مهدی قزلی در گفت وگو با خبرنگار کتاب و ادبیات ایرنا با بیان اینکه «تخیل» و «تاریخ‌نگاری» تنها روش‌های موجود برای نوشتن درباره واقعه عاشورا نیست، گفت: برای این هدف روش‌های مختلفی وجود دارد. اینطور نیست که در این حوزه یا باید تخیل کرد یا امانت‌دار بود و هیچ چیز به متن اضافه نکرد.
نویسنده کتاب قصه کربلا با اشاره به اینکه اعتقاد ما به بی‌گناه بودن ائمه و حضرات است، ادامه داد: زندگی ائمه و حضرات به این دلیل که اعتقاد ما به بی‌گناه بودن آن‌ها است؛ کار را در داستان‌نویسی سخت کرده‌است. به این دلیل که ما می‌گوییم حضرات (وَمَا یَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَیٰٓ) یعنی از روی هوای نفس سخن نمی‌گویند و سخن و کار آن‌ها حجت است. بنابراین عده‌ای معتقدند که حتی نباید یک واو در سخنان ایشان تغییر کند که این اعتقاد بی‌راهی نیست.
مشاور معاونت امور فرهنگی در امور ادبیات و پاسداشت زبان فارسی درباره روش‌هایی که می‌توان درباره واقعه عاشورا کتاب نوشت تا نویسنده دچار اشتباه نشود، توضیح داد: نسبت دادن چیزی به ایشان و از زبان ایشان اقدام خطرناکی است، خطر خروج از مسائل اعتقادی وجود دارد. ممکن است نویسنده نخواهد این کار را انجام بدهد و ممکن است نسبت دادن کار یا حرفی به یک امام معصوم در حالی که آن کار از او سر نزده است و عکس این مساله یعنی نسبت ندادن، در حالی که آن حرف بیان شده‌است، اتفاق بیافتد.
قصه معصوم به معنی دراماتیک در فرع ماجرا قرار می‌گیرد
قزلی درباره نقش ادبیات در تولید آثار در این حوزه بیان کرد: روش‌های دیگری برای اینکه بتوان متن و روایت را جذاب کرد وجود دارد، بدون اینکه به اصل‌ها بپردازیم. یکی این که از اصل ماجرا و خود معصوم فاصله بگیریم. این اتفاقی است که به شکلی در فیلم سفیر انجام می‌شود. در فیلم سفیر کسی را می‌بینیم که از بیرون حسی دارد. او را می‌بینیم و می‌شنویم و نه قصه معصوم را! قصه معصوم در حاشیه است. البته به معنای محتوایی قصه معصوم، اصل است اما به معنی دراماتیک در فرع ماجرا قرار می‌گیرد.
این مستندنگار با اشاره به داستان وهب (وهب بن وهب یا وهب بن عبدالله بن حباب کلبی از شهدای واقعه کربلا و یاران امام حسین(ع). منابع، وهب را جوانی مسیحی دانسته‌اند که به همراه مادرش به‌دست امام حسین(ع) مسلمان شد و همراه با امام به کربلا آمد و در روز عاشورا به شهادت رسید.) گفت: برای مثال داستان وهب را می‌توانید مقداری دستکاری کنید. اما اگر بخواهید داستان امام حسین(ع) را در عاشورا بنویسید، باید مواظب باشید که هر جمله امام حسین(ع) چه بوده‌است.
او ادامه داد: جمله امام حسین(ع) حساب و کتاب دارد. مثلا وقتی خطاب به لشکر عمر سعد می فرماید شکم‌هایتان از حرام پر شده و بر دل‌هایتان مُهر [غفلت] خورده است. (بحارالأنوار، ج۴۵)، تک تک کلمات این جمله، حساب شده‌است. به این دلیل که می‌دانیم این خانواده، اهل ادبیات بودند و حرف دقیق می‌زدند. به این دلیل که بی‌گناه و عاری از اشتباه هستند، برای در کنار هم چیدن کلمات و مفهوم‌ها بهترین حالت را انتخاب می‌کنند.
تعداد تکنیک‌ها به تعداد نویسندگان خلاق متفاوت است
به گفته قزلی با تغییر زاویه دید و انتخاب زمان و مکان و شخصیت محوری شاید بتوان در حوزه داستان نویسی ائمه ورود کرد. روش دیگری هم وجود دارد که توسط روضه خوان‌ها انجام می‌شد. آن‌ها چیزی به اسم زبان حال داشتند و می‌گفتند زبان حال، این می‌شد، یعنی اینکه این حرف امام نبود بلکه برداشت روضه خوان از موقعیت است. گاهی می‌توان با زبان حال این کار را انجام داد.
وی ادامه داد: تعداد تکنیک‌ها به تعداد نویسندگان خلاق که کار بلد هستند و می‌دانند چگونه بنویسند و مساله را مطرح کنند، متفاوت است. به نظرم برای این منظور باید گفت‌وگوهایی شکل بگیرد و نویسندگانی که در این حوزه فعالیت کردند، با یکدیگر گفت‌وگو کنند و تجربیات خود را در دسترس همه قرار دهند.
نظر شما