سایه خوبی داشت، در پاییز هم این سایه گستری خود را با وجود زاویه تابش نور خورشید داشت، از بس که بالابلند بود و پر شاخه، هیچ کسی شناسنامه‌ای از او را نداشت ولی اگر آوند شماری می کردند سِن او همسن پیرکوه زاگرس بود.
سرانجام چه شد؟ سر و روی زردش خبر از درونش داشت، این درخت کهن از داخل خالی شده بود و دچار آفت و بیماری جوانه بلوط خوار بود که این روزها گریبان زاگرس را گرفته است.
زاگرس میانی شاهرگ طبیعی حیات فلات مرکزی ایران است، همین منطقه است که به واسطه جنگلهای بلوط خود از بروز گرد و خاک و پر شدن سدهای پایین دست و فرسایش خاک جلوگیری و به نگهداشت آب کمک می‌کند.
درختان بلوط جنگلهای زاگرس میانی اگر از دشمنی اره و تبر جان سالم به در ببرند، گرفتار بیماری‌ها و آفت‌هایی می‌شوند که آنها را با دفتری از خزان زرد کوهساران حتی در گرمای تابستانی به خاک می‌سپارند.
چرا بلوطستان زاگرس در چهارمحال و بختیاری از اهمیت بالایی برخوردار است؟ برای هر درختی که به مرگ طبیعی می‌میرد باید نگران بود، چون مرگ هر درخت علاوه بر کاهش میزان تولید اکسیژن، باعث فرسایش خاک و پرشدن دریاچه سدها و نفوذ نکردن آب به لایه های زیرزمین می شود چون شیب زمین در این استان از مناطق دیگر زاگرس بیشتر است.
هم‌اکنون بیش از ۴۰ درصد آب کشور از حوزه زاگرس تامین می‌شود که خشکیدگی و زوال جنگلهای بلوط یک عامل و تهدید برای تامین آب شرب است.
حسن جهانبازی رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری می گوید: حدود پنج میلیون هکتار از وسعت کشور را جنگلهای زاگرس تشکیل می‌دهد که ساکنان زیادی از شمال غرب تا جنوب غرب کشور در حاشیه این اراضی زندگی می‌کنند و معیشت آنها وابسته به جنگل و منابع طبیعی است و با روشهای سنتی از جمله دامداری و زراعت از این موهبت الهی استفاده می‌کنند.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: حشرات به عنوان" فون" و گیاهان به عنوان "فلور" منطقه جنگلی به عنوان ساکنان اصلی یک اکوسیستم و جنگل هستند که فون(حشره) و فلور به هم وابسته است و با حذف هر کدام از آنها تعادل بر هم خورده و این امر باعث افزایش آفات و بیماری در اراضی جنگلی می‌شود.
مهدی پژوهش استاد دانشگاه شهرکرد می‌گوید: در چند سال اخیر حکمرانی منابع طبیعی و جنگل‌ها به خوبی شکل نگرفته است و خشک شدن درختان بلوط از اوایل دهه ۸۰ آغاز شد و در دهه ۹۰ به اوج رسید و خشکیدگی جنگلهای بلوط در سر تا سر زاگرس به دلیل دخالت انسان و برنامه‌ریزی‌ها نادرست بروز کرد.
هومان خاکپور فعال زیست محیطی می‌گوید: طغیان آفات و بیماری در جنگلهای زاگرس به عنوان یک تهدید و یکی از عوامل زوال جنگل است هر چند آفات به صورت طبیعی برای عرصه جنگلی مشکل‌زا نیستند و به عنوان یکی از اجزای اکوسیستم و مخلوقات ریز اکوسیستم جنگل و مرتع هستند و در صورتی که تعادل اکوسیستم بر هم بخورد و تعداد این آفات و حشرات بیشتر از دشمنان آنها باشد و یا دشمن طبیعی این آفات حذف شده باشد، خطرزا هستند و باعث تخریب جنگل می‌شود.
یعقوب ایرانمنش مسوول بخش تحقیقات منابع‌طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: بیماری زغالی بلوط، آفت جوانه‌وار بلوط، آفت چوب‌خوارها، پوست‌خوارها و جوانه‌خوارها به عنوان عامل ثانویه خسارت‌های خود را به جنگل وارد می‌کنند و هم اکنون حدود ۳۳ هزار هکتار از مناطق جنگلی استان در پنج کانون اصلی درگیر خشکیدگی لکه‌ای، توده‌ای یا زوال اکوسیستم قرار گرفتند.
آفت که زاگرس را در بر گرفته است
کارشناس گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه آفات به یکی از اصلی‌ترین عاملان تخریب جنگلهای زاگرس تبدیل شده است، افزود: هم اکنون ۲۰ هزار هکتار از سطح اراضی جنگلی استان درگیر آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار است.
