مراتع آلاداغ خراسان‌شمالی در سیطره اسبان افسارگسیخته

به گزارش ایرنا، خشکسالی و کاهش بارندگی در خراسان شمالی موجب شده تا تولید علوفه در مراتع کاهش یابد و از طرفی تعلیف دستی برای دامداران و مالکان اسب هزینه بر باشد در این شرایط بسیاری از روستاییان محدوده شهرستان مانه و سملقان خراسان شمالی فرصت را غنیمت شمرده و اسب را برای تعلیف در مراتع کوه آلاداغ رها می کنند تا هزینه تعلیف را متحمل نشوند.

ارتفاعات آلاداغ در قسمت میانی استان خراسان شمالی واقع شده‌ و ادامه کوه‌های البرز است که همراه ارتفاعات بینالود، رشته‌کوه آلاداغ-بینالود را تشکیل می‌دهد. از آنجایی که این کوه از قسمت جنوبی به جنگل گلستان متصل می شود، دارای آب و هوایی بسیار معتدل و سرسبز است که سالانه گردشگران زیادی را به سمت خود می کشاند.

اگرچه این ارتفاعات به زیر سم های اسبان رها شده صحنه های بی نظیری در طبیعت خلق می کند و چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند، اما این هارمونی به نظر روستاییان ساکن در محدوده آلاداغ خوش نمی آید و این دامداران و کشاورزان از اینکه این حیوان ها در محدوده چرای دام های آنها تعلیف می کنند، ناراحت هستند.

روستاییان این منطقه می گویند که مشکل چرای اسبان در عرصه های طبیعی از گذشته وجود داشته است، اما در این سال ها که پدیده خشکسالی بیش از هر زمان دیگری رُخ نمایی می کند، سنگینی چرای اسبان همسایه را بر نمی تابند، به خصوص که این حیوانات نجیب پوشش گیاهی منطقه را تحت تاثیر قرار داده اند و با تعلیف غیرمجاز خود در حال تخریب این زیستگاه هستند و مراتعی که بر اساس مجوز اداره منابع طبیعی باید برای دام اهالی این منطقه استفاده شود در اختیار اسبان روستاهای دیگر قرار گرفته است.

اهالی این روستاها بر این باورند که این اسب ها از روستاهای بخش های دیگر در این منطقه رها می شوند و علاوه بر تعلیف غیرمجاز به محصولات کشاورزی آنها هم خسارت وارد می کنند.

کارشناسان منابع طبیعی خراسان شمالی شمار اسبان رها شده در این عرصه ها را ۳۰۰ سر برآورد می کنند و برخی از روستاییان نیز این رقم را تا ۵۰۰ سر تخمین زده اند.

بر اساس نظرات این کارشناسان  هر سر اسب معادل ۱۰ راس دام سبک به عرصه طبیعی خسارت وارد می کند و بر این اساس خسارت ناشی از چرای این شمار از اسبان دست کم معادل خسارت سه هزار راس گوسفند در این مراتع است.  

روستاییان عاصی از اسب ها

این حیوانات نجیب که در بسیاری از نقاط این سرزمین طرفداران زیادی دارند، اما اکنون مردم تلاش دارند با هر روشی که شده است، این اسبان را کنترل و یا از محدوده مرتعی خود خارج کنند.  

یکی از دامداران روستای گرمک در محدوده کوه آلاداغ در این‌باره می گوید: مالکان این اسبان مجوزی برای چرای این حیوان ندارند، علوفه این مراتع متعلق به دامداران دارای پروانه مرتعداری این خطه است و اکنون سهم علوفه دام های سبک این روستاها، زیر دندان اسب های همسایه است.

رضا رحمانی می افزاید: خسارت چرای اسبان تنها به این موضوع ختم نمی شود و این چرای غیرقانونی بر محیط زیست منطقه نیز تاثیرگذاشته است و پوشش گیاهی منطقه طی سال های اخیر در این عرصه ها به شدت ضعیف شده است.

یکی از دامداران روستای چخماقلو هم می گوید: اسبان در بیشتر فصول سال در این مراتع رهاتر از باد تعلیف می کنند و پوشش گیاهی فصل بهار در آغاز رویش علوفه، زیر سم اسبان لگدمال می شود و گیاهان حتی به مرحله  گل دهی  و بذر دهی هم نمی رسند.  

رضا گرمکی می گوید: مالکان این اسبان باید توجیه شوند و در صورت امکان با این افراد برخورد قانونی شود و نباید مسوولان دستگاه های ذیربط در این موضوع بی تفاوت باشند.

