به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، دانشجویان دانشگاه‌های خارج از کشور، همواره یکی از راه‌های تبادل علم و حتی فرهنگ بین دو کشور میزبان و مهمان بوده‌اند که بخشی از آنها با کمک‌هزینه‌های تحصیلی و انواع بورسیه‌ها از سازمان‌ها و نهادهای مختلف کشور خود و برخی با بورسیه‌های کشور میزبان عازم دانشگاه‌های کشورهای دیگر می‌شوند.
روند اعزام دانشجویان ایرانی با بورسیه به ویژه بورسیه‌های دکتری از اواسط دهه ۹۰ کاهش یافت و به گفته رئیس پیشین سازمان امور دانشجویان (در سال ۱۳۹۹) «شاید در سال به ۱۰ تا ۱۵ دانشجوی بورسیه هم نرسد و تقریبا می‌شود گفت تعداد آنها به صفر رسیده است. سال گذشته ۱۰ تا ۱۲ دانشجو بورس تحصیلی گرفته و اعزام شدند که این افراد نیز از قبولی‌های قبلی بودند و قبولی جدید برای بورس دائم و بورسی که منجر به مدرک شود، در خارج از کشور نداشتیم؛ حدود ۵ سال اخیر کل اعزامی‌ها به ۱۵۰ نفر هم نمی‌رسد».
فرصت‌های مطالعاتی کوتاه‌مدت برای دانشجویان دکتری در دوره قبل وزارت علوم به جای بورس تحصیلی، معرفی شد و بعد از آن فرصت‌های مطالعاتی داخلی یعنی بین دو دانشگاه در کشور مطرح شد که به گفته رئیس فعلی سازمان امور دانشجویان منابع مورد نیاز این طرح اکنون تامین شده است و دانشجویان دانشگاه‌های مناطق محروم می‌توانند برای استفاده از امکانات آزمایشگاهی و غیره همچنین بهره‌مندی از دانش استادان یک دانشگاه درخواست فرصت مطالعاتی در دانشگاهی دیگر در داخل کشور را بدهند.
همچنین فرصت‌های مطالعاتی کوتاه‌مدت خارج از کشور، بدون محدودیت از نظر تعداد دانشجویان ولی با رایزنی با داورهای مطرح در آن رشته و کمیته داوری به شرطی که دانشجو برای فرصت مطالعاتی در دانشگاه‌های الف اقدام کرده باشد، یا استاد در آن رشته مطرح باشد، ممکن است.
هاشم داداش‌پور در مورد فرصت‌های مطالعاتی خارج از کشور اظهار داشت: دو نوع فرصت مطالعاتی داخل و خارج از کشور را داریم. فرصت‌های مطالعاتی داخل و خارج از کشور به دانشجویان دوره دکتری دانشگاه‌های دولتی حداکثر تا ترم هشت، تعلق می‌گیرد.
وی ادامه داد: پیش از این هر دانشجویی را که دانشگاه برای فرصت مطالعاتی معرفی می‌کرد، تایید می‌کردیم البته محدودیت در تعداد دانشجو وجود داشت و سازمان امور دانشجویان در نهایت تا ۲۵۰ یا ۲۶۰ دانشجو را در سال معرفی می کرد.
رئیس سازمان امور دانشجویان گفت: سازمان امور دانشجویان اکنون نقش پررنگ‌تری در اعطای این فرصت ها ایفا می کند. دانشگاه دانشجو را معرفی می‌کند ولی در سازمان دو فرآیند برای تایید فرصت مطالعاتی وجود دارد. اول پیشنهاد دانشجو برای فرصت مطالعاتی به داورهای تخصصی در آن رشته ارائه می شود و او باید نظر دهد که آیا این پیشنهاد در داخل کشور قابل انجام هست یا خیر.
اگر داور به نتیجه رسید که فرصت مطالعاتی باید در دانشگاه‌های خارج از کشور انجام شود، سازمان امور دانشجویان، دانشجو را اعزام می‌کند. اما در خارج از کشور هم دو محدودیت لحاظ شده است؛ دانشگاهی که دانشجو برای فرصت مطالعاتی انتخاب می کند، حتما باید جزء دانشگاه های برتر و سطح «الف» باشد واگر سطح دانشگاه مورد نظر «ب» بود، باید استاد مربوطه در دانشگاه مقصد جزء استادان برتر در آن رشته باشد.
