قدمت و تاریخچه مراسم تعزیه ارمغانخانه بطور دقیق در دست نیست، اما با توجه به یادداشت‌های سفرنامه‌های منتشرشده و اشاره به خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر به شهر سلطانیه و دیدن مراسم تعزیه‌خوانی، قدمت این مراسم را در استان به ۴۰۰ سال پیش می‌توان نسبت داد.
شهر ارمغانخانه، مرکز بخش قره پشتلوی زنجان در ۳۵ کیلومتری زنجان واقع شده و از نظر مختصات جغرافیایی در غرب شهر زنجان استقراریافته است، این شهر در بهمن سال ۸۷ با تصویب هیات وزیران به‌عنوان شهر شناخته‌شده و تاریخچه آن را می‌توان در ۲ بخش قبل از اسلام که مربوط به حضور ارمنیان می‌شود و بعد از اسلام مورد بررسی قرارداد.
ارمغانخانه در اصطلاح محلی (ارما خانا) تلفظ می‌شود و از کلمه ایرماکانا گرفته‌شده است که ایرماک به معنای رودخانه بوده و از ترکی باستان گرفته‌شده است، ایرماکانا یعنی کرانه رود و به ترکی می‌شود (چایلاغ) و این شهر در کرانه رودخانه‌ای به همین نام قرارداد، اهالی شهر ارمغانخانه، و دارای مذهب شیعه ۱۲ امامی و گویش اهالی این روستا زبان ترکی است.
هنر تعزیه در شهر ارمغانخانه با قدمتی که دارد سال‌هاست توانسته در طول سال نظر مخاطبین فراوانی از اقصی نقاط ایران اسلامی را به خود جلب کند، همه‌ساله مراسم ویژه و سنتی تعزیه در ماههای محرم و صفر و همچنین ماه مبارک رمضان باشکوه خاصی در تکیه حسینیه اعظم ارمغانخانه برگزار می‌شود.
مراسم عزاداری و تعزیه‌خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه یکی از معروف‌ترین تعزیه‌خوانی‌های ایران است این مراسم از اول تا چهاردهم محرم و از اربعین تا بیست و هشتم صفر برگزار می‌شود.
تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه از قدیمی‌ترین تکیه‌های شمال غرب کشور به شمار می‌آید که از حدود ۴۰۰ سال پیش به زبان ترکی برگزار می‌شود و در سال ۱۳۸۹ در شمار میراث معنوی ایران به ثبت ملی رسیده است.
به‌نقل از بسیاری از بزرگان در حدود ۴۰۰ سال پیش شخصی به نام عیوض نسخه‌های تعزیه را از درگزین همدان آورده که بعدها توسط توکل خان مرحوم مورد ویرایش قرارگرفته است، توکل خان از بانیان و دست‌اندرکاران تعزیه در ارمغانخانه و از نوادگان ایل ترک افشار بوده و تعزیه را از پدران خود به ارث برده و چندین نسل او تعزیه‌خوان، تعزیه‌گردان و از بانیان تعزیه در ارمغانخانه بوده‌اند.
این تکیه علاوه بر توکل خان، خاندان عیوض و بعداز آن پسرش اسکندر پس از او ملانجف و بعد از ایشان فرزندش ملاحسن بعد از وی مرحوم میرزا باقر و در آخر کربلایی جواد اسکندری در تکیه ایفای نقش تعزیه کردند.
آوازه تعزیه‌خوانی در ارمغانخانه در ماه محرم به نقاط مختلف کشور رسیده و گفته می‌شود در طول اجرای آن بیش از ۱۵۰ هزار نفر بازدیدکننده دارد، هنر تعزیه در شهر ارمغانخانه با قدمتی که دارد سال‌هاست توانسته در طول سال نظر مخاطبین فراوانی از اقصی نقاط ایران اسلامی را به خود جلب کند.
تکیه ارمغانخانه در ادوار گذشته توسط مردم و افراد خیر چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته و در این میان از تعزیه‌خوانان مشهور تکیه حسینی، در طول چند صدسال گذشته می‌توان به میرزا سمیع سهرینی، ملاسیفعلی، میرزا حسین قالایچی، میرزا علی نجفی، میرزا مجید، میرزا جمشید، غلامحسین دوسرانی، میرزا علی فرزند قنبر اهل باکو، مسیّب اسدی، جعفرعلی افشاری، عباس اوجاقلو، رسول اوجاقلو، علیرضا رستمی و حسین مقصودی و غیره اشاره کرد.
