سینه زنی شهروندان لارستان فارس ، سنتی دیرینه در رثای مظلومیت امام حسین (ع)

عزاداری ها و رسوم فاخر ایام حزن انگیز محرم در هر نقطه به فراخور فرهنگ ها و سنت های خاص از نزدیک ترین تا دورترین آبادی و روستاهایش متفاوت است؛ از دیرباز و سالیان متمادی این آیین ها به زیبایی و با شور حسینی در میان مردم مناطق مختلف ادامه یافته است.

این سنت دیرینه از عزاداری مردم لارستان با حال‌ و هوای حماسی آمیخته می شود؛ دست‌ها هماهنگ و کشیده، اوج می‌گیرند ، منسجم و هم آهنگ بر سینه فرود می‌آیند و محبت امام حسین(ع) و یاران مظلومش را بر جان ‌ودل می‌نشانند.

سردسته ها در راس و سایر افراد در طول حرکت می کنند و کودکان و نوجوانان نیز در منتهی الیه مسیر طولی قرار می گیرند و همپای بزرگ تر ها به سینه زنی می پردازند.

رسم بر این است که پیشاپیش هر دسته سینه زنی چند عَلَم بزرگ و کوچک توسط علم بردار نیز حمل می شود؛ مردم می توانند تشخیص دهند هم اینک دسته سینه زنی در کجای شهر در حال حرکت است.

تمام مدت سوگواری سازهای موسیقی سنتی با نوایی سوزناک و غم انگیز و همراه با سوگواری زنان و دختران شهر جماعت عزادار را همراهی می کنند.

البته این سینه زنی و شور حسینی در روزهای نهم و دهم که مصادف با تاسوعا و عاشوراست به اوج می رسد و مداحان نوحه های خاص و حماسی می خوانند ،شماری از جوانان و مردم ملبس به لباس های مشابه سیاه ویا شال بندهای سبز رنگ و از نوع لباس های خاندان اهل بیت(ع) و سربازان ابن سعد یا اشخاص دیگری که در واقعه عاشورا ایفای نقش داشتند، را به تن می کنند. برخی از مردم هم پای برهنه در این روز برای همدردی با اسیران کربلا حرکت می کنند.

در میدان و میان سینه زنان و در طول مسیر با تدارک وسایلی از قبیل خیمه، خرگاه، اسب سپاه و گهواره علی‌اصغر صحنه هایی از واقعه کربلا را بازسازی می کنند.

سینه زنی سنتی لار در سال ۱۳۹۴ در همایش بزرگی که با حضور پیرغلامان و جمع گسترده ای از مسئولان در حسینیه اعظم لار برگزار شد؛ در فهرست آثار ناملموس میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید.

یک کارشناس و پژوهشگر فرهنگی در لارستان گفت: سینه زنی از رایج ترین مراسم سنتی عزاداری برای امامان معصوم به خصوص امام حسین(ع) است که در این آیین، عزاداران همراه با نوحه خوانی با دست بر سینه خود می زنند.

محبوبه وحیدیان در گفت و گو با ایرنا اضافه کرد: سینه زنی سنتی لار دارای چند ویژگی مهم است که یکی از خصوصیات منحصر به فرد آن حضور تمام اقشار جامعه اعم از باسواد، بیسواد، کاسب، پزشک، فرهنگی، مهندس و سایر اقشار جامعه به عشق سالار شهیدان است.

این کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی در لارستان بیان کرد: در مورد اینکه عزاداری و سینه زنی سنتی لار و این که چگونه، کی، کجا و در چه زمانی پدید آمده است نظرات گوناگونی مطرح است.برخی یافته ها این سنت دیرینه را مربوط  به دوران صفویه می دانند، نظریه ای دیگری آن را به دوران زندیه نسبت می دهد و البته عده ای نیز این پدیده شگرف مذهبی، ملی و هنری را به دوران قاجار منسوب می دانند.

وحیدیان ادامه داد: سینه زنی سنتی لار به طور معمول شب هنگام که موقع فراغت از کار روزانه است انجام می شود و تنها در روز تاسوعا و عاشوراست که روزها نیز به این امر اختصاص می یابد.

او اضافه کرد: اوج سینه زنی و عزاداری لار در روزهای تاسوعا و عاشورا اتفاق می افتد که خُرد و کلان و پیر و جوان به کوچه و خیابان می آیند و در سوگواری سالار شهیدان به سینه زنی می پردازند.