سید احمد موسوی در گفت وگوی با ایرنا افزود: آفات در اکوسیستم به ۲ دسته آفات اولیه و ثانویه تبدیل می‌شود که آفت برگ‌خوار، جوانه‌خوار آفت اولیه است و این آفات که تک نسلی هستند و یک بار در سال حاضر می‌شوند و به دلیل اینکه برگ‌خواری شدید دارند با حضور در یک منطقه درختان را عاری از برگ می‌کنند.
وی اظهار داشت: با هجوم آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط و بی‌برگ شدن درختان به دلیل ناآگاهی برخی از جوامع محلی نسبت به اینکه این درختان ۶۰ روز پس از اینکه درگیر آفات شدند، برگ خواهند داد اقدام به قطع درخت می‌کنند که این مساله ضربه سنگینی به درختان وارد می‌کند.
موسوی به از دست دادن قدرت میوه‌دهی این درختان پس از درگیری با آفت جوانه‌خوار بلوط اشاره کرد و گفت: درختی که ضعیف شده، بوی مرگ از خود خارج می‌کند و آفات ثانویه از جمله سوسک‌ها به درختان حمله می‌کنند و از داخل درخت را مورد حمله قرار داده و تیر خلاص را به درخت می‌زند و باعث خشگیدگی درخت می‌شود.
وی اظهار داشت: لردگان یکی از شهرستان‌های بحرانی است که بیشترین سطح درگیری با آفت جوانه خوار بلوط را دارد و اکوسیستم این شهرستان ناپایدار شده است که برای مقابله با این آفت نیاز به یک مبارزه یکپارچه است.
موسوی افزود: با توجه به اینکه مبارزه یکپارچه با این آفت انجام نمی‌شود و هر ساله مشکلات و علت‌های جدید زمینه بروز و افزایش آفات را افزایش می‌دهد، جمعیت آفت جوانه خوار بلوط هرساله رو به افزایش است و کانون‌های جدید درگیر آفت می‌شود.
موسوی بر افزایش همکاری مرکز تحقیقات با مراکز دانشگاهی و همچنین اداره کل منابع طبیعی برای انجام تحقیقات جدید و اصولی برای شناسایی علل افزایش این آفات و ارائه راهکار برای مقابله و پیشگیری از شیوع آفات در مناطق سالم تاکید کرد و گفت: انجام مبارزه یکپارچه درسطح جنگلهای زاگرس یک راهکار و مبارزه با آفت است که باید در سراسر جنگلهای زاگرس به صورت هوایی انجام شود.
۸۰ درصد آفات و بیماری‌ها در جنگلهای زاگرس شناسایی نشده است
کارشناس گیاه‌پزشکی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۸۰ درصد آفات و بیماری‌های جنگلهای زاگرس تاکنون شناسایی نشده است، افزود: انجام طرح‌های تحقیقاتی در حوزه مبارزه با آفات و سم‌شناسی در بخش جنگل یک ضرورت است تا آفات جدید شناسایی شوند و در آینده این آفات به آفت خطرناک و مضر برای جنگل تبدیل نشود و با بحران مواجه نشویم.
موسوی بر شناسایی کانون‌های‌آلوده به آفات و انجام سمپاشی و محلول پاشی در این کانون‌ها تاکید کرد و گفت:برای سم‌پاسی هر هکتار جنگل بیش از ۸۰۰ هزار تومان اعتبار نیاز است که با اعتبار تخصیص داده شده، درصد کمی از کانون‌های آلوده استان محلول‌پاشی شده است.
وی به انجام کارهای تحقیقاتی همزمان با انجام فعالیت‌های سمپاشی و محلول‌پاشی در کانون‌های شیوع آفات اشاره کرد و افزود: مبارزه با آفت جوانه‌خوار و احیای جنگلهای زاگرس به عزم عمومی و ملی نیاز دارد.
از بین بردن گونه‌های بومی و اندمیک جنگلی یکی از علل افزایش آفات و ملخ‌هاست
موسوی با اشاره به توسعه غیراصولی کشت دیم در زیراشکوب جنگل‌ها و انجام شخم و شیار که منجر به تخریب زیراشکوب جنگل و از بین رفتن فلور جنگل می‌شود، افزود: برخی حشرات مانند ملخ به صورت طبیعی در اکوسیستم جنگلی با جمعیت نرمال قرار دارند در صورتی که در برخی مناطق جنگلی که مردم کشت زیراشکوب جنگل دارند دشمن طبیعی این حشرات را ازبین رفته است و گونه خوش خوراک (مانند لوبیاو نخود) برای تغذیه این حشرات و ملخ‌ها کشت می‌کنند که این امر باعث افزایش جمیعت ملخ‌ها و حشرات شده است که حالت طغیانی پیدا می‌کنند.
