به گزارش خبرنگار ایرنا، زورخانه‌ها به عنوان مکانی مقدس، صیقل دهنده روح افراد است که ورزشکاران هیچ گاه بدون وضو در آن وارد نمی‌شوند؛ قهرمان پرور نیست و هرچه هست از پهلوان و پهلوانیست و کسی که عنوان پهلوان گرفت، امین صادق جماعت می‌شود.
این ورزش ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد، کانونی برای مردی و مردانگی که مردانش به فتوت و جوانمردی شهره عام هستند و در گذشته به هر نقطه از شهر که می‌رفت، همگان به احترامش کلاه از سر برمی داشتند، هر چند پهلوان به رسم فروتنی پیش سلام کوچک و بزرگ بود و به دیگران درس تواضع می‌داد.
صدای زنگ و ضرب مرشد در فضای نه چندان وسیع زورخانه طنین‌انداز می‌شود تا پهلوانان و جوانمردان با سینه‌ای ستبر، یکی پس از دیگری وارد گود شوند و دایره وار ایستاده و کار را با ذکر الله و نام مبارک مولا علی (ع) آغاز کنند.
ورزش باستانی در همدان بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و پهلوان «فیله همدانی» به لحاظ شخصیت پهلوانی شهره خاص و عام بود، در واقع ورزش زورخانه‌ای، ورزش ملی، مذهبی و سنتی ایرانیان است و استان همدان به خاطر وجود پهلوانان بزرگی از جمله علی میرزای همدانی، احمد کوهکش و فیله همدانی سرآمد است.
افزون بر این، مرحوم پهلوان سید احمد بطحایی، حاج محمد مسچی و پهلوان قاسم بی‌نیاز جزو پیشکسوتان ارزنده این رشته به شمار می‌آیند و پهلوانانی همچون حاج سید حسن حوایجی، حاج حیدر یلفانی، حسین مسچی و حاج محمد برنایی سالها در گود زورخانه فعالیت داشته‌اند.
در این آیین ۳۰۰ ساله؛ از پهلوان فیله همدانی گرفته تا علی میرزای همدانی از پهلوانان بنام ایران زمین هستند که شهره جهانی داشته و نامشان در ویترین اسطوره‌های ماندگار این ورزش باستانی ثبت شده است.
مرحوم علی میرزای همدانی نیز نخستین پهلوان صاحب بازوبند و ورزشکار عاشق دل در کمند زورخانه و ورزش باستانی و کشتی پهلوانی و دلاور زورخانه‌های کولانج و بنه بازار و شیشه گران شهر همدان بود.
پهلوان علی که پسوند 'میرزا' را به نامش به علت سوادی که داشت افزوده‌اند در سال ۱۲۰۵ هجری شمسی به روایتی در قریه حصار همدان میعادگاه دلاورمردان با فتوت و مومنان امین و با کرامتی چون آیت الله آخوند ملاعلی پای به عالم هستی نهاد و دوران کودکیش تا آنجا که نوشته‌اند به کار زراعت و کشاورزی گذشت و سپس به بازار روی آورد.
علی میرزا قد و قامتی رشید و بلند و مردانه، سینه‌ای ستبر با پیشانی بلند و محاسنی در چهره و اندامی درشت و پر ابهت داشت به طوریکه در میان پهلوانان گود زورخانه آن روزگاران همیشه یک سر و گردن از هم عصران خویش بلندتر بود.
ورزش را در زورخانه‌های کولانج بنه بازار، شیشه گران به همراه نامدارانی چون پهلوان فتحعلی و پهلوان شیرعلی و پهلوان مفتون و پهلوان عبدالعلی بکتاش شروع کرد.
پهلوان علی میرزا در روزگار حیاتش با شکست پهلوانان نامی صاحب زنگ شد و در زورخانه‌های ایران احترامات و آیین ویژه پهلوانان زنگی را برایش به جای می‌آوردند.
پهلوان علی میرزا پس از عمری طولانی در سال ۱۳۱۰ دارفانی را وداع گفت و او را در گورستان مجاور آرامگاه باباطاهر عارف همدانی به خاک سپردند.
