نبود صنایع تبدیلی چالش فراروی معادن خراسان شمالی

به گزارش خبرنگار ایرنا، سالانه پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تُن ماده معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج و بیشتر آن به صورت خام فروشی از استان خارج می شود فرآوری این مواد معدنی در استان خراسان شمالی که از لحاظ شاخص های اقتصادی رده های آخر استان های کشور قرار دارد، می تواند جهش بزرگی برای اقتصاد بیمار این خطه از شمال شرق کشور ایجاد کند.

خراسان شمالی سرشار از مواد معدنی بوکسیت، باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب است که به صورت خام در سایر استان‌ها به فروش می رسد و معادن کلسیت و هماتیت استان نیز غیرفعال و هشت معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان به صورت نیمه فعال مواد اولیه صنعت رنگسازی و حفاری نفت را تولید می کند و در عمل هیچ سودی از آن عاید استان نمی شود.

اعداد و ارقام نشان می‌دهد که تاکنون از این ظرفیت عظیم معدنی در استان به خوبی استفاده نشده است و از ۲۵۰ معدن ثبت شده، کمتر از نیمی از آن ها فعال و مابقی غیرفعال است و گفته می شود علت مهم غیرفعال بودن این معادن، نبود و یا ضعف صنایع تبدیلی در این زمینه است.  

نبود صنایع تبدیلی موجب شده تا دلالان دست به کار شوند و با ورود به این بازار آشفته سودی به جیب ببرند و مواد معدنی با ارزش این خطه را با سود کمی در اختیار بازار خارج از استان قرار دهند.  

آلومینا تنها ظرفیت فرآوری ماده معدنی 

مجتمع آلومینای ایران تنها واحد فرآوری مواد معدنی در خراسان شمالی است، با اینکه این مجتمع بخش بسیار اندکی از ظرفیت مواد معدنی استان را فرآوری می کند اما آلومینای ایران واحد تولیدی منحصربه‌فرد و تنها تولیدکننده پودر آلومینا در کشور است که این محصول به عنوان ماده اولیه چهار واحد تولیدی از جمله ایرالکو، المهدی، سالکو و نیز تولید شمش در جاجرم به مصرف می‌رسد.  

مجتمع آلومینای ایران در شهرستان جاجرم در ۱۵۰ کیلومتری جنوب بجنورد و پنج کیلومتری شمال شهر جاجرم واقع است که در سال ۱۳۸۰ به بهره‌برداری رسید و این مجتمع صنعتی بعنوان قطب تولید پودر آلومینیوم در کشور برای سه هزار و ۵۴۰ نفر فرصت شغلی مستقیم فراهم کرده است.    

معاون صنایع و معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در این‌باره به خبرنگار ایرنا می گوید: کارخانه آلومینای ایران واقع در شهرستان جاجرم تنها ظرفیت در استان برای فرآوری ماده معدنی است، باقی مواد معدنی استان به علت نبود صنایع تبدیلی از استان خارج می شود.

علی اصغر رضازاده می افزاید: معادن کلسیت، باریت، سنگ های تزیینی و هماتیت از جمله معادن خوب و با ارزشی است که به برداشت می شود و به صورت خام از استان خارج می شود و اگر سرمایه گذاری مناسب و خوبی برای ایجاد صنایع و فرآوری این مواد معدنی ایجاد شود، ارزش افزوده آن نصیب معدن‌کاران استان می شود.

وی می گوید: فرآوری صنایع مربوط به مواد معدنی سرب و روی از اولویت ها برای ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری معدنی استان است، ظرفیت های خوبی به لحاظ معادن سرب و روی در اسفراین وجود دارد و نیاز است تا برای ایجاد واحد فرآوری در این منطقه پیگیری های لازم انجام شود، برخی از معادن به علت نبود توجیه اقتصادی برای حمل و نقل و انتقال به سایر استان ها غیر فعال است و برداشت از آن انجام نمی شود.  

بلوکه شدن؛ سد راه فرآوری

بلوکه شدن معادن نیز موضوع دیگری است که در سال های اخیر سد راه فرآوری معادن خراسان شمالی شده است و این بار بلوکه شدن پهنه های معادن جنوب استان توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور به منظور تکمیل اطلاعات و بررسی مواد معدنی انجام شد و تا نهایی شدن این اکتشافات، معادن بلوکه و کسی حق برداشت نداشت، نکته قابل تامل این است که این مطالعات زمانبر بود و اخیرا این معادن آزاد شدند.

