جزییات دستور کار نشست آستانه در تهران/ ایران مرکز ثقل دیپلماسی منطقه

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، تهران، عصر سه‌شنبه ۲۸ تیرماه میزبان «اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه» است.تهران، عصر سه‌شنبه 28 تیرماه میزبان «اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه» است و «سید ابراهیم رئیسی» با «ولادیمیر پوتین» و «رجب طیب اردوغان» همتای روس و تُرک خود، هفتمین دور از این مذاکرات را به امید صلح پایدار در سوریه برگزار خواهد کرد.محور اصلی نشست تهران،گرچه ثبات و امنیت در سوریه است اما تحلیلگران بین‌الملل از قابی که در آن پوتین، رئیسی و اردوغان کنار هم قرار گیرند؛ تفاسیر و تحلیل‌های فرامتنی هم ارائه می‌دهند. به ویژه آنکه چنین قابی به فاصله سفر نه چندان پر دستاورد رئیس جمهور آمریکا به منطقه، شکل می‌گیرد تا نشان دهد دیپلماسی پویای تهران، مقهور سناریوهای واشنگتن و تل‌آویو نخواهد شد.

تاریخچه‌ای از روند آستانه

«فرمت آستانه»، «مذاکرات صلح آستانه» یا «روند آستانه» یا هر عنوان دیگری، توصیفی از گفت‌وگوهایی است که از ژانویه ۲۰۱۷ (بهمن ۱۳۹۵) با حضور ایران،  روسیه و ترکیه در شهرآستانه قزاقستان آغاز شده است تا به جنگ در سوریه پایان دهد. اواخر سال ۲۰۱۶ زمانی که وین و ژنو نتوانستند راه حلی برای چالش در دمشق ارائه دهند، تهران و مسکو با همکاری آنکارا پیشنهاد برگزاری نشست هایی با محتوی و مکان متفاوت دادند، قرعه به نام شهر آستانه قزاقستان افتاد و این دور از گفت و گوها به روند آستانه شهرت یافت. این روند با توجه به نخستین آتش بس برقرار شده در سوریه و آغاز مذاکراتی میان دولت این کشور با معارضان مسلح، چشم انداز قابل قبولی را نشان می داد. نمایندگان این سه کشور، به همراه نمایندگان سوری و معارضان دولت تاکنون ۱۸ بار و روسای جمهور سه کشور هم ۶ بار، دور میز مذاکرات نشسته‌اند، تا به روندی برای برقراری آتش‌بس و یافتن راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه دست یافته و از رنج و آوارگی مردم سوریه بکاهند. با توجه به موقعیت تهران، مسکو و آنکارا در قبال  دمشق؛ سه پایتخت ضامن اجرایی شدن صلح در بخش‌های گسترده‌ای از سوریه شدند که تاکنون با فرازو نشیب‌هایی ادامه یافته است.

کارآمدی روند آستانه به عنوان مدلی که مورد توافق بسیاری از بازیگران بحران سوریه است، تا حدود زیادی با توقف خصومت‌ها در بخش‌های زیادی از سوریه، پایداری آتش‌بس‌ها و کاهش سطح خشونت، متلاشی شدن گروه‌های تروریستی چون داعش و بازگشت کنترل دولت بر بخش‌های زیادی از کشور اثبات شده است و از این رو تداوم این مذاکرات ضروری می‌نماید.

سوچی روسیه اول آذر ۱۳۹۶ (۲۲ نوامبر ۲۰۱۷) میزبان نخستین نشست روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه بود و پس از آن به ترتیب آنکارای ترکیه (۱۵ فروردین ۱۳۹۷ برابر با چهارم آوریل ۲۰۱۸)، تهران (۱۶ شهریور ۱۳۹۷ برابر با هفتم سپتامبر ۲۰۱۸)، سوچی روسیه (۲۵ بهمن ۱۳۹۷ برابر با ۱۴ فوریه  ۲۰۱۹)، آنکارا (۲۵ شهریور ۱۳۹۸)، تهران (اجلاس فوق العاده ۱۱ تیر ۱۳۹۹ به صورت ویدیو کنفرانس) میزبان رؤسای جمهور سه کشور بودند. اکنون؛ ۱۹ جولای ۲۰۲۲ برابر با ۲۸ تیر ۱۴۰۱، هفتمین دور این نشست در حالی به میزبانی تهران برگزار می‌شود که سه کشور ضامن صلح و سوریه، هریک با دیدگاه‌ها و اهداف خاصی در این نشست حضور دارند و جمهوری اسلامی ایران امیدوار است با تداوم روند میانجیگرانه خود بتواند در روند صلح اثربخش باشد.