حضور گردشگران خارجی در تکیه حسینی ارمغانخانه
معاون گردشگری زنجان اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، با اشاره به اینکه هر سال از روزهای اول تا آخر محرم در مجموع در حدود ۱۵۰ هزار نفر در مراسم های تکیه ارمغانخانه حضور پیدا می کنند ادامه داد: امسال هم خبرنگاران خارجی از کشورهای مختلف برای تهیه خبر، ثبت و ضبط این مراسم در تکیه حسینی ارمغانخانه حضور دارند
علی اکبر شرفی افزود: برنامه های تکیه ارمغانخانه همه روزه از ساعت ۱۶ تا ۱۷ و برنامه ویژه این تکیه در روز عاشورا از ساعت ۹ صبح آغاز و تا ساعت ۱۶ ادامه دارد.
این مسوول ادامه داد: تعزیه ارمغانخانه یکی از معروف ترین تعزیه خوانی های ایران است که قدمت آن به بیش از ۴۰۰ سال پیش برمی گردد و در سال ۸۹ در شمار میراث معنوی ایران به ثبت ملی رسیده است.
به گفته شرفی تکیه حسینی اعظم شهر ارمغانخانه از قدیمی ترین تکیه های شمال غرب کشور و یکی از بزرگترین و بینظیرترین تکیه های مذهبی در کشور است.
تعزیه ارمغانخانه نیازمند توجه جدی دستگاههای فرهنگی استان
رییس هیات امنای تکیه حسینی ارمغانخانه نیز با بیان اینکه همه ساله شاهد استقبال گرم مردم از جای جای کشور در تکیه حسینی ارمغانخانه هستیم، ادامه : همه ساله از روزهای اول تا آخر محرم در مجموع بیش از ۱۰۰ هزار نفر در مراسم‌های تکیه ارمغانخانه حضور پیدا می‌کنند.
سیروس رستمی با اشاره به حضور گردشگران خارجی در مراسم تعزیه خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه افزود: ۲ سال پیش، نزدیک به ۲۰ گردشگر خارجی از کشوهای کانادا، اسپانیا، آلمان، انگلیس، آمریکا در تکیه ارمغانخانه حضور پیدا کردند و از نزدیک این مراسم را ثبت و ضبط کردند.
وی اضافه کرد: امسال هم پیش بینی می‌شود که تکیه عظیم ارمغانخانه علاوه بر میزبانی از مهمانان داخلی میزبان گردشگران خارجی هم باشد که آمادگی کامل برای پذیرایی از میهمانان وجود دارد.
این مسوول ادامه داد: مردم ارمغانخانه درمحرم رسم مهمان نوازی را خوب به جا می‌آورند و از مهمانان شهرهای مختلف کشور در منازل خود پذیرایی می‌کنند.
رئیس هیأت امنای تکیه حسینی ارمغانخانه با اشاره به اینکه ۱۲ تعزیه خوان و هفت عضو هیات امنای ارمغانخانه در برگزاری این مراسم مشارکت دارند ادامه داد: تعزیه خوانی در این منطقه درسال ۸۹ به ثبت معنوی کشور رسید و در این میان تعزیه هر روز با محوریت یکی از رخدادهای واقعه عاشورا برگزار می شود.
وی، مهمترین ویژگی تعزیه ارمغانخانه را مردمی بودن این مراسم عنوان کرد و گفت: در آستانه ماه محرم و در راستای اجرای مراسم‌های عزاداری و سیاه پوش شدن نیز، مراسم طشت‌گذاری از جمله برنامه های این تکیه است.
رستمی به ساختمان جدید تکیه حسینی ارمغانخانه اشاره کرد و افزود: ساختمان جدید حدود چهار برابر ساختمان قدیم و ظرفیت استاندارد آن پنج هزار نفر است، در حالی که این میزان در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی عزاداران این تکیه به بیش از ۱۰ هزار نفر می‌رسد.
رییس هیات امنای تکیه حسینی ارمغانخانه با اشاره به اینکه متاسفانه پوشش خاصی از این مراسم انجام نمی گیرد، خاطر نشان کرد:دستگاههای فرهنگی استان هم چندان توجهی به این تکیه نمی‌کنند این در حالی که تکیه حسینی ارمغانخانه یکی از معروف‌ترین تعزیه خوانی‌های ایران است که قدمت بسیار بالایی دارد و حتی در شمار میراث معنوی ایران به ثبت ملی رسیده است.
نظر شما