قدمت گرانبهای این ورزش پهلوان پرور بهانه‌ای شد تا مروری داشته باشیم به اوضاع و احوال فعلی ورزش باستانی و پهلوانی همدان در گفت وگو با غلامرضا خاکسار عضو هیات رییسه فدراسیون و رییس هیات ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی استان همدان:
ایرنا: چطور شد از ورزش کشتی به هیات زورخانه‌ای رفتید؟
خاکسار: به دعوت مدیرکل وقت ورزش همدان این مسئولیت را پذیرفتم. ابتدا سرپرستی هیات را برعهده داشتم. سالی که آمدم حواشی و مشکلاتی در این ورزش وجود داشت. با برنامه ریزی لازم و ایجاد اتحاد و همدلی حواشی را تا جای ممکن از این ورزش دور کردیم.
ایرنا: پیشکسوتان پرشماری در این ورزش داریم؟
خاکسار: بله ورزش زورخانه‌ای فقط با قهرمانان سروکار نداریم. کنار گود، پیشکسوت ۸۸ سال هم مدعی است و انتظار دارد. هم اکنون ورزشکار ۸۵ ساله وسط گود هم داریم. یکی از قدیمی‌ترین پیشکسوتان زورخانه‌ای پهلوان قدیمی «حاج موسی قیاسی» موسس نخستین زورخانه شهرستان نهاوند بود در سن ۱۰۷ سالگی درگذشت. این پهلوان قدیمی شهرستان نهاوند دارای ۶ مدال طلا و چهار نقره کشوری بود. وی دارای شال کسوت پهلوانی کشور بود، در جنگ جهانی دوم نیز در نبرد با انگلیسی‌ها مجروح شد و پس از آن نسبت به تاسیس زورخانه اقدام کرد.
ایرنا: رتبه‌بندی ورزشکاران زورخانه‌ای یکی از اقدامات خوب شما بود؟
خاکسار: از همان بدو ورودم به این رشته این هدف را دنبال کردم و اکنون ساماندهی خوبی شده است. با توجه به اهمیت سلسه مراتب و حق احترام که یکی از مهمترین سنن این ورزش ملی و آیینی است، طرح رتبه‌بندی ورزشکاران و مرشدان در جلسات کارشناسی با همکاری پیشکسوتان، کارشناسان در اولویت اقدامات هیات قرار گرفته و پیش نویس آن تهیه و تدوین شد تا رتبه‌بندی همه اهالی این ورزش در سطح استان ساماندهی شده و جایگاه آنان بر اساس سوابق و امتیازات کسب شده تبیین شود. در همین راستا آیین نامه‌های رتبه‌بندی مرشدان و ورزشکاران مطرح و مورد تایید و تصویب قرار گرفت و اکنون براین اساس رتبه‌بندی می‌کنیم.
ایرنا: اما قبل از این ساماندهی وجود نداشت؟
خاکسار: پیش از این طرح، هر زورخانه‌ای دوست داشت رتبه می‌داد. اما حالا تا رتبه ششم را هیات‌های استانی می‌دهند و بعد از آن فدراسیون رتبه‌های بالاتر را منظور می‌کند.
ایرنا: وضعیت رده‌های سنی همدان در قهرمانی‌ها چطور است؟
خاکسار: در نونهالان و نوجوان ضعیف هستیم اما در بزرگسالان قوی و مدال‌های خوبی داریم. در بیستمین دوره جشنواره بین‌المللی بازی و ورزش‌های سنتی خیابانی «توکاتی» ایتالیا در شهر ورونا ۲ ورزشکار ما حضور داشتند که بیشتر سهمیه استان‌های کشور اعزامی به این جشنواره در تصاحب ما بود. جعفر نوری، سید جواد موسوی ورزشکار ما در این جشنواره بودند.
همچنین چهارمین دوره بازی‌های جهانی ملی و سنتی از مهرماه سال جاری در کشور ترکیه برگزار شد که محمد قیاسوند از همدان در این دوره حضور داشتند.
