۱۰۰ گونه مهره‌دار کشور در خطر انقراض/یوزپلنگ در صدر جدول

انسان همواره برای زندگی به محیط زیست و تنوع زیستی موجود در آن وابسته بوده است، به عبارتی بشر برای رفع نیازهای خود از ابتدایی ترین تا بالاترین آن به منابع طبیعی متکی است، در سراسر دنیا هم میلیون ها نفر از طبیعت امرار معاش می کنند، قطعا این وابستگی به مرور مشکلاتی را برای گونه های زیستی از جمله گیاهان و جانوران ایجاد می کند به طوری که حیات بخش زیادی از آنها در معرض نابودی قرار می گیرد، چون گونه های جانوری برای ادامه حیات به محل امنی برای زندگی نیاز دارند که متاسفانه ما انسان ها برای نیازهای خود حتی به خانه و کاشانه آنها هم رحم نمی کنیم و با توسعه شهرها و روستاها حیوانات را خانه خراب می کنیم.

با ادامه این روند وقتی به آمارهای نهادهای بین المللی از وضعیت گونه های جانوری و حتی گیاهی نگاه می کنیم بسیار نگران کننده است، بر اساس داده‌های فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) بیش از ۱۰ هزار گونه از مهره‌داران در معرض تهدید انقراض هستند. آمارها نشان می دهد بیش از ۴۱ درصد از دوزیستان، ۲۶ درصد از پستانداران، ۲۱ درصد از خزندگان و ۱۳ درصد از پرندگان جهان در معرض تهدید انقراض قرار دارند، این وضعیت در کشور ما هم بهتر نیست به طوری که بنا به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، بیش از ۱۰۰ گونه جانوری مهره دار در خطر انقراض، حدود ۱۶۰ گونه حفاظت شده و حمایت شده و بقیه گونه ها هم در شرایط عادی قرار دارند.

فهرست مهره داران کشور که تهیه شده می تواند ملاک برخوردهای قضایی با متخلفان، همچنین مبنای سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها در سازمان حفاظت محیط زیست باشد. حسن اکبری به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در قانون شکار و صید تکلیف شده که وضعیت حفاظتی مهره داران کشور را طبقه بندی کنیم، البته این کار در گذشته یعنی حدود ۲۰ سال پیش انجام شده بود اما آن زمان جمعیت حیات وحش، وضعیت زیستگاه ها و تهدیدات متفاوت بود و گونه ها به صورت کلی طبقه بندی شده بودند؛ با توجه به اینکه آن دوره اطلاعات سازمان محیط زیست نیز درباره گونه های مختلف جانوری محدودتر بود از این رو بیشتر گونه های برجسته و مهم را در این طبقه بندی های لحاظ کرده بودند.

وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع حفاظت از گونه ها، وضعیت پراکنش گونه ها، تهدیدات، روند جمعیتی، تخریب زیستگاه ها و مخاطراتی که گونه های مختلف را تهدید می کند این فهرست باید به نسبت اطلاعات جدید سازمان محیط زیست به روز می شد، بر این اساس و با توجه به این اطلاعات مطالعه ای با کمک دانشگاه ها و مراجع علمی انجام شد همراه با یک سری اطلاعاتی که در کشور وجود دارد، جمع آوری و مورد نظر خواهی کارشناسان قرار گرفت و در نهایت طی یک سری جلسات متوالی در دفاتر تخصصی سازمان فهرست مهره داران کشور به روز شده است.

اکبری ادامه داد: در تهیه این فهرست مهره داران در سه طبقه در خطر انقراض، حمایت و حفاظت شده و عادی تقسیم شدند، این طبقه بندی هم ملاک برخوردهای قضایی است یعنی وقتی متخلفی دستگیر می شود با توجه به اینکه آن حیوانی که شکار شده در کدام طبقه قرار می گیرد، مجازات متفاوتی برایش در نظر گرفته می شود، یعنی یک کاربرد مهمی در برخورد با تخلفات قضایی دارد از طرف دیگر هم مبنای برخی سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها در سازمان حفاظت محیط زیست قرار می گیرد چون گونه هایی که در خطر انقراض قرار دارند از اولویت بالاتری برای هزینه‌کرد، برنامه ریزی و توجه حفاظتی برخوردار هستند.

