افزایش ۵۷ درصدی هدرروی گاز ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم

به گزارش ایرنا، بانک جهانی در گزارشی با اشاره به وضعیت هدررفت گاز طبیعی در میادین نفت و گاز جهان تاکید کرده که با وجود  پیشرفت‌های اولیه در کاهش هدرروی گاز در میادین نفت و گاز جهان، طی یک دهه گذشته پیشرفت محسوسی در این زمینه حاصل نشده است.

کاهش ناامیدکننده هدررفت گاز طبیعی در میادین نفت و گاز جهان در ۱۰ سال گذشته در شرایطی است که در این مدت توجه بین‌المللی به‌ضرورت کنترل گازهای گلخانه‌ای بیشتر شده است.

بر اساس این گزارش در ۱۰ سال گذشته سالانه ۱۴۴ میلیارد مترمکعب گاز هدررفته و این عدد تقریبا ثابت بوده است. این در حالی است که تولید جهانی نفت طی این سال‌ها اندکی افزایش‌یافته و به طور متوسط ۸۰ میلیون بشکه در روز بوده است.

هدرروی سالانه ۱۴۴ میلیارد مترمکعب گاز در جهان

با ۱۴۴ میلیارد مترمکعب گازی که سالانه هدر می‌رود می‌توان ۱۸۰۰ تراوات ساعت برق تولید کرد که معادل دو سوم کل برق تولیدی در اتحادیه اروپاست؛ بنابراین با جلوگیری از هدررفت این گازها می‌توان تا حد زیادی انرژی مورد نیاز جهان را تأمین کرد.

کنترل هدرروی گاز همچنین از جهت حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی هوا حائز اهمیت است. گازهای پرت شده یکی از منابع مهم انتشار متان در هوا هستند و متان نسبت به دی‌اکسیدکربن تأثیر بیشتری در آلودگی محیط زیست دارد هر چند ماندگاری کمتری در جو دارد. بنابراین کاهش انتشار متان سریع‌ترین و مؤثرترین راه برای کاهش سرعت تغییرات آب‌وهوایی در جهان است.

در ۱۰ سال گذشته برخی کشورها از پرت گاز در میادین نفت و گاز خود کاسته‌اند اما این کاهش با افزایش پرت گاز در برخی کشورهای دیگر جبران شده است.

ایران مقام اول افزایش پرت گاز در جهان طی ۱۰ سال گذشته

برآوردهای بانک جهانی نشان می‌دهد ایران طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مقام اول افزایش پرت گاز از میادین نفت و گاز خود را در میان کشورهای جهان داشته است.

بر اساس برآورد بانک جهانی طی این سال‌ها ۶.۳ میلیارد مترمکعب به هدررفت گاز طبیعی در میادین نفت و گاز ایران افزوده شده است. میزان پرت گاز در میادین نفت و گاز ایران در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۱۱.۱ میلیارد مترمکعب بوده که این رقم با افزایش ۶.۳ میلیارد مترمکعبی به ۱۷.۴ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ رسیده است که نشان می دهد در این مدت هدرروی گاز در ایران رشدی ۵۷ درصدی را تجربه کرده است.

ایران در ۱۰ سال اخیر توانسته ظرفیت تولید گاز خود را افزایش دهد بنابراین بخشی از این رشد پرت گاز به دلیل توسعه میادین گازی از جمله پارس جنوبی است. تا آنجا که تولید گاز خام از این میدان از ۲۸۰ میلیون متر مکعب در روز در سال ۱۳۹۲ به ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسید و ۲.۵ برابر شد.

بنابراین بخشی از هدرروی گاز در ایران به دلیل برداشت بیشتر گاز بوده است.

با این حال با الزامات زیست محیطی در همان طرح های افزایش تولید، باید فلر گاز به صفر می رسید. این در شرایطی است که همچنان سوزاندن گاز به عنوان نمادین ترین شکل مناطق نفتی و گازی کشور مطرح است.

در دولت یازدهم و دوازدهم قرار بود تا تکلیف گازهای همره نفت و جمع آوری آنها به عنوان خوراک پالایشگاه ها و پتروشیمی ها مشخص شود. اما به دلیل غفلت آن دولت در عمل تغییر محسوسی در جمع آوری آنها اتفاق نیافتاد.

هدررفت روزانه ۴۷.۵ میلیون متر مکعب گاز همراه در ایران

آمارها نشان می‌دهد روزانه حدود ۴۷.۵ میلیون متر مکعب گاز در کشور هدر می رود که بخش عمده از آن مربوط به گازهای همراه نفت است.

 اگر برای محاسبه قیمت ۲۰ ساله گازهایی که در مشعل‌ها سوخته متوسط سوخت روزانه مشعل‌ها را ۴۰ میلیون مترمکعب و با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۳۹۶ قیمت هر متر مکعب گاز فلر را ۹ سنت در نظر بگیریم روزانه حدود سه میلیون و ۶۰۰ هزار دلار سوزانده ایم که این رقم در سال می‌شود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و در بیست سال معادل رقمی حدود ۲۶ میلیارد دلار خواهد شد. البته باید به این مبلغ هزینه‌های گزافی را که مشعل سوزی بر محیط زیست دارد هم اضافه کرد.

با توجه به این مهم، وزارت نفت دولت سیزدهم با ایجاد تغییر سیاست‌های کاری در بخش تأمین مالی تصمیم به استفاده هرچه بیشتر از روش‌هایی نو همچون بهره‌مندی از توان هلدینگ‌های صنعتی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی همچون جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت با هدف جلوگیری از خام‌سوزی گرفته‌اند؛ تصمیمی که به‌دلیل پایداری در تأمین خوراک استقبال پتروشیمی‌ها را به همراه داشته است، به‌گونه‌ای که سال گذشته پیش‌قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری جمع‌آوری گازهای شرق کارون امضا شد.