 پهنه های مزبور مربوط به شهرستان های اسفراین، فاروج و جاجرم به سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور واگذار شد که این سازمان نقشه برداری هوایی و انجام مطالعات در این منطقه را به اجرا درآورد.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ژئوفیزیک هوایی خراسان شمالی را با استفاده از بالگرد بر روی هفت هزار کیلومتر مربع از پهنه‌های اکتشافی این استان به انجام رساند.  

نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی پیشتر در گفت و گو با خبرنگاران از خام فروشی مواد معدنی استان انتقاد کرد بود.

امان الله حسین پور در این زمینه می گوید: هفت هزار کیلومتر از پهنه معدنی خراسان شمالی بلوکه شده است و باید این ذخایر شناسایی و این وضعیت از بلاتکلیفی خارج شود و هر چه سریعتر به بهره‌برداران دارای اهلیت داده شود.

وی می افزاید: برخی از معادن استان به افراد غیر اهلیت واگذار شده و در مواردی معدن به صورت خانوادگی ثبت‌ شده است که برداشتی از آن انجام نمی‌شود که نیاز است برای این ثروت بلااستفاده برنامه ریزی شود.  

وی درباره معدن سرب و روی در منطقه آلبلاغ شهرستان اسفراین نیز می گوید: این معدن ظرفیتی بزرگی است که می تواند سبب رونق اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه باشد، مردم این منطقه با مشکلات مالی و اقتصادی روبه رو هستند و بهره‌برداری از معدن سرب و روی آلبلاغ باید به نفع مردم است و اکتشافات در آن باید با تولید ثروت برای مردم همراه باشد.  

جذب سرمایه گذار؛ راه نجات معادن

شرایط فعلی اقتصاد خراسان شمالی با انواع مشکلات مواجه است و همواره جایگاه های آخر شاخص های اقتصادی در بین استان ها را به خود اختصاص می دهد و فرآوری مواد معدنی می تواند اقتصاد این استان را نجات دهد و به باور کارشناسان باید سرمایه گذاری در این زمینه انجام شود.

تاکنون اقدام در خور توجهی برای جذب سرمایه گذاری واحدهای تولیدی و صنایع تبدیلی و فرآوری معدنی و ممانعت از خام فروشی در این استان انجام نشده است و در این میان نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی سال هاست که مردم استان را از سودی که استحقاقش را دارند، محروم می کند.

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این‌باره می گوید: نبود و ضعف صنایع تبدیلی بخش معدن در استان و یا کافی نبودن ذخیره برای سرمایه گذاری بلند مدت برای این معادن موجب شده تا معدن کاران استان وادار به خام فروشی شوند.

مهدی سجادی می افزاید: عمده مواد معدنی باریت، کلسیت، سرب و روی، مرمر و مرمریت از استان خارج می شود و مرمر پرتغالی تنها سنگی است که به صورت خام از کشور خارج می شود و با توجه به لوکس و گران بودن این ماده معدنی و عدم مصرف در داخل، معدن کار مجبور است این سنگ با ارزش را برای درآمد زایی بیشتر صادر کند.

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی می گوید: برای برطرف کردن مشکل معدن کاران خراسان شمالی باید تسهیلات ارزان قیمت به فعالان معدنی پرداخت کرد و از ظرفیت بخش خصوصی بیش از این استفاده کرد و ضرورت دارد تا شرایط مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در استان فراهم شود و همچنین بروکراسی پیچیده اداری را در دستگاه های دولتی حذف کرد.

وی می افزاید: قسمت جنوبی استان پتانسیل بهتری به لحاظ معادن دارد و این معادن که سال ها در دست سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به منظور مطالعات اکتشافی بلوکه بود اخیرا آزاد شده و باید برنامه ریزی برای برداشت در این معادن انجام شود.

در کشور ۶۸ ماده معدنی شناسایی شده است که ۲۸ مورد آن در خراسان شمالی یافت می شود اما این مواد همچون ثروتی نهفته در انتظار نگاهی است که تبدیل به کیمیا شود و ارزش افزوده آن نصیب استان شود.  

خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع است و این پهنه دارای ۲۵۰ معدن است که نیمی از این معادن غیرفعال و میزان سرمایه گذاری توسط معدنکاران استان یکهزار و ۳۴۰ میلیارد ریال است.