یک گزارش از مشکلات نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران؛ نغمه‌های گران و چراغی که از عشق روشن است + فیلم

ارکستر سمفونیک تهران، حرفه ای ترین گروه چه به لحاظ تشکیلاتی و چه به لحاظی فنی در ایران است که چند دهه در ایران، فعالیت می کند و آثار درخشان موسیقی جهان و ایران را اغلب در تالار وحدت و مجموعه فرهنگی رودکی، اجرا کرده است.

در این گروه، نوازندگان برگزیده کشور که صاحب تحصیلات عالی مرتبط با موسیقی و همچنین صاحب تجربه در عرصه نوازندگی حضور دارند و با توجه به فیلتر دشواری که برای انتخاب نوازنده ها در این گروه، وجود دارد، به نوعی کنکور دوم نوازندگان نیز محسوب می شود.

این گروه، قرار است ۳۰ و ۳۱ تیرماه سال جاری در تالار وحدت تهران به روی صحنه بروند. حامد گارسچی، رهبر میهمان این برنامه است و علاوه بر اینکه اثری کمتر شنیده شده از مرحوم حسین ناصحی؛ آهنگساز ایرانی را می نوازند، سمفونی شماره ۸ دوورژاک و همچنین اورتور جیپسی بارون از ساخته های پرطرفدار یوهان اشتراوس را نیز اجرا می کنند.

دوورژاک آهنگساز بزرگ اهل چک و اشتراوس، از بلندآوازه ترین آهنگسازان اتریشی است.

حسین ناصحی نیز که شاگردان بزرگی همچون احمد پژمان و حسین دهلوی را تربیت کرده است، در سال ۱۳۵۶، چشم از جهان فرو بسته است.

نخستین نکته ای که نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، درباره آن صحبت می کنند، مشکلات مربوط به ساز و قیمت بالای آن است. سازهای ارکستر سمفونیک، اغلب وارداتی هستند و محصولات جانبی و مصرفی آنها نیز باید از برندهای معتبر اروپایی باشد. قیمت این آلات، بالا و سرسام آور است. به طوری که برخی مواقع مجبور می شوند، همه دستمزدشان از ارکستر را صرف ساز و ادوات جانبی آن کنند.

اغلب سازهای نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، با هزینه شخصی خودشان تهیه شده است.

اغلب سازهای نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، با هزینه شخصی خودشان تهیه شده است

فرشاد محمدی، نوازنده ساز فاگوت در ارکستر سمفونیک تهران است. او سال ها در این ارکستر، فعالیت می کند. این نوازنده می گوید که قیمت ساز او حداقل از یکصد و پنجاه میلیون تومان شروع می شود. ضمن آنکه برخی از اقلام مصرفی این ساز، قیمت بالایی دارد و در طول ماه بالغ بر چند میلیون تومان می شود.

البته، فاگوت که سازی بادی است و از رسته سازهای بادی چوبی، در ایران و دنیا، ساز کمتر شناخته ای است و به صورت تک، کمتر استفاده می شود. اما این ساز، یکی از ملزومات، در یک گروه ارکستر است.

مهدی کلانتری هم، به اصطلاح شف یا سردسته گروه نوازندگان کنترباس است. کنترباس، ساز زهی و شبیه ویلن سل و البته از نوع غول پیکر آن است. صدای اش بم است و در ایجاد حجم صدا، نقشی حیاتی در ارکستر دارد. کلانتری درباره وضعیت این ساز در ارکستر از کلمه «داغون» استفاده می کند که یعنی اوضاع بسیار وخیم است. او می گوید که این سازها، مستهلک هستند و شرایط بدی دارند. با توجه به حجیم بودن اندازه این ساز، می شود حدس زد که قیمت آن بالاست، به ویژه آنکه، وارداتی هم باشد.

مهرداد غلامی هم که سالهاست در ایالات متحده آمریکا زندگی می کند و به عنوان تک نواز فلوت در این اجرا، ارکستر را همراهی خواهد کرد، قیمت سازهای خوب زهی که برای یک ارکستر حرفه ای استفاده می شود را هزاران دلار عنوان می کند. قیمت سازهای بادی به گفته او، گران از سازهای زهی است.

