در پی لغو کنسرت «سیروان خسروی» در اهواز، بار دیگر ماجرای لغو کنسرت‌ها در ایران به سرخط خبری بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی تبدیل شد. رسانه‌های موافق و مخالف نظام با سوگیری و جهت‌گیری‌های مختلف این رخداد را بازتاب دادند.
برخی از رسانه‌های داخلی، کج‌سلیقگی مدیران داخلی، بی‌برنامگی و مشکلات ساختاری و سخت‌افزاری را عامل بروز چنین مشکلاتی برشمردند، در حالی که کانال‌های خبری و سایت‌های معاند خبری و تحلیلی، در گزارش‌ها و تحلیل‌های خود ماهیت و اصل برگزاری کنسرت را در ایران زیرسوال بردند و دولت و حاکمیت را به مخالفت با هنر و برگزاری مراسم هنری محکوم کردند.
این سیاه‌نمایی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که بنا بر آمار تنها کمتر از یک صدم کنسرت‌ها در برخی شهرها لغو می‌شود و آمار تعداد کنسرت‌های برگزارشده با موارد لغو شده به هیچ وجه قابل مقایسه نیست؛ ضمن اینکه برخی از این کنسرت‌ها به دلایل فنی و به خواست خود برگزارکنندگان لغو شده است.
در جدول زیر برخی از مهم‌ترین کنسرت‌های لغو شده از سال ۹۳ تا به حال و دلایل لغو آنها گردآوری و ارائه شده است:
آمارها چه می‌گوید؟
بر اساس جدول آماری که دفتر موسیقی ارشاد در اسفندماه سال ۱۳۹۶ منتشر کرد، در این سال، ۲۴۹۹ کنسرت موسیقی شامل ۵۴۴۴ نوبت اجرای صحنه‌ای داشتیم. البته این آمار نسبت به سال‌های گذشته رشد هم داشته است. به طور مثال مثلا در سال ۹۵ شاهد ۲۳۲۱ کنسرت موسیقی شامل ۵۲۷۶ نوبت اجرای صحنه‌ای بودیم که رشد قابل توجهی را نسبت به سال ۹۴ نشان می‌داد که تعداد کنسرت‌ها ۱۸۷۸ و تعداد دفعات اجرا ۳۸۷۷ بوده، اما مساله این است که این تلقی عمومی در مردم و رسانه‌ها شکل گرفته که مثلاً در سال‌های اخیر، تعداد زیادی از کنسرت‌ها لغو شدند و شدت این هیاهو در فضای رسانه‌ای به‌اندازه‌ای بوده که یکی از دانشجویان در دیدار با رهبری به‌عنوان یکی از مطالبات فرهنگی، به این مساله اشاره می‌کند.(۱)
رهبر معظم انقلاب در همان دیدار و در پاسخ به این دانشجو گفتند: «یکی از دوستان، اینجا قضیه کنسرت‌ها را گفتند. در چند هزار کنسرت، مثلا فرض کنید که پنج کنسرت تعطیل می‌شود؛ این را تعمیم می‌دهند؛ هیاهو، فریاد و از این قبیل که «کنسرت‌ها دارد تعطیل می‌شود!» حالا مثلا چند هزار کنسرت یا چند صد کنسرت اجرا شده، تعطیل هم نشده؛ [آنجا] چند کنسرت را تعطیل کرده‌اند! فلان مدیر و فلان مدیر و فلان مدیر در مجموعه مدیران ۱۰ نفر، ۱۵ نفر، ۲۰ نفر مِن‌باب‌مثال یک خطایی کرده‌اند، یک غلطی کرده‌اند، یک ممشای نادرستی داشته‌اند، این را تعمیم می‌دهند نه‌فقط به مجموعه مدیریتی کشور بلکه به مجموعه نظام جمهوری اسلامی! اینها کارهای دشمن است که با برنامه‌ریزی دارد انجام می‌گیرد.»(۲)
واقعیت امر این است که تعداد کنسرت‌هایی که تعطیل شدند، به نسبت یک به صدم کنسرت‌های اجرا شده هم نیست که البته وقتی به اظهارنظر خوانندگانی که کنسرت‌هایشان با مشکل اجرا مواجه شدند، توجه می‌کنیم، متوجه اعمال نظرات و نگاه‌های سلیقه‌ای مدیران میانی خواهیم بود.
