵۹.pdf?ts=۱۶۵۷۴۰۹۱۴۰۵۴۷
 

بررسی فهرست دانشگاه‌های ایرانی مورد تائید وزارت علوم عراق، نشان می‌دهد این فهرست ۳۳تایی در سال ۲۰۲۲، سال گذشته (۲۰۲۱) شامل نام ۵۳ دانشگاه بوده که امسال تعدادی (حدود ۲۷ مورد) از آنها طبق معیار جدید عراقی‌ها از فهرست حذف و تعدادی (حدود ۷ مورد) به فهرست دانشگاه‌های مورد پذیرش اضافه شده اند.

مقایسه فهرست این دو سال نشان می‌دهد برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه قم، کرمانشاه، اراک، رازی، جامعة المصطفی و.. در فهرست امسال دیده نمی‌شوند. با این حساب می‌توان تائید کرد وزارت علوم عراق، امسال بیش از ۲۰ دانشگاه ایران را از فهرست دانشگاه‌های مورد پذیرش خود حذف کرده است.

آیا تغییر ارزیابی دانشگاه‌های ایران توسط عراق عجیب است؟

به گفته معاون وزیر علوم، وزارت آموزش عالی عراق مانند هر کشور دیگری هر ساله به ارزشیابی کشورهای دنیا اقدام می‌کند و در آن برخی دانشگاه‌ها از نظام ارزشیابی حذف و برخی دیگر اضافه می‌شوند؛ همانند دانشگاه کاشان که در سال گذشته در نظام ارزشیابی عراق قرار نداشت اما به دلیل جایگاه جهانی این دانشگاه، در ارزشیابی جدید مورد توجه دولت عراق قرار گرفته است.

وی اضافه کرده، نظام رتبه‌بندی کشور عراق براساس نظام رتبه‌بندی جهانی بوده و بخشی از دانشگاه‌های کشورهای دنیا در این نظام ارزشیابی حذف یا اضافه شده‌اند و حذف و اضافه شدن دانشگاه‌ها امر غیر معمولی در دنیا محسوب نمی‌شود، بلکه تغییر رویکرد در ارزشیابی دانشگاه‌ها توسط دولت عراق برخی از این تغییرات را موجب شده است.

آیا حذف فقط برای دانشگاه‌های ایران رخ داده؟

«غلامرضا اباذری» رایزن فرهنگی ایران در عراق در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در بغداد گفته: موضوع ضابطه‌مندی فقط در ارتباط با دانشگاه‌های ایران نیست؛ بلکه برای بسیاری از کشورها در عراق اجرا شده است. خیلی از کشورها (۱۳ کشور) در عراق دانشگاه داشتند اما حالا بر اساس ضابطه‌های جدید وزارت آموزش عالی عراق، دانشگاه‌های خود را از دست دادند و حتی یک دانشگاه هم ندارند که عراق آن را معتبر بداند.

به گفته او، نزدیک به ۱۷۰۰ دانشگاه از سراسر جهان مورد تائید وزارت آموزش عالی عراق بود که حالا تقریبا به یک هزار دانشگاه کاهش یافته؛ یعنی حدود ۷۰۰ دانشگاه دنیا در عراق فاقد اعتبار شدند و حتی یکی از کشورها ۶۴ دانشگاه خود را در عراق بر اساس این ضابطه از دست داده است.

چه تعداد دانشجوی عراقی در ایران مشغول تحصیل هستند؟

درحال‌ حاضر بیش از ۵۶ هزار دانشجوی عراقی در دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند که سهم دانشگاه‌های آزاد و دانشگاه‌های غیرانتفاعی از این میزان، بیش از ۷۴ درصد است و ۲۶ درصد دانشجویان عراقی هم در دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم و وزارت بهداشت تحصیل می‌کنند.

آیا حذف دانشگاه‌های ایران، سیاسی بوده؟

به نظر می‌رسد مجموعه اخبار منفی این روزها در کنار نوع نگاه به فاصله علمی ایران و عراق، باعث شده حساسیت مخاطبان ایرانی به حذف ۲۷ دانشگاه افزایش یافته و موضوع سیاسی تلقی شود. با این حال، معیار ثابت عراق برای کشورهای مختلف، سیاسی بودن موضوع در قبال ایران را رد می‌کند.

البته تجربه عراق از کیفیت پایین تحصیل برخی دانش آموختگان عراقی تحصیل کرده در برخی کشورهای منطقه، در این زمینه بی‌تاثیر نبوده است؛ از جمله سال گذشته که صدور ۲۷ هزار مدرک تحصیلی جعلی در لبنان برای عراقی‌ها دردسرساز شد.

داداش‌پور معاون وزیر علوم هم در این زمینه تاکید کرده: دانشگاه‌های ما در پذیرش و جذب دانشجویان خارجی نباید از کیفیت آموزش غافل شوند زیرا هر چه قدر دانشجویان بین‌الملل از کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌های کشور راضی باشند در کشورهای خود مبلغ آن دانشگاه‌ها خواهند بود. همچنین در جذب دانشجویان خارجی نباید فقط نگرش مادی و اقتصادی حاکم باشد.