وی اظهارداشت: بر اساس این فهرست بیش از ۱۰۰ گونه جانوری مهره دار در خطر انقراض، حدود ۱۶۰ گونه حفاظت شده و حمایت شده و بقیه گونه ها هم عادی طبقه بندی شدند، البته عادی بودن به این معنا نیست که ارزش حفاظتی ندارند؛ ما معتقدیم که تنوع زیستی و همه اشکال حیات ارزشمندند، حق حیات دارند و جزو اکوسیستم محسوب می شوند اما ما برای اینکه بتوانیم هزینه های خود را مدیریت کنیم و برخورد با تخلفات قضایی متناسب با شرایط آن گونه اتفاق بیفتد این طبقه بندی انجام شده است.

اکبری گفت: با توجه به این فهرست در میان پستانداران گونه هایی مانند یوزپلنگ، خرس سیاه، گورخر ایرانی، گوزن زرد ایرانی، پلنگ، شوکا، روباه ترکمنی، گربه پالاس، گربه شنی، فک خزری، گاو دریایی، انواع دلفین ها و انواع نهنگ ها گونه های در خطر انقراض قرار دارند.

وی افزود: همچنین خرس قهوه ای، مرال، سیاهگوش، کاراکال، کل و بز، انواع آهو، جبیر، شاه روباه، کفتار، سنجاب ایرانی، شنگ ارواسیایی، شنگ میانرودان، خفاش نعل اسبی، خفاش انگشت دراز، گربه جنگلی، گربه وحشی، رودک عسلخوار، روباه شنی، سمور جنگلی، سمور سنگی، رودک (گورکن)، سنجاب زمینی، آسیای صغیر، خفاش گوش پهن اروپایی، خفاش نعل اسبی مدیترانه ای، خفاش جنگلی بزرگ و  موش صحرای هیرکانی جزو گونه های حمایت و حفاظت شده هستند.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در میان پرندگان نیز گونه هایی مانند کشیم گوش دار، پلیکان خاکستری، باکلان گلو سیاه، باکلان کوچک، غاز پیشانی سفید کوچک، عروس غاز، اردک مرمری، اردک سرحنایی، اردک بلوطی، اردک دم دراز، اردک سرسفید، عقاب ماهیگیر، هما، کرکس سیاه، کرکس پشت سفید، کرکس مصری، عقاب دریایی دم سفید، عقاب دریای پالاس، عقاب طلایی، عقاب شاهی، عقاغب خال دار بزرگ، عقاب صحرایی، عقاب دشتی، قرقی، طرلان، شاهین بلوچی، لاچین، بالابان، بحری، شاهین، دلیجه کوچک، سیاه خروس، بلدرچین، درنای سیبری، میش مرغ، هوبره آسیایی، خروس کولی اجتماعی، گیلانشاه شرقی، گیلانشاه خالدار، کاکایی پاسیاه، آب شکاف، قمری معمولی، فاخته خاوری  و جغد برفی در خطر انقراض قرار دارند.

وی ادامه داد: در میان خزندگان  گونه هایی از جمله گوگوی خال پلنگی، سوسمار خاردم مصری، بزمچه، افعی لطیفی، افعی خالدار، افعی کوهرنگی، افعی شاخدار دم عنکبوتی، افعی شاخدار ایرانی، افعی البرزی، کفچه مار (مار کبری) کبرای سیاه، انواع لاک پشت های دریایی، لاک پشت فراتی، انواع مارهای دریایی، تمساح پوزه کوتاه ایرانی (گاندو) و در میان دوزیستان  گونه های سمندر لرستانی، سمندر خال زرد (کردستانی) سمند آذربایجانی و وزغ تالشی در خطر انقراض قرار دارند.

وی درباره اینکه در مجموع چند گونه مهره دار در کشور وجود دارد توضیح داد: آمارها نشان می دهد چیزی حدود ۱۳۰۰ گونه مهره دار در کشور وجود دارد البته نظرات متفاوت است، مثلا در پرندگان عده ای  پرندگان عبوری را جزو گونه های کشور فرض می کنند و عده ای این را قبول ندارند از این رو از لحاظ آمار در برخی گونه ها یک سری اختلافات وجود دارد.