شانگهای بهانه تعهدگریزان غربی

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه که هفته گذشته آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران را در سفر به سمرقند ازبکستان و حضور در نشست سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) همراهی می‌کرد، ۲۳ شهریور ماه در گزارشی توئیتری از امضای یادداشت تعهدات عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای خبر داد.

وی نوشت: امشب در شهر تاریخی سمرقند یادداشت تعهدات عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری شانگهای را با دبیرکل امضا کردم.

رئیس دستگاه دیپلماسی یادآور شد: اکنون وارد مرحله جدید همکاری‌های متنوع اقتصادی، تجاری، ترانزیت، انرژی و … شده ایم.

فردای آن روز یعنی صبح پنجشنبه ۲۴ شهریور ماه ۱۴۰۱ همزمان با دومین روز سفر به ازبکستان، آیت‌الله رئیسی در هتل محل اقامت خود در دیدار «ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای با تشریح روند اقدامات جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در این سازمان، ظرفیت‌های گسترده جمهوری اسلامی ایران در زمینه‌های سیاسی، فناوری، اقتصادی و ترانزیتی را تبیین کرد.

وی آمادگی کشورمان را برای همکاری با کشورهای عضو و نیز سازمان همکاری شانگ‌های در عرصه‌های مختلف اشاره شده، اعلام کرد.

«ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای نیز در این دیدار با اشاره به اقدامات دبیرخانه این سازمان برای عضویت دائمی ایران در اتحادیه منطقه‌ای، تصریح کرد: روز گذشته به همراه آقای امیرعبداللهیان معاهده پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای را امضا کردیم که دارای ۴۰ سند است. با انجام این اقدامات در سال آینده ایران به عنوان عضو دائم سازمان همکاری شانگهای در اجلاسیه شرکت خواهد کرد.

دبیرکل سازمان همکاری شانگهای در حالی نسبت به حضور ایران به عنوان عضو دائم در نشست سال آینده ابراز خوشبینی کرد که پیشتر گمانه زنی ها دست کم از بازه زمانی دو تا سه ساله حکایت می کرد. علت زمانبر بودن آن نیز به ۴۰ سند برمی گردد که تهران باید به همه اسناد پذیرفته شده توسط سازمان همکاری شانگهای ملحق شود. مجلس شورای اسلامی نیز باید ورود کشورمان به سازمان و همه این اسناد را تائید کند.

افزون بر آن تجارب کشورهای دیگر همچون هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ نشان می داد این پروسه ممکن است حداقل دو تا سه سال طول بکشد. در صورت تبدیل شدن ایران از عضو ناظر به دائم شانگهای تا نشست شهریور ماه سال آینده، دولت سیزدهم یکی از بزرگترین دستاوردهای خود را در حوزه سیاست خارجی ثبت خواهد کرد.

بسط و متوازن سازی مناسبات خارجی در دستور کار دولت

پس از آن که وزیر خارجه کشورمان در جریان برگزاری بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، تفاهم‌نامه پذیرش تعهدات اولیه عضویت دائم در این سازمان را امضا کرد، ادعاهایی از سوی برخی طرف های غربی ها مبنی بر کاهش انگیزه ایران برای حل و فصل اختلافات در وین مطرح شد.

علاوه بر این بخشی از جریان‌های رادیکال در داخل کشور نیز عملاً دولت را در مسیر شکست مذاکرات رفع تحریم ها و اتکا به شرق با محوریت مسکو و پکن نشان می دهند تا از این طریق فشارهای خود را  افزایش دهند.

شماری از طرف های خارجی و به خصوص کارشناسان و تحلیلگران اندیشکده های غربی نیز بر این باورند که دولت رئیسی، پذیرش عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را گامی بلند در جهت صدور این پیام به اروپا و آمریکا می‌داند که دولت ایران فارغ از اتکا به نتایج مذاکرات وین، در تدارک کم اثر کردن تحریم‌های غرب بر اقتصاد کشور است.

لازم به ذکر است که چراغ راهنمای حرکت هر کشوری در عرصه بین المللی، منافع ملی آن بازیگر است. با عنایت به این نکته، دولت سیزدهم متوازن سازی مناسبات، نقش آفرینی در سازمان های موثر منطقه ای و بین المللی، عضویت در پیمان های اثرگذار چون شانگهای و بریکس را همزمان با پیشبرد با گفت و گوهای رفع تحریم دنبال می کند و برخلاف دوره قبل، تمامی تخم مرغ ها را در سبد مذاکرات وین نچیده و سرنوشت کشور را به برجام گره نزده است.

بنابراین تعمیق روابط با همسایگان، ازسرگیری مناسبات با برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، توسعه همکاری ها با کشورهای حوزه کارائیب و آمریکای لاتین و حتی دورترین نقاط آفریقا را نیز در دستور کار قرار داده است.

