در آستانه یکمین سال تشکیل دولت مردمی قرار داریم و زمان آن رسیده تا از زوایای مختلف عملکرد دستگاه ها مورد مطالعه و دقت نظر قرار بگیرد. یکی از همین دستگاه ها، وزارت علوم تحقیقات و فناوری است.
گاهی گمان می کنی یک سازمان یا دستگاه که سال‌ها پیشینه و پویایی داشته است دیگر نه فضای کار نوآورانه و خلاقانه دارد و نه امکان تاسیس و توسعه جدید و به این ترتیب لابد همت و اهتمام مدیران فقط در استمرار سیاست های جاری و حرکت بر مدارهای تعریف شده پیشین و برخی اصلاح و تصحیح های جزئی و فرآیندی خلاصه می شود، حال آنکه همواره حتی بیش از کارهای انجام شده پیشین، بسترهای انجام کار نو و اقدام نوآورانه وجود دارد و اگر با نگاه تیزبینانه، نقادانه و تحول گرایانه به مسائل نگاه شود، بسترهای زایش فکری خود را نمایان می کند.
راستی چه می شود که سازمان یا دستگاهی با پیشینه و دیرینه قابل توجه باز در معرض نوآوری ها و خلاقیت های مدیریتی قرار می گیرد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت نوآوری و خلاقیت مدیریتی در سازمان ها گاهی پیامد زایش و رویش مسائل نوپدید آن سازمان است، به این معنا که همواره سازمان‌ها به واسطه تحولات پیرامونی و تغییرات ماموریتی و مدیریتی با مسائل نوپدیدی مواجه می شوند که اتفاقاً همان مسائل یکی از بسترها و عرصه های بروز و ظهور خلاقیت و نوآوری مدیران است.
البته این همه حقیقت نیست گاهی تغییر نگاه و تفاوت در عزم و اراده هاست که منشا شکل گیری خلاقیت و نوآوری مدیریتی می شود. نقطه آغاز مدیریت خلاقانه عبارت است از "چالش روشن داشتن با وضع موجود سازمان" و مادامی که یک مدیر، وضع موجود سازمان را مطلوب نداند و برای تغییر آن اراده جدی داشته باشد، در آن صورت می توان منتظر تحول و نوآوری از سوی او نیز بود.
"خلاقیت" به معنای تولید اندیشه نو و "نوآوری" به معنای عملی ساختن آن اندیشه است و این دو مفهوم در طول هم قرار دارند. خلاقیت را می توان حاصل جمع چهار عنصر تفکر، تخصص، تجربه و تحول دانست و این مربع را که می توان از آن به مربع خلاقیت یاد کرد، دربرگیرنده عناصر مولد و شکل دهنده رفتار خلاقانه مدیران است. نحوه مواجهه و عملکرد مدیران از منظر نگارنده در چهار طبقه یا چهار پله قابل دسته‌بندی است.
مدیرانی که خود را از ایستایی، توقف یا واپس زدگی دور می کنند در یکی از این طبقات قرار می گیرند: طبقه اول: ثبات و استمرار وضع موجود. طبقه دوم: تزریق شتاب به حرکت در وضع موجود. طبقه سوم: اصلاح روندها و فرآیندها و طبقه چهارم: تحول، توسعه و تاسیس.
به این ترتیب عیار خلاقیت و نوآوری و نیز رویکرد تحولی در طبقه چهارم است که ظهور و بروز چشمگیری دارد. در این طبقه است که مدیر به واسطه کاربست تفکر خلاقانه و در بستر تجربه و تخصص، با اتخاذ رویکرد تحول گرایانه دست به تاسیس می زند و مسیر توسعه سازمان خود را از مجرای تاسیس های نهادی و فرآیندی عبور می دهد. مزیت و دستاوردهای این نوع مدیریت خلاقانه متعدد است و از میان مزایا و پیامدهای مختلف می توان چهار دستاورد زیر را برشمرد:
نخست: یافتن بهترین راه حل برای مواجهه با مسائل سازمان. دوم: تحول و پویایی سازمانی سوم: افزایش بهره وری چهارم: توسعه منابع انسانی. به این ترتیب مشاهده می شود که پیامدها و برکات مدیریت خلاقانه هم به سازمان می رسد و هم به افراد و ذینفعان سازمان.
این مقدمات از آن جهت بود که به این بخش یادداشت برسم و به یکی از مهم ترین ویژگی های نظام مدیریتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم اشاره کنم. به گمانم همه کسانی که آشنایی کافی یا نسبی با رویکرد و منش مدیریتی وزیر علوم دارند، بر این امر صحه خواهند گذاشت که استقبال گرم و باورمندانه ایشان از اقدامات خلاقانه و رویکردهای مبتکرانه مدیران سطوح مختلف وزارت علوم دولت سیزدهم به گونه ای است که می‌توان او را خریدار ایده های تحولی به شمار آورد، نگاه حمایتی و آغوش باز و تلاش برای بسترسازی و حمایت مادی و معنوی از برنامه‌های نوآورانه مدیران یکی از رویکردهای مهم این دوره از وزارت علوم است.
شاهد سخنم در این فراز از یادداشت عبارت است از اشاره به فهرست قابل توجهی از کارهایی که در این دوره یک ساله توسط حوزه های مختلف معاونین و مدیریت های وزارت علوم صورت گرفته است و ضمن برخورداری از ویژگی مبتکرانه، خلاقانه و نوآورانه بودن، اتفاقاً در میان طبقات چهارگانه ای که پیش از این به آن اشاره شد، این امور در بالاترین سطح یعنی در همان طبقه چهارم و سطح تاسیس قرار می گیرند:
طرح منش استادی (مهارت های ناب استادی)
طرح نان (نظام ایده ها و نیازها)
طرح امریه پسادکتری
طرح دستیار فناوری
طرح پژوهانه فناوری
طرح ازما (ایده پژوهشگران به زبان مدیران اجرایی)
تاسیس صندوق علوم، تحقیقات و فناوری
راه اندازی اتاق‌های فکر شانزده‌گانه با مشارکت جمع قابل توجهی از صاحب نظران عرصه های مختلف از دانشگاه و پژوهشگاه های سراسر کشور
ایجاد معاونت نوآوری و فناوری
ایجاد مرکز هماهنگی آموزشی و پژوهشی علوم قرآنی و انسانی
حاصل سخن اینکه، نگارنده در این یادداشت نه در پی ارائه گزارش عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و نه در پی فهرست کردن همه اقدامات، برنامه ها و عملکرد حوزه های مختلف، بلکه اساساً از باب ذکر نمونه و شاهد در پی آن است که بر وجود فضای مناسب برای اتخاذ رویکرد تحولی و اعمال مدیریت خلاقانه و نوآورانه تاکید کند.
بی گمان توفیق دولت مردمی و خدمتگزار مرهون توفیق دستگاه‌های مختلف و تحقق سند تحول دولت مردمی منوط به اتخاذ رویکردهای تحولی توسط دستگاه‌های مختلف است و امید می رود وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال‌های پیش رو هم با مشارکت بیش از پیش جامعه دانشگاهی، اعضای هیات علمی، یاوران علمی، دانشجویان و پژوهشگران، شاهد توفیقات بیش از پیش و صعود به قله های بلندتر در عرصه تولید و حرکت در مرزهای دانش و تبدیل دانش به فناوری و تولید ثروت، سرمایه و خدمت از دانش و فناوری باشد.
نظر شما