به گفته وی،وجود حشرات و ملخ ها در جنگل‌ها و مراتع یک امر طبیعی است و زمانی که تعداد آنها از حالت طبیعی خارج شده و به مرجله طغیانی برسند، برای جنگل و مرتع خطرآفرین هستند و دشمن‌های طبیعی نیز برای از بین بردن آنها اثر گذار نیست و باید از روشهای سم پاشی و محلول پاشی استفاده کرد.
وی افزود: حفظ گونه‌های اندمیک و توسعه کشت آنها یک ظرفیت است که دشمنان طبیعی را گسترش دهیم.
عزم ملی برای ایستادگی در برابر آفت جنگلهای زاگرس
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به مشاهده پروانه سفید بلوط خوار زاگرس در بخشی از اراضی جنگلی استان گفت: مقابله با این آفت نیازمند عزم ملی در همه استان‌های زاگرسی است.
اصغر احمدی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: هم‌اکنون پروانه سفید بلوط خوار در بخشی از جنگلهای لردگان، خانمیرزا، کیار و اردل مشاهده شده است.
وی، با بیان اینکه ۳۱۱ هزار هکتار وسعت استان پوشش جنگلی است، گفت: ۳۰ هزار هکتار از جنگلهای استان درگیر آفت جوانه خوار بلوط است که مقابله با این آفت نیازمند تخصیص اعتبار و عزم ملی، خرد جمعی بین مراکز دانشگاهی، تحقیقاتی، منابع طبیعی و محیط زیست است.
احمدی با اشاره به اینکه عمر دیرزیستی درختان یکی از عوامل قهری آسیب پذیری درختان جنگلی بلوط در مقابل این بیماری است، اظهار داشت: این بیماری یک چرخه اکوسیستمی طبیعی دارد که انجام مطالعات و تحقیقات علمی در این زمینه مهم است.
به گفته وی، پارسال ۳۰۰ هکتار از جنگلی استان با ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار محلول پاشی شده است.
وی بر اجرای طرح محلول پاشی برای مقابله با این آفت در سطح جنگلهای زاگرس تاکید کرد و گفت: برای محلول‌پاشی کل مساحت جنگلهای استان به بیش از ۱۰ میلیارد تومان اعبتار نیاز است تا به وسیله بالگرد و هوایی در مناطق مختلف استان به خصوص مناطق سخت‌گذر محلول پاشی انحام شود.
به گزارش ایرنا، آفات جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط یکی از مهمترین علت‌های تخریب گونه‌های جنگلی بلوط است که این آفت در مرحله لاروی از جوانه‌ها و برگ‌ها تغذیه و در صورت طغیان درختان را عاری از برگ می‌کند.
آفات در اکوسیستم به ۲ دسته آفات اولیه و ثانویه تبدیل می‌شود که آفت برگ‌خوار، جوانه‌خوار آفت اولیه است و این آفات که تک نسلی هستند و یک بار در سال حاضر می‌شوند و به دلیل اینکه برگ‌خواری شدید دارند با حضور در یک منطقه درختان را عاری از برگ می‌کنند.
۳۲۸ هزار هکتار از مساحت چهارمحال و بختیاری را جنگل تشکیل داده است که حدود ۹۶درصد این میزان جنگلهای بلوط است و بنه، انواع بادام‌ها، داغداغان، زالزالک، افرا کیکم و اُرس گونه‌های غالب آن است که از ناحیه غربی و به ترتیب سطح در شهرستان‌های لردگان، خانمیرزا، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی در منطقه بروجن قرار گرفته است.
۸۶ درصد از اراضی استان عرصه‌های منابع طبیعی است و بیش از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۹۳ هزار هکتار عرصه مرتعی در استان وجود دارد و ۱۹ درصد سطح استان را عرصه‌های جنگلی پوشانده پراکندگی عرصه‌های جنگلی در شهرستان‌های کوهرنگ، اردل، کیار و لردگان پراکنده است.
بیش از ۷۰ گونه درختی و درختچه‌ای در مناطق جنگلی استان وجود دارد که گونه غالب آن بلوط ایرانی است و سایر گونه‌ها همچون بنه، انواع بادام‌های وحشی، داغداغان، زالزالک و افرا جزو گونه‌های همراه است که در مناطق جنگلی زاگرس وجود دارد و به طور میانگین هر هکتار جنگل بلوط ۲.۵ تن اکسیژن تولید می‌کند.
جنگلهای بلوط منطقه زاگرس از شمال غربی ایران در استان آذربایجان غربی آغاز می شود و استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس را در بر می‌گیرد.
نظر شما