تیرماه ۹۷، «عبدالرضا رحمانی فضلی» وزیر وقت کشور در نشست با دبیران کل احزاب، در سخنانی با توجه به شبهات و هجمه‌هایی که در ارتباط با لغو کنسرت‌ها در دولت روحانی شکل گرفته بود، اظهار داشت: «وزارت کشور تاکنون ۳۱۲ مجوز برگزاری کنسرت داده که تنها ۹ کنسرت لغو شدند. برخی این موضوع را بزرگنمایی می‌کنند در حالی که ما تاکنون ۳۱۲ مجوز برگزاری کنسرت موسیقی دادیم که تنها ۹ کنسرت لغو شده که از این تعداد سه کنسرت توسط خود مسئولان برگزاری کنسرت، یک کنسرت نیز مشکل محتوایی داشته و دو کنسرت هم توسط قوه قضاییه لغو شده است.»(۳)
موضع رهبرمعظم انقلاب در باره برگزاری و لغو کنسرت‌ها
مردادماه سال ۱۳۹۵، موضع‌گیری‌های مختلفی درباره موسیقی و مشخصا برگزاری کنسرت‌ها از سوی برخی افراد و صاحبان تریبون اتخاذ شد. از آنجا که برخی از این مواضع از سوی برخی افراد که خود را نماینده طیف ارزشی جامعه می‌دانستند، مطرح شد؛ دفتر نشر و فرهنگ اسلامی در کتابی با عنوان هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری در پاسخ به این شبهات در ارتباط با دیدگاه ایشان درباره هنر و به خصوص موسیقی به بیانات ایشان استناد کرد:
هنر موسیقی، محاسبه متکی به طبیعت و فطرت بشر است که خرد انسانی، آن محاسبه را بر اساس تجربه استخراج کرده و برای آن پیشرفت قواعدی _ موازینی گذاشته است. من در این زمینه‌ها تجربه و آشنایی ندارم اما از کسانی که از اهلیت در این هنر برخوردار بوده‌اند، شنیده‌ام حتی در زمان متداول‌نشدن نت، آنان که در امر نوازندگی یا خوانندگی فعال بودند، طبق فطرت و ذوقی سلیم، نظم منطقی را در کار معمول می‌داشته و قواعد را رعایت می‌کرده‌اند. من این نکته را می‌خواهم به شما آقایان - اعم از خواننده، نوازنده، آهنگساز و موسیقی‌دان - عرض کنم که، این هنر ساخته و پرداخته نعمت‌های الهی را که بر اساس یک ذوق و قریحه ذاتی و یک نظم و انتظام خردمندانه شکل می‌گیرد و در واقع جان دادن به بی‌جان‌هاست، در راه خدا و رضای او مصرف کنید.
می‌دانید که من به طور طبیعی از جمله آدم‌های غرب‌ستیزم. چنانکه هیچ ویژگی غرب، مرا مبهوت و مجذوب نمی‌کند. در عین حال، ویژگی‌های مثبت غرب را از روی محاسبه، تأیید می‌کنم. یکی از آن ویژگی‌ها، مقوله موسیقی است.
درست است که در غرب، موسیقی‌های منحط وجود دارد اما در همان نقطه از جهان، از دیر باز موسیقی‌های آموزنده و معنادار هم بوده است؛ موسیقی‌ای که برای گوش سپردن به آن، انسان عارف واقف خردمند، می‌تواند بلیت تهیه کند، در سالن اجرای کنسرت بنشیند و ساعتی، از آن لذت ببرد. در غرب موسیقی‌هایی که گاهی یک ملت را نجات داده و گاهی یک مجموعه فکری را به سمت صیح هدایت کرده، کم نبوده است.(۴)
نظر خوانندگان و اهالی موسیقی درباره لغو کنسرت‌ها
«محمد معتمدی» در پی لغو کنسرت خود در اصفهان در صفحه اینستاگرامش نوشت: «دوستان ارجمند اصفهانی! متاسفانه به‌رغم درخواستی که برای کنسرت در تاریخ ١٧ اسفند در شهر اصفهان داده بودیم مجوز صادر نشد و بازهم توفیق دیدارتان را نخواهیم داشت. از ابتدای امسال این چندمین‌بار است که درخواست بنده برای اجرا در اصفهان به در بسته می‌خورد.»