مونیکا لوران هم نوازنده ویلن است و در ارکستر سمفونیک تهران، جایگاه ارکستر مایستر دوم را دارد. جایگاهی که نشان از تجربه و تبحر او می دهد. او می گوید در این شرایط که گرانی ها بر قیمت سازهای حرفه ای سایه انداخته، شرایط نوازندگان را مشکل تر کرده است.

مهسا یوسفی نژاد هم نوازنده هورن در ارکستر سمفونیک تهران است و از قدیمی ها نوازندگان حال حاضر این ارکستر. او می گوید علاوه خود ساز، لوازم جانبی آن چالش های نوازندگان حرفه ای را بیشتر کرده است. چرا که این لوازم، معمولا مصرفی هستند و قیمت هایشان هم سرسام آور.

علاوه خود ساز، لوازم جانبی آن چالش های نوازندگان حرفه ای را بیشتر کرده است. چرا که این لوازم، معمولا مصرفی هستند و قیمت هایشان هم سرسام آور

اما مورد دیگری که نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، همواره و سال ها با آن دست به گریبان هستند، موضوع دستمزدهاست. موضوعی قدیمی و ظاهر لاینحل. نوازندگان برای هر اجرا، باید چند جلسه به مجموعه رودکی بیایند و به صورت گروهی، ساعت ها با یکدیگر تمرین کنند تا برای اجرای یک کنسرت آماده شوند. اما سال هاست که ماجرا مطرح می شود و راهی برایش یافت، نه.

این موضوع را حامد گارسچی رهبر میهمان ارکستر سمفونیک تهران نیز مطرح می کند. او می گوید البته مدیریت ارکستر، در بخش هایی همچون پرداخت های به موقع و افزایش مبلغ، تلاش هایی را کرده اما نیاز است که شرایط سخت اقتصادی نوازندگان نیز در نظر گرفته شود. او سال ها پیش از رفتن به آلمان، از اعضای همین ارکستر بوده است. این هنرمند، در آلمان درس موسیقی خوانده و با گروه های خارجی نیز، برنامه داشته است. البته اعضای ارکستر نیز، توانسته اند ارتباط خوبی با او برقرار کنند.

یوسفی نژاد هم می گوید که اغلب نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران برای امرار معاش، مجبورند که در همه روزهای هفته، در آموزشگاه ها یا به صورت خصوصی، ساز تخصصی شان را تدریس کنند تا بتوانند از پس هزینه های زندگی و حتی سازهایشان بر بیایند. این موضوعی است که نمی شود به مخاطبی که به سالن آمده تا اجرایی کاملا و درست را بشنود، توضیح داد بنابراین نوازنده ها مجبورند، چند برابر انرژی صرف کنند تا از پس اجراهای ارکستر بر بیایند.

سینا صالحی، از جوان ترین و جدیدترین نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران است. او مانند سایر نوازندگان ارکستر، از کودکی دست به ساز شده و در گروه های مختلف نیز، نوازندگی کرده است. او برخلاف بیشتر نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، از دستمزدی که می گیرد راضی است. اما با گفتن این نکته، نگران آن است که سایر همکاران اش در ارکستر، از این اظهار نظر ناراحت شوند. بنابراین توضیح می دهد که دستمزدی که یک نوازنده ارکستر می گیرد، بابت یک اجرا نیست بلکه برای سال ها تمرین و ممارست و تجربه است. او در ارکستر سمفونیک تهران، ویلن می نوازد.

نازنین احمدزاده نوازنده ابوآ ارکستر سمفونیک تهران هم از هزینه های بالای سازش دلخور است. او می گوید دستمزدی که می گیرد به ریال است اما هزینه های سازش را باید به یورو بپردازد و راهی نیز برای کم کردن هزینه ها وجود ندارد. چرا که ساز یا لوازم جانبی و مصرفی آن، در ایران تولید نمی شود.

صبا صفوی هم نوازنده ساز ویولا در ارکستر سمفونیک تهران است. ویولا سازی است بسیار شبیه به ویلن که فقط کمی از آن بزرگتر است و نوع سیم هایش هم اندکی تفاوت دارد. بنابراین صدایش نسبت به ویلن بم تر است. او می گوید از دستمزدی که بابت فعالیت در ارکستر سمفونیک تهران می گیرد راضی نیست. می گوید که هفته گذشته، یکی از سیم های سازش را عوض کرده و مجبور شده همه دستمزدش از ارکستر سمفونیک را صرف آن کند.