ایرنا: آیا نسبت به گذشته شرایط بهتری را در این ورزش رقم زده‌اید؟
خاکسار: برای تقویت تیم‌های رده پایه اقدام به برگزاری دوره مربیگری کردیم. همین مربیان را پس از قبولی وارد چرخه فعالیت قرار دادیم. یکی از مهمترین اتفاقات خوشایند امسال تاثیر برنامه پرمخاطب عصر جدید در افزایش تعداد ورزشکار زورخانه‌ای در همدان بود. ما تابستان سال قبل ۲۰ نوآموز داشتیم اما امسال با تحت تاثیر قرارگرفتن در این جشنواره به ۲۰۰ نفر رسید.
ایرنا: همکاری شما با آموزش و پرورش چطور است؟
خاکسار: تعامل خوبی داریم به خصوص با جعفری معاون تربیت بدنی آموزش و پرورش استان. تفاهم نامه‌ای با مدرسه سما منعقد کردیم و مقرر شد زنگ‌های ورزش خود را در زورخانه علی میرزای همدانی واقع در میدان فردوسی برگزار کنند. آن هم به صورت رایگان. حتی ما هم مربی را به صورت رایگان در اختیارشان قرار می‌دهیم. حداقل در استعدادیابی می‌توانیم بهره برداری لازم را از این طرح داشته باشیم.
ایرنا: آیا حضور بانوان در این ورزش هم میسر است؟
خاکسار: تا الان که خیر. هر اقدامی منوط به تصمیم گیری مسئولان بالادستی ورزش کشور است. در بخش بانوان با وجود اینکه علاقه مند هستند، تصمیمی گرفته نشده است چرا که شرایط برای حضور و فعالیت بانوان با توجه به نوع فضای حاکم بر زورخانه فراهم نیست.
ایرنا: شما در دانشگاه هم مسئولیت دارید. به این ورزش بها داده‌اید؟
خاکسار: در دانشگاه آزاد ورزش زورخانه‌ای را در دروس عملی اجباری کردم. جزو سرفصل رشته تربیت بدنی و جزو دروس اختیار آورده‌ایم. در دانشگاه درس ورزش‌های تخصص انفرادی اجتماعی را تدریس می‌کنم اما محوریتم ورزش‌های زورخانه‌ای است.
ایرنا: وضعیت ساخت زورخانه بین المللی به کجا رسید؟
خاکسار: تورم باعث شده تا مشکلاتی در ساخت ایجاد شود. البته سوله‌های این زورخانه بنا شده و ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. شهرداری مجوز و زمین را رایگان در اختیار قرار داد و همچنین حاجی بابایی نماینده مردم همدان در مجلس پیگیری‌های لازم را داشته و دارند. این طرح ملی است و باید بودجه ملی برای آن تامین شود. همچنین از فضای اطراف آن هم می‌تواند بهره برداری تجاری به قصد درآمدزایی ورزش زورخانه‌ای داشت. چراکه ما درآمدی نداریم و متکی به کمک‌های فدراسیون و اداره ورزش هستیم.
ایرنا: گلریزان چطور؟
گلریزان را که همه ساله داریم. سال قبل و امسال همینطور. برای کمک به آزادی زندانیان جرائم غیرعمد و آسیب دیدگان ناشی از کرونا پول زیادی هم جمع شد. هم این پول برای کمک‌های نوعدوستی است و ریالی صرف ورزش زورخانه‌ای نمی‌شود. در این ۶ سال تمام تیم‌ها را با هزینه هیات اعزام کردیم.
ایرنا: از مشکلات این ورزش بگویید؟
خاکسار: دغدغه اصلی ما فقر تجهیزات است. ما نیاز به تجهیزات جدید داریم. بودجه هیات کفاف تامین تجهیزات را نمی‌دهد و همینکه با این وضعیت گرانی تیم‌ها را اعزام کنیم، اقدام بزرگی است. وزارت ورزش و فدراسیون قول داده‌اند که به همه استان‌ها برای خرید تجهیزات کمک مالی داشته باشند. همچنان منتظریم. ورود ورزشکاران به این رشته هزینه آنچنانی ندارد. فقط باید شلوارک و تی شرت خریداری کند که نزدیک به ۴۰۰ هزار تومان می‌شود. آموزش هم با ماست.