او همچنین در مصاحبه‌ای با یکی از نشریات داخلی، در تحلیل اتفاقات حوزه موسیقی کشور گفت: «اتفاقاتی که در حوزه موسیقی می‌افتد اساساً دو جنبه دارد؛ یک جنبه‌اش آن است که مردم از بیرون نگاه می‌کنند و جنبه دیگر آن چیزی است که ما هنرمندان درگیر آن هستیم. جنبه بیرونی‌اش این است که وقتی کنسرتی در شهری لغو می‌شود، بخشی از مردم، امامان جمعه، بسیج، بعضی از گروه‌های مذهبی و... را مقصر می‌دانند. البته من نیز ضمن احترام، انتقادهایی به نهادهای فوق دارم ولی آنچه ما واقعا درگیر آن هستیم، به حرکت‌های برخی گروه‌های تمامیت‌خواه مربوط می‌شود که امروز زیر میز دولت‌ها پنهان شده و دارند امکانات و تسهیلات حوزه موسیقی را به‌نام خود مصادره می‌کنند. همین الان که دارم با شما حرف می‌زنم، برای گرفتن زمان برگزاری یک کنسرت در هر شهرستانی که باشد با مشکلات زیادی مواجهم.»
«عبدالحسین مختاباد» خواننده‌ای که سوابق اجرایی و آکادمیک نیز در کارنامه حرفه‌ای او دیده می‌شود، در ارتباط با مشقت‌های برگزاری کنسرت گفته: «واقعا مسائلی در حوزه موسیقی اتفاق می‌افتد که تعجب‌برانگیز است. یعنی اگر من خواننده بخواهم کنسرتی بدهم، باید به وزارت ارشاد اعلام کنم قصد دارم چه اشعاری را در آن کنسرت بخوانم؛ از همه بدتر و توهین‌آمیزتر اینکه از ما می‌خواهند اسامی نوازندگان، کارت ملی و نشانی خانه‌هایشان را پیش از اجرا اعلام کنیم... روی صحبتم با کسانی است که در این مسند نشسته‌اند و فقط کارشان پرس‌وجو و استنطاق هنرمند است. چرا اصلا مدیری که نمی‌داند مختاباد یا فلان خواننده و نوازنده کیست، در مسند مدیریتی قرار گرفته است؟ این رفتارها واقعا ناراحت‌کننده است. شاید اصلا نوازنده‌ای که با من همکاری می‌کند دلش نخواهد من نشانی خانه یا ریز اطلاعات خانواده‌اش را بدانم، اصلا به من چه مربوط است که این اطلاعات را در اختیار داشته باشم؟ متاسفم که تمام اینها در دوره رئیس‌جمهور فعلی آقای حسن روحانی در وزارت ارشاد اتفاق می‌افتد.»(۵)
وقتی سخنان و درددل‌های اهالی موسیقی را بشنوید و دغدغه‌ها آنها مطرح می‌شود و همچنین محدودیت‌هایی که برای این شکل موسیقی اصیل ایرانی وجود دارد، کنار مجموعه‌ای از کنسرت‌های پاپ بگذارید که در سال‌های گذشته به دلایل مختلفِ تهیه‌کنندگان موسیقی و دلالان این حوزه به تعدد برگزار شدند؛ متوجه رشد مافیایی نوع خاصی از موسیقی می‌شوید که به اعتقاد کارشناسان موسیقی، در نازل‌ترین سطح ترانه و موسیقی، توسط خوانندگانی اجرا می‌شوند که نام‌شان در فاصله کوتاه زمانی در رسانه‌های مجازی و رسانه ملی بر سر زبان‌ها افتاده است. البته این مساله به این معنا نیست که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد نظارتی بر آثار وجود ندارد، اما باید دید که این نظارت‌ها در چه مختصات و درباره کدام دسته از هنرمندان صورت می‌گیرد.