باید در نظر داشت که متوازن سازی و فراگیر شدن همکاری ها به منزله بی اعتنایی به مذاکرات رفع تحریم ها نیست؛ مذاکراتی که دلیل اصلی به بُن بست کشیده شدن آن، نه تغییر عضویت ایران در شانگهای بلکه زیاده خواهی های آمریکا و تعهدگریزی متحدان اروپایی آن بوده است.

در ارتباط با مذاکرات لغو تحریم ها نیز مطالبات به حق ایران همواره مشخص بوده و هست؛ تهران راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها، اخذ تضمین در خصوص ماندگاری توافق و رفع ادعاهای پادمانی آژانس اتمی را اصلی‌ترین مطالبه خود در مذاکرات رفع تحریم‌ها قرار داده و تأکید کرده که تنها بازگشت به قرارداد دو جانبه‌ای را که در ازای برخی محدودیت‌ها نفع ملموس اقتصادی برای ملت ایران به همراه داشته باشد، منطقی می‌داند و آن را می‌پذیرد.

حتی در جریان سخنرانی رئیس جمهوری در صحن اجلاس و نیز دیدارهای متعدد او بارها به نقش مخرب آمریکا در توقف مذاکرات اشاره شده است.

آیت‌الله رئیسی در سخنرانی خود در بیست و دومین اجلاس سران شانگهای، تاکید کرد: در سال‌های اخیر چندجانبه‌گرایی اقتصادی و سیاسی مورد تهدید جدی قرار گرفته و دولت آمریکا با قلدرمآبی تمام در صدد تحمیل خواسته‌ها و قوانین داخلی خود بر نظام بین‌الملل و کشورهای دارای حاکمیت و استقلال برآمده است.

وی تصریح کرد، دولت آمریکا استفاده گسترده از اهرم «اجبار» را در دستور کار خود قرار داده است. بدون تردید، ‌ یکجانبه‌گرایی آمریکا، به دنبال عقب نگهداشتن کشورها از مسیر توسعه مستقل خود است.
آیت الله رئیسی حتی در دیدارهای خود همچون با «شی جین پینگ» رییس جمهور چین با اشاره به بدعهدی طرف‌های آمریکایی و اروپایی در عمل به تعهدات رفع تحریم، تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران به هیچ وجه مقابل قلدری آمریکا کوتاه نخواهد آمد.

وی صبح امروز (دوشنبه) نیز پیش از ترک تهران به مقصد نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل این سفر را فرصتی برای بیان دیدگاه‌ها و مواضع جمهوری اسلامی ایران دانست و تاکید کرد: این سفر فرصتی برای بیان اقداماتی است که گاهی شنیده نمی‌شود زیرا فضای رسانه‌ای جهان تحت تسلط قدرت های بزرگ است.

آیت الله رئیسی با اشاره به این که باید از این فرصت‌ها برای تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران و بیان مظالم و ظلم‌هایی که نسبت به ملت بزرگ ایران انجام شده و ظلم‌هایی که امروز مردم در عالم به ویژه علیه ملت های تحت ستم روا می‌شود، بهره گرفت، افزود: اصل این اجلاس و دیدارها همه در راستای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت خواهد بود چون ملت ایران هرگز با تحریم‌ها و تهدیدها متوقف نشده است بنابر این حضور امروز ما در آنجا عزتمندانه خواهد بود.

علاوه بر این در بیانیه پایانی اجلاس شانگهای در سمرقند نیز که به تأیید سران این سازمان رسید بر ضرورت اجرای کامل و موثر توافق از سوی همه طرف‌ها تأکید شده و آمده است: «کشورهای عضو بر اجرای مستمر برنامه جامع اقدام مشترک در خصوص برنامه هسته‌ای ایران منطبق با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تأکید دارند. اعضا از طرف‌ها می‌خواهند به تعهداتشان در راستای اجرای کامل و موثر برجام پایبند باشند.»

بنابراین طرف غربی به جای اینکه به تعهدگریزی و یکجانبه گرایی خود اعتراف و گامی در راستای رفع نگرانی های منطقی تهران بردارد، تغییر وضعیت عضویت ایران در شانگهای را بهانه قرار داده تا تهران را مقصر وضعیت کنونی مذاکرات جلوه دهد. در حالی که از نگاه ناظران، برخی عوامل مانند فشارهای رژیم صهیونیستی، اختلافات بایدن با کنگره و مشکلات داخلی در آمریکا، بسترساز سنگ اندازی کاخ سفید در مسیر گفت وگوها است. با این حال تهران نگاهی کلی و جامع به مسائل بین المللی دارد و سرنوشت امور کشور و منافع و مصالح ملی را صرفا به مذاکرات وین گره نزده و تمامی تخم مرغ ها را در این سبد قرار نداده است.