اهداف ضامنین صلح در سوریه از هفتمین نشست آستانه 

سه کشور ضامن صلح در فرمت آستانه، به فراخور ضرورت‌های منطقه و سوریه از یک‌سو و منافع ملی خود از سوی دیگر در این نشست حضور دارند. روسیه پس از جنگ اوکراین و تشدید بی‌سابقه تحریم‌های غرب علیه خود در پی تثبیت نقش در منطقه است، حضور پوتین در تهران هم تأکید دوباره‌ای بر هم‌پیمانی دو کشور خواهد بود. ترکیه اما در این نشست در پی رسیدن به مدلی است که برپایه آن بتواند ایران و روسیه را برای حمله نظامی به بخش‌هایی از خاک سوریه اقناع کند، اردوغان گرچه به فراز و نشیب‌های روابط خود با تهران آگاه است اما به نظر می‌رسد هوشیارتر از آن باشد که شراکت استراتژیک با جمهوری اسلامی را قربانی ماجراجویی‌های تل‌آویو در منطقه کند،  از این‌رو با دستور کار ویژه به تهران می‌آید تا در سفر ۲ روزه خود، این روابط استراتژیک را تقویت کند. جمهوری اسلامی ایران هم در این نشست دو هدف مشخص متنی و فرامتنی را دنبال می‌کند: تثبیت صلح در سوریه و تصریح اثربخشی دیپلماسی پویای خود در منطقه.

آنچه برای سوریه اهمیت دارد

شواهد میدانی و تفسیر تحلیلگران حکایت از آن دارد نشست‌های روند آستانه، ثبات نسبی را در سوریه به وجود آورده است اما این ثبات نیازمند حراست از سوی ضامنین آتش‌بس است. ایران و روسیه، گرچه در موضعی مشخص و مشترک خواهان پایان درگیری‌های نظامی در خاک سوریه هستند، ترکیه اما، استراتژی‌های خاص خود را دارد که پیاده‌سازی آن‌ها نیازمند همراهی جمهوری اسلامی و روسیه است. مهمترین محور چالش در نشست امروز، تصمیم آنکارا برای عملیات علیه گروه‌های کردی و ایجاد منطقه امنیتی در عمق ۳۰‌کیلومتری در شمال سوریه است.

 موضوعی که در نشست ژوئن مورد حمایت ایران و روسیه نبود و باید دید در نشست جولای این هدف آنکارا با چه مواضعی روبرو خواهد شد، زمانی که «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امورخارجه ایران هرگونه اقدام نظامی در خاک سوریه را «ثبات‌زدا» دانسته و تصریح کرده است: «در جریان سفری که اخیرا به آنکارا و دمشق داشتم حامل پیام رئیس جمهور بودم که بتوانیم بحرانی که اکنون در حوزه امنیتی بین ترکیه و سوریه به وجود آمده را مدیریت کنیم. طرف ترک از احتمال وقوع عملیات نظامی تا عمق ۳۰ کیلومتری مرز سوریه صحبت می‌کند و ما تلاش کردیم از مسیر سیاسی این بحران و نگرانی امنیتی ترکیه برطرف شود. امیرعبداللهیان گفته است: «طبعا در این شرایط حساس یکی از موضوعات در دستورکار این است که به جای توسل به جنگ و آوارگی بیشتر موج جدیدی از مردم سوریه بتوانیم از مسیر سیاسی به حل و فصل این موضوع هم کمک کنیم.»