عزم دولت سیزدهم برای جمع آوری گازهای همراه

انعقاد هشت فقره قرارداد طرح جمع آوری گازهای مشعل مابین شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس و شرکت‌های داخلی در اسفند ماه ۱۴۰۰ از اقدامات انجام شده در این حوزه است. همچنین طرح‌های بزرگ جمع‌آوری گازهای همراه شامل شرکت پتروشیمی مارون، شرکت پتروشیمی خلیج فارس، NGL۳۱۰۰، NGL۳۲۰۰ و NGL خارگ و همچنین پروژه‌­های کاهش مشعل­‌سوزی و انتشار  SO۲ در ۸ پالایشگاه مستقر در مجتمع گازی پارس جنوبی در دست اقدام است. با اتمام طرح های در دست اجرا، ظرفیت جمع آوری گازهای مشعل به حدود ۴۲ میلیون مترمکعب در روز افزایش خواهد یافت. (جلوی این میزان گازسوزی در شایط تولید حداکثری نفت از میادین نفتی گرفته خواهد شد)

علاوه‌بر این واگذاری گازهای مشعل میادین نفت‌شهر/سومار به میزان ۱۲ میلیون فوت مکعب در روز به یک شرکت داخلی (تحویل زمین جهت احداث تاسیسات)، گازهای مشعل میدان نفتی چشمه خوش به میزان ۶۷ میلیون فوت مکعب در روز به شرکت داخلی (پیشرفت فیزیکی ۳۷ درصد)، گازهای مشعل میادین سروستان و سعادت‌آباد به میزان ۱۴ میلیون فوت مکعب در روز به کنسرسیوم دو شرکت ایرانی (پیشرفت فیزیکی ۲۸ درصد) و گازهای مشعل میدان نفتی خشت به میزان ۱۰ میلیون فوت مکعب در روز به شرکت داخلی از دیگر اقدامات انجام شده در این بخش است.

بعد از ایران، عراق با افزایش ۵.۱ میلیارد مترمکعبی، روسیه با ۳ میلیارد مترمکعب، مکزیک با ۲.۲ میلیارد مترمکعب و آرژانتین با ۰.۶ میلیارد مترمکعب به ترتیب بیشترین میزان افزایش پرت گاز را داشته‌اند.

نیجریه موفق‌ترین کشور در کنترل و کاهش هدررفت گاز از میادین نفت و گاز خود طی ۱۰ سال گذشته بوده است به‌طوری‌که توانسته است ۳ میلیارد مترمکعب از پرت سالانه گاز در میادین خود بکاهد. قزاقستان ۲.۵ میلیارد مترمکعب، اندونزی ۱.۹ میلیارد مترمکعب، آنگولا ۱.۴ میلیارد مترمکعب، ازبکستان ۱.۴ میلیارد مترمکعب، ترکمنستان ۱.۲ میلیارد مترمکعب، آمریکا، برزیل و کلمبیا هر کدام ۰.۷ میلیارد مترمکعب از پرت گاز در قلمرو خود کاسته‌اند.

بر اساس این گزارش ۱۰ کشور، عامل ۷۵ درصد کل پرت گاز در جهان هستند. این کشورها همچنین سهم ۵۰ درصدی از کل تولید جهانی نفت دارند. ۷ کشور از جمله ایران طی ۱۰ سال گذشته موقعیت خود در میان کشورهای بزرگ هدر دهنده گاز را حفظ کرده‌اند.

روسیه، عراق و ایران سه کشور بزرگ هدر دهنده گاز در جهان

روسیه بزرگ‌ترین هدر دهنده گاز در سال ۲۰۲۱ بوده است. میزان پرت گاز در این کشور طی این سال ۲۵ میلیارد مترمکعب بوده است. عراق با پرت ۱۷.۶ میلیارد مترمکعب گاز در رتبه دوم قرار داشته است.

بانک جهانی میزان پرت گاز در میادین نفت و گاز ایران طی سال گذشته را ۱۷.۴ میلیارد مترمکعب برآورد کرده است. ایران سومین کشور بزرگ هدر دهنده گاز طبیعی در میادین نفت و گاز خود شناخته شده است.

آمریکا با هدررفت ۸.۸ میلیارد مترمکعب گاز، پس از ایران در رتبه چهارم قرار گرفته است. ونزوئلا با ۸.۳ میلیارد مترمکعب، الجزایر با ۸.۱ میلیارد مترمکعب، نیجریه با ۶.۸ میلیارد مترمکعب، مکزیک با ۶.۷ میلیارد مترمکعب، لیبی با ۶.۱ میلیارد مترمکعب و چین با ۲.۴ میلیارد مترمکعب در رتبه‌های پنجم تا دهم از این نظر قرار گرفته‌اند.

بانک جهانی در سال ۲۰۱۵ برنامه‌ای با عنوان ابتکار برای پرت صفر گاز به اجرا گذاشت. ۳۴ کشور این برنامه را تأیید کردند که بر اساس آن متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰ پرت معمول گاز از میادین نفت و گاز خود را به صفر برسانند. کشورهای روسیه، عراق و مکزیک که جزو بزرگ‌ترین هدردهندگان گاز در جهان هستند نیز جزو این کشورها هستند و با وجود تعهد خود، پرت گاز را افزایش داده‌اند. ایران این برنامه را امضا نکرده است.