مخالفان و منتقدان چه می‌گویند؟
روزنامه ایران ششم بهمن ۱۳۹۳ در خصوص لغو کنسرت‌ها و دریافت مجوز قانونی برگزاری از وزارت ارشاد مدعی شد: «در سال گذشته ۲۰ کنسرت موسیقی در ایران لغو شده است. برگزار نشدن یک برنامه موسیقی با وجود طی مراحل قانونی، به خبر تکراری ماه‌های اخیر تبدیل شده است. کنسرت‌های موسیقی لیان در بوشهر و شیراز، کنسرت سیروان خسروی در بوشهر، کنسرت شهرام ناظری در نیشابور، کنسرت گروه آرون در مشهد، کنسرت گروه عرفان در اصفهان و کنسرت محسن یگانه در ارومیه تنها چند نمونه از کنسرت‌های موسیقی دارای مجوزی بودند که اجرای آنها در چند ماه اخیر با فشارهای نهان و آشکار لغو شده‌اند؛ کنسرت‌هایی که «بر خلاف شریعت اسلام و لهو و لعب» توصیف شده‌اند و از این رو از برگزاری آنها جلوگیری شده است؛ آن هم در حالی که وقتی مجوزی از سوی نهاد قانونی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) برای یک کنسرت صادر می‌شود به طور حتم نکته نظرات قانونی، عرفی و دینی از سوی این نهاد قانونی در این زمینه لحاظ شده سپس مجوز صادر شده است؛ بنابراین دخالت عده‌ای برای برهم زدن این برنامه‌ها تطابقی با قانون ندارد و کسانی که این کنسرت‌ها را به هم می‌زنند، بر طبل قانون‌گریزی می‌کوبند. به برهم زنندگان این کنسرت‌های مجوزدار، آن هم بر خلاف نظر وزارتخانه ذیربط، چه امتیازی جز امتیاز منفی می‌توان داد؟»
نکته مهم این تحلیل این است که بسیاری از کنسرت‌ها به دلایل فنی و یا خواست خود عوامل اجرایی لغو شده و مجوز ارشاد برای برگزاری مراسم ارائه می‌شود و شرایط و اجرای آن مساله دیگری است که باید طبق اصول قانونی و اسلامی کشور و پروتکل‌های بهداشتی ورزارت بهداشت صورت گیرد.
(۱) https://farhikhtegandaily.com/news/۱۸۸۶۳/%D۹%۸۴%D۸%BA%D۹%۸۸-%DA%A۹%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۸%B۱%D۸%AA%D۸%۸C-%DB%۸C%DA%A۹-%D۸%A۷%D۸%B۲-%D۹%۸۷%D۸%B۲%D۸%A۷%D۸%B۱
(۲) https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=۳۹۷۱۰
(۳) https://www.mashreghnews.ir/news/۴۳۴۴۱۷/%D۸%A۲%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۸%B۱-%D۸%B۱%D۸%B۳%D۹%۸۵%DB%۸C-%D۹%۸۴%D۸%BA%D۹%۸۸-%DA%A۹%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۸%B۱%D۸%AA-%D۹%۸۷%D۸%A۷-%D۸%AF%D۸%B۱-%D۸%AF%D۹%۸۸%D۹%۸۴%D۸%AA-%D۸%B۱%D۹%۸۸%D۸%AD%D۸%A۷%D۹%۸۶%DB%۸C
(۴) https://www.isna.ir/news/۹۵۰۵۰۱۱۹۸۲۳/%D۸%A۷%D۸%AA%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۵-%D۸%AD%D۸%AC%D۸%AA-%D۸%B۱%D۹%۸۷%D۸%A۸%D۸%B۱-%D۸%A۷%D۹%۸۶%D۹%۸۲%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۸%A۸-%D۸%AF%D۸%B۱%D۸%A۸%D۸%A۷%D۸%B۱%D۹%۸۷-%D۹%۸۵%D۹%۸۸%D۸%B۳%DB%۸C%D۹%۸۲%DB%۸C-%D۹%۸۸-%DA%A۹%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۸%B۱%D۸%AA
(۵) https://farhikhtegandaily.com/news/۱۸۸۶۳/%D۹%۸۴%D۸%BA%D۹%۸۸-%DA%A۹%D۹%۸۶%D۸%B۳%D۸%B۱%D۸%AA%D۸%۸C-%DB%۸C%DA%A۹-%D۸%A۷%D۸%B۲-%D۹%۸۷%D۸%B۲%D۸%A۷%D۸%B۱
نظر شما