معضل رژیم صهیونیستی هم مهمترین محوری است که تهران و مسکو باید برای مدیریت آن در سوریه در پی راهکاری اساسی باشند تا زیاده‌خواهی تل‌آویو خللی در روابط دو کشور ایجاد نکند. در صورت حل و فصل مسالمت‌آمیز این موضوعات می‌توان امیدوار بود که سوریه در سایه ثبات به وجود آمده، مسیر بازسازی خود را آغاز و پایانی بر آوارگی مردم این کشور رقم خورد که این مهم اولویت اساسی سوریه در دوران جدید خواهد بود.

«روح‌الله مدبر» تحلیلگر مسائل اوراسیا با اشاره به اهمیت نشست آستانه گفت: همکاری سه کشور ایران، روسیه و ترکیه علاوه بر حل مسائل لاینحلی چون حضور نیروهای بیگانه در سوریه بدون رضایت این کشور، در حوزه ایجاد یک راهکار عملیاتی هم با توجه به تمامیت ارضی سوریه تلاش کرده است.

وی افزود: با توجه به شرایط خاص نظام بین‌الملل و روابط ایران و روسیه و نیز شرایط خاص ترکیه، پیش‌بینی می‌شود که این نشست نسبت به نشست‌های دوره‌های گذشته اجرایی‌تر شود و منافع ملت سوریه، تکمیل مبارزه با تروریسم  و رعایت خطوط قرمز ایران و روسیه رعایت شود.

فراتر از متن : ایران مرکز دیپلماسی پویا

برگزاری نشست روند آستانه در تهران، به فاصله چند روز از سفر «جو بایدن» به منطقه تهران را بار دیگر به کانون دیپلماسی تبدیل کرده است، فرصتی که امیرعبداللهیان در توییتی درباره آن نوشته است: «نشست های پیش روی رؤسای جمهور ایران، ترکیه و روسیه در تهران، فرصتی است برای تحکیم بیشتر مناسبات، توسعه همکاری های اقتصادی، تمرکز بر امنیت منطقه در سایه راه‌حل سیاسی و عدم توسل به جنگ و تضمین امنیت غذایی. جمهوری اسلامی ایران مرکز دیپلماسی پویاست».

مدیریت تحولات سوریه و تثبیت دیپلماسی به جای ابزارهای نظامی در این کشور، پررنگ‌سازی نقش تهران در تحولات سوریه و بازسازی این کشور و مقابله با زیاده‌خواهی‌های رژیم صهیونیستی در منطقه را می‌توان از مهمترین اهداف جمهوری اسلامی در نشست آستانه ارزیابی کرد. در این نشست ایران تلاش خواهد کرد آینده زمین بازی در سوریه را تعیین کند هم برای بازیگران منطقه‌ای و هم فرامنطقه‌ای.

«هادی ثروتی» کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه، نشست آستانه نشان دهنده تبدیل تهران به مرکز دیپلماسی در منطقه است، تصریح کرد: تعامل بازیگران بزرگ منطقه و جهان با جمهوری اسلامی ایران به عنوان دیگر بازیگر بزرگ منطقه گسترده‌تر شده است و این نشان دهنده نقش بی‌بدیل جمهوری اسلامی در سطح منطقه است.

بنیان‌های یکجانبه‌گرایی در جهان حتی اگر رسانه‌های غرب، آن‌را انکار کنند، تَرک برداشته است و جهان آینده، جهان شراکت‌هایی خواهد بود که آمریکا یک سوی آن نیست. نشانه واضح آن دستکم در یک هفته گذشته، سفر بی‌دستاورد بایدن به منطقه خاورمیانه بود، جایی که امیدهای آمریکا و رژیم صهیونیستی را در به ایجاد موج تازه‌ای از ایران‌هراسی ناامید کرد. کشورهای منطقه علیرغم تمام اختلاف‌نظرها با تهران، به طرح‌هایی چون ناتوی عربی، علیه ایران نه گفتند و این نشان می‌دهد جهان برای عبور از هژمونی آمریکا آماده می‌شود.

نشانه دوم را هم می‌توان نشست آستانه و حضور رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در کنار هم دانست که علیرغم شدت یافتن تمام تهدیدات و تحریم‌ها علیه تهران و مسکو، همچنان نقش‌آفرین مهمترین تحولات منطقه و جهان هستند.