وی با بیان اینکه مراسم سینه زنی سنتی لارستان بسیار جالب و تماشایی است، گفت:  نحوه اجرای سینه زنی سنتی لارستان از این منظر منحصر به فرد است که نحوه زدن بر سینه با یک ریتم خاص است.

او ادامه داد: نوحه هایی که خوانده می شود نیز باید به سبک مخصوص نوشته شوند و با موسیقی موزون و هماهنگ خوانده شود، کوچک ترین مکث یا سکته از نظر آوایی که در نوحه خوان یا در بلندگو ایجاد شود ریتم سینه زنی را بر هم می زند.

وحیدیان گفت:این روش سینه زنی در محله های دم گاله، سبزکوه ، پیرغیب ، کوریچان، قنبربیگی ،آردفروشان ،  نو، درویشان ، کهوویه و محلّه پاقلعه جریان دارد.

او می گوید: سینه زنی در ابتدا با حضور نوجوانان و حتی کودکان و نوحه خوانان نه چندان مشهور شروع می شود و با پیوستن سایر افراد و سردسته ها، سینه زنی به اوج می رسد.بعد از این که تعداد افراد به حد کافی رسید نوحه خوان اصلی با نوای گرم خود شور و حرارت غیر قابل وصفی را در سینه زنان به وجود می آورد و به تدریج بر تعداد افراد افزوده می شود.

سر دسته هر محله، متشکل از افرادی است که هم از نظر سن و سال و هم از نظر سابقه سینه زنی، سرآمد محله خود باشند و در راس دسته قرار می گیرند و سینه زنی با وجود این افراد رسمیت بیشتری پیدا می کند.

وحیدیان اضافه کرد: نوحه خوان در میانه دسته قرار می گیرد و سینه زنان همچون شمعی گرداگردش حرکت می کنند و به سینه می زنند، سینه زن ها با دست چپ کمربند نفر سمت چپ خود را می گیرند و با دست راست به سینه می زنند و در زمان های مشخص، هر بیت یا بندی که نوحه خوان در میانه می خواند جواب می دهند.

وی گفت: هنگامی که نوحه خوان مشغول خواندن است؛ سینه زن ها نیز با ریتم و ضرب آهنگ نوحه، پای خود را به پس و پیش می برند و تحت تاثیر آهنگ نوحه به شدت بر سینه می زنند. هنگامی که موقع  جواب دادن است؛ نوحه خوان سکوت می کند و سینه زن ها باید با کم کردن شدت سینه زدن جواب بدهند.

هر دسته سینه زنی متشکل از قسمت های مختلفی است که رعایت آن بسیار ضروری است چون در این صورت و عدم رعایت نظم دسته سینه زنی از حالت طبیعی خود خارج می شود.

این پژوهشگر فرهنگی در لارستان می گوید: نظم و انضباط حرف نخست در هر دسته سینه زنی می زند به گونه ای که یکی از ویژگی‌های شاخص سینه زنی لاری، ترتیب قرار گرفتن اعضا در دسته بر اساس سن و سال و کسوت افراد است و سینه زنان در دسته‌های سینه زنی همچون حلقه‌های زنجیر به هم وصل می‌شوند.

صمد کامجو از پژوهشگران تاریخی و نویسنده کتاب دانشنامه آثار تاریخی لارستان کهن هم به نحوه سینه زنی لاری ها و این اثر تاریخی ثبت شده اشاره کرد و گفت: این نوع سینه خاص لاری ها به طور میانگین در ۱۰ محله از شهر قدیم لار ادامه داشته و همچنان این سنت دیرینه تاکنون و با همان شور و هیجان حسینی فعال است.

این پژوهشگر تصریح کرد: مهمترین ویژگی خاص سینه زنی لاری ها نظم حاکم بر صف است که به البته ترتیب و نحوه قرار گرفتن اعضا در دسته ها بر اساس سن و سال و کسوت افراد است .

کامجو می‌گوید سینه زن‌ها با آهنگ و موزونی خاص و هماهنگ قدم از قدم برمی دارند و حرکت دسته هم با آرامش و سنگینی خاصی همراه است.

تاکنون ۲۵۰ اثر تاریخی در لارستان کهن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که  ۳۰ موردش آثار معنوی و ناملموس است.

لارستان به مرکزیت شهر لار در فاصله حدود ۳۸۰ کیلومتری جنوب شرقی شیراز واقع است.