ایرنا: بیشترین گرایش به این رشته چه رده سنی است؟
خاکسار: نونهالان بیشترین گرایش را دارند و برای جذب بیشتر ورزشکاران برنامه ریزی داریم. البته پیشکسوتان بر نمی‌تابند. می‌گویند رده‌های سنی ورزش باستانی را خراب می‌کنند. آن‌ها سنتی کار می‌کنند و رده‌های سنی ما بیشتر حرکات نمایشی را تمرین و مسابقه می‌دهند. به هر حال این ورزش به سمت نوآوری پیش رفته و آن‌ها باید تفکر خود را تغییر بدهند. ما هم در بخش سنتی و هم نمایشی فعالیت داریم و تاثیر برهم ندارند. امروزه این ورزش برای ترویج در سطح جهان نیاز به جذابیت در کنار علم روز داشت و به همین دلیل دستخوش تغییراتی شد که مثمرثمر هم بود.
ایرنا: در المپیاد استقبال بی‌نظیر از میزبانی همدان را شاهد بودیم.
خاکسار: بله فکرش را هم نمی‌کردیم با وجود اینکه تحصیل مدارس آغاز شده، این تعداد ورزشکار و استان در المپیاد استعدادهای برتر ورزش‌های زورخانه‌ای به میزبانی همدان شرکت کنند. ۲۸ تیم و ۴۳۰ ورزشکار به این المپیاد آمدند که نشان داد که گرایش به این رشته زیاد شده است. جزو بیشترین ورزشکار شرکت کننده در بین رشته‌های ورزشی المپیاد بودیم.
ایرنا: آیا امتیاز تشویقی هم شامل قهرمانان این ورزش می‌شود؟
خاکسار: خیر متاسفانه. چون مسابقات کمی در این ورزش برگزار می‌شود. البته سردار «باران چشمه» که قبلا هم در ستاد نیروهای مسلح بوده در تلاش است که قهرمانان ما هم از تسهیلات ویژه بهره مند شوند. باید مسابقات ملی و فراملی بیشتر شوند.
ایرنا: در سطح جهانی چطور هستید؟
خاکسار: بالغ بر ۶۰ کشور در این ورزش فعالیت دارند. بیشترین فعالیت در افغانستان، آذربایجان و عراق است. کشورهای شرق آسیا هم خوب کار می‌کنند. در مقطعی کشور آذربایجان مدعی بود که این ورزش برای آن‌ها است و با موضع گیری کشورمان، آن‌ها عقب نشینی کردند. البته این کشور سرمایه گذاری خیلی خوبی داشته و جزو مدعیان است.
ایرنا: این ورزش آیا جایگاه فرهنگی دارد؟
خاکسار: در کشور ستاد فرهنگ پهلوانی داریم هنوز به صورت استانی اجرایی نشده است. رهبر معظم انقلاب هم فرموده‌اند: « ورزش باستانی کشورمان یک تاریخ و یک فرهنگ محسوب می‌شود». به نظرم مسئولان باید بیشتر توجه کنند. انتظار داریم شورای فرهنگی عمومی استان همدان به نقش مهم این ورزش به عنوان یک گنجینه فرهنگی و تاریخی توجه کند. این آمادگی را داریم که در این شورا حضور یافته و به اهمیت ورزش‌های زورخانه‌های بپردازیم.
ایرنا: اگر برنامه عصر جدید مهیا شود، همدان امکان حضورش را دارد؟
خاکسار: چرا که نه. دانشگاه آزاد همدان قهرمان ورزش‌های زورخانه‌ای کشور است و قطب دانشگاهی محسوب می‌شویم. در کشور هم جزو ۶ استان برتر کشور هستیم. در جشنواره عصر امید در مصلی تهران هم تیم همدان به نمایندگی از دانشگاه آزاد کشور حضور یافت و در چهار روز برگزاری برنامه، بیشترین مخاطب را داشتیم. بنابراین می‌توانیم این توانمندی را در برنامه تلویزیونی عصر جدید هم داشته باشیم.
نظر شما