فرشاد محمدی هم می گوید که دستمزدی که از ارکستر می گیرد، کفاف هزینه های سازش را نمی دهد اما فقط به خاطر عشقی که به کارش دارد، این مسیر را ادامه می دهد. فاگوت، بنا بر آنچه که محمدی می گوید، در ایران به تعداد انگشتان دست نوازنده دارد و به همین ترتیب، علاقه مندان بسیار اندکی دارد. بنابراین بازار آموزش آن در ایران، در حد یکی دو نفر است. پس او مجبور است سازهای دیگری که بلد است را به دیگران آموزش دهد و گذران امور کند.

مهدی کلانتری هم، میزان دستمزدها را یک شوخی می داند. او معتقد است که ریشه این مشکل در آن است که نوازندگی در ایران به عنوان یک شغل و تخصص، هنوز به رسمیت شناخته نشده است.

ریشه مشکل دستمزد نوازندگان در آن است که نوازندگی در ایران به عنوان یک شغل و تخصص، هنوز به رسمیت شناخته نشده است

امین زمان خان هم از دیگر نوازندگان ساز ویولا در ارکستر سمفونیک تهران است. او می گوید که در آلمان، نوازنده یک ارکستر حرفه ای و تراز اول یک ایالت یا کل کشور، به اندازه حقوق نخست وزیر ایالت هایش یا مقامات دیگر، دستمزد دریافت می کند. این نوازنده با بیان این موضوع، تاکید دارد که جایگاه یک نوازنده حرفه ای، صاحب ارزش و اعتبار بالایی است چرا که او حافظ فرهنگ و هنر کشورش محسوب می شود.

سحر عباسی هم نوازنده ای است که چند ماهی به ارکستر سمفونیک پیوسته است. او ساز هارپ می نوازد. این ساز را ما در ایران به نام ساز چنگ می شناسیم که متخصصین این رشته، معتقدند که هارپ با چنگ، متفاوت است. او از آنجا که شاگردان زیادی دارد و تمام زمان اش در طول هفته، مشغول است، می گوید که از درآمد این کار راضی است بنابراین در مورد دستمزدی که از ارکستر می گوید، ابراز نارضایتی نمی کند.

مهرداد غلامی هم با اینکه از مبلغ دقیق بودجه حوزه فرهنگ و هنر، اطلاع ندارد اما می گوید دستمزدی که نوازندگان ارکستر می گیرند، بسیار بسیار ناچیز است. او می گوید در اروپا، هزینه چنین ارکسترهایی را دولت ها می پردازند که رقم بالا و قابل توجهی را نیز شامل می شود. در آمریکا نیز، مردم برای سرپا ماندن چنین گروه هایی، پا به میدان گذاشته اند و با کمک هایشان، هزینه های ارکستر شهرشان را تامین می کنند که باز هم در آنجا، نوازنده ها، از شرایط اقتصادی درخوری، برخوردارند.

مهدی کلانتری، در بخش دیگری از صحبت هایش جمله قابل تاملی می گوید: «در واقع، نوازنده ارکستر سمفونیک یک مملکت، نباید به جز آن ارکستر در جای دیگری ساز بزند.» منظور او هم این است که نوازنده ارکستر، آنقدرها باید تامین باشد که مجبور نباشد برای امرار معاش، بیشتر وقت اش را صرف آموزش یا کارهای دیگری خارج از نوازندگی در آن ارکستر کند.

نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران برخلاف همه گلایه ها، تاکید دارند که این ارکستر و سرزمین شان را دوست دارند و با عشق و علاقه، زندگی شان را صرف کارشان می کنند

اما در کنار همه این گلایه هایی که نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران، از گرانی سازها و کمی دستمزدهایشان دارند، جملگی اذعان می کنند که این ارکستر را دوست دارند، سرزمین شان را دوست دارند و با عشق و علاقه، زندگی شان را صرف کارشان می کنند و با تمام وجود تلاش می کنند که چراغ تالار وحدت را برای اجرای آثار فاخر و ارزشمند ایران و جهان، همواره روشن نگاه دارند.

بخشی از صحبت های نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران را می تواند در مستند «صدای صریح صاحبان صندلی» ببینید.

گزارش: سید اصغر نوربخش، معصومه جوان معبودی

تدوین: میلاد تهرانی

عکس: میثم علاقمندان