اهالی منطقه: منابع طبیعی برخورد کند

یک دوست دار طبیعت که از ساکنان این منطقه است، در این‌باره می‌گوید: چند سالی است اسب های این منطقه که شمار آنان به ۵۰۰ سر می رسد در مراتع ییلاقی کوه آلاداغ تعلیف می شوند، این اسبان با مالکیت شماری از روستاییان خارج از این محدوده در مراتع آلاداغ چرا می شوند و البته با توجه به ملاحظه کاری میان اهالی، تاکنون با آنان برخورد نشده است.

رضا رحمتی می افزاید: این رویه از سال ۱۳۹۸ تاکنون پررنگ تر از هر زمانی شده و نکته قابل تامل این است که مجوز چرای این مراتع در اختیار روستاییان این منطقه است و چرای اسبان اهالی دوردست بدون مجوز انجام می شود و تجاوز به مرتع محسوب می شود.

وی می گوید: مجوز چرا در مراتع آلاداغ تنها برای دام سبک صادر می شود و چرای اسبان در این منطقه کاری غیرقانونی است و باید به این مشکل که بیشتر اهالی را درگیر کرده است، رسیدگی شود.  

این دوستدار طبیعت خواستار ورود اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی به این موضوع شده و می افزاید: این اداره کل باید از ادامه خسارت ها به اهالی منطقه جلوگیری کند چرا که این رویه علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن چرای دام اهالی منطقه به محیط زیست نیز آسیب جدی وارد می کند.

وی می گوید: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی به عنوان متولی حفاظت از مراتع، تاکنون اقدام کاربردی و خاصی در این باره انجام نداده است ولی اخیرا تحرکاتی برای جمع آوری اسبان در حال انجام است.  

مدیر منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان مانه و سملقان هم در این‌باره می گوید: چرای دام و حضور بیش از ظرفیت مراتع در عرصه های طبیعی یکی از مشکلات این منطقه محسوب می شود و البته در این زمینه مشکل چرای اسب های رهاشده هم در سال های اخیر دامن گیر این موضوع شده است.  

علی اصغر قدیمی می افزاید: چرای اسبان به ویژه در فصل رویش گیاهان، برای مراتع بسیار خسارت زا است و سبب فقر این عرصه ها می شود از این رو با توجه به مشکل چندساله دامداران و گلایه آنان، موضوع قضایی شده است و دستگاه قضایی در این‌باره ورود کرده و با همکاری منابع طبیعی چند راس اسب نیز جمع آوری شد.

وی می گوید: تذکر لازم به دهیاران و معتمدان روستاها داده شده است تا مالکان را مجاب به جمع آوری اسبان کنند اما این امر هنوز محقق نشده است و مالکان از این موضوع سرکشی می کنند.  

راهکار: پلاک‌گذاری اسبان

اگرچه بسیاری از دوست داران طبیعت بر این باورند که این اسبان باید پلاک گذاری شوند تا شناسایی مالکان به راحتی قابل انجام باشد ولی مسوولان استانی این اقدام را بسیار هزینه بر می دانند و برای مالکان این اسبان نیز صرفه اقتصادی ندارد.   

مدیرامور دام سازمان جهاد کشاورزی، هویت گذاری اسبان را چاره کار می داند و می گوید: هویت گذاری دام با درخواست مالک، پرداخت هزینه و توسط بخش خصوصی قابل انجام است، تاکنون درخواستی مبنی بر هویت گذاری اسب های بومی نداشته ایم.  

مهدی شکاری با بیان اینکه اسبان رها شده در مراتع، اسبان بومی و یا در اصطلاح اسبان فلات ایران هستند می افزاید: هویت گذاری اسب با میکروچیپ انجام و زیر پوست در ناحیه گردن کاشته می شود و این دستگاه با بارخوان تراشه خوانده می شود و صدور شناسنامه و میکروچیپ گذاری اقدامی هزینه بر است و هزینه کردن برای اسب های بومی که درآمدزا نیستند، توجیه اقتصادی ندارد.

میکروچیپ یک دستگاه مدار مجتمع یا فرستنده RFID است که در شیشه سیلیکات قرار گرفته و در بدن موجود زنده کاشته می‌شود. این نوع کاشت زیر پوستی دارای یک شماره شناسه منحصر به فرد است که با اطلاعات موجود در یک پایگاه داده خارجی مرتبط است.

گستره حوزه منابع طبیعی خراسان شمالی ۲ میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این میزان یک‌ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار هم جنگل است.