فرصت مطالعاتی فقط برای دانشگاه‌های «الف»
داداش‌پور در مورد راهکار تعیین دانشگاه‌های برتر توضیح داد: دانشجویان برای تشخیص دانشگاه‌های برتر باید به رتبه بندی اداره کل دانش آموختگان سازمان امور دانشجویان مراجعه کرده و از این راه از دانشگاه های الف در تمام دنیا مطلع شوند. اگر دانشجویی خواست به دانشگاه الف برود، سازمان امور دانشجویان منعی برای فرصت مطالعاتی او ندارد. اما اگر دانشجویی از دانشگاه ب مجوز گرفت، حتما استاد باید جزء استادان برتر در آن رشته باشد که کمیته داوری این مورد را تشخیص می دهد. زیرا برای این کار دو داور در رشته مطرح شده و یک کمیته داوری داریم.
به گفته وی هر دانشجویی از این فرآیند عبور کند، می تواند برای فرصت مطالعاتی شش ماهه به خارج از کشور برود. حتی می تواند این فرصت را برای سه ماه بعد هم تمدید کند و محدودیتی از این جهت نیست.
طراحی سبد بورس توسط شورای مرکزی سازمان امور دانشجویان
رئیس سازمان امور دانشجویان در مورد بورسیه مقطع دکتری برای رشته‌های مورد نیاز یا گرایش‌هایی که در ایران تدریس نمی‌شود نیز گفت: سازمان امور دانشجویان یک سبد بورس متناسب با نیازها و مساله های کشور طراحی کرده که هنوز مصوب نشده است.
وی گفت: در صورت تصویب این سبد بورس توسط شورای مرکزی بورس سازمان امور دانشجویان که ریاست آن با رئیس سازمان امور دانشجویان به نمایندگی از وزیر علوم است، اعطای بورس دکتری به صورت قانون عملیاتی خواهد شد و این موضوع ممکن است تا پایان سال به نتیجه برسد.
اگر این سبد بورس تصویب شود، از سال آینده بورسیه‌هایی بلندمدت در دوره دکتری خواهیم داشت، زیرا فرصت های بلندمدتی در خارج از کشور وجود دارد که نیازهای آن در کشور هست و می تواند خلأ نیاز در حوزه علمی در دانشگاه ها را رفع کند.
معاون وزیر علوم با تاکید بر فرصت مطالعاتی داخل کشور توضیح داد: این فرصت مطالعاتی شامل همکاری بین دانشگاهی است. پیشتر منابع خاصی برای فرصت های مطالعاتی تدارک دیده نشده بود و اگر دانشجویی مایل بود از فرصت های مطالعاتی یا امکانات آزمایشگاهی دانشگاه یا دانش استادی استفاده کند، ممکن نبود.
وی ادامه داد: دانشجویان دکتری می توانند به مدت ۶ ماه از امکانات آزمایشگاهی و استاد مربوطه استفاده کنند. آیین نامه این مصوبه طراحی شده و دانشجو با مراجعه به دانشگاه و سازمان امور دانشجویان می تواند از این فرصت بهره‌مند شود. حتی منابع مالی آن هم به دانشگاه های مربوطه پیشاپیش داده شده است تا دانشجو بتواند به خوبی از این امکان استفاده کند. منابع مالی اسکان، منابع مالی مرتبط با استاد راهنما، همچنین مقرری ماهانه برای دانشجو را در نظر گرفته ایم، البته عدد مقرری ثابت نیست و بسته به دانشگاه فرق دارد.
داداش پور یادآور شد: این فرصت مطالعاتی، فرصت بی نظیری برای همکاری های بین دانشگاهی است تا اگر دانشجوی دکتری در دانشگاه منطقه محروم است، از امکانات دانشگاه های بهتر استفاده کند و به این طریق خلأهای موجود در برخی دانشگاه ها را پوشش دهیم.
نظر شما