تعارض خرس و انسان

به گزارش ایرنا، ۱۲.۵درصد مساحت چهارمحال و بختیاری تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و همه شهرستان‌های استان به جز شهرستان بن و شهرکرد زیستگاه خرس قهوه‌ای‌ است.

این استان به دلیل قرار گرفتن در منطقه زاگرس میانی یا زاگرس مرطوب، از تنوع گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است و با احتساب ذخیره‌گاه زیست‌کُره تنگ صیاد و سبزکوه می‌توان گفت، نیمی از مساحت استان جزو مناطق حفاظت شده و ثبت ملی و جهانی قرار دارد.

چهارمحال و بختیاری با دارا بودن یک پارک ملی و یک اثر طبیعی و پنج منطقه حفاظت شده به مساحت ۱۵۵هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار به عنوان یک منطقه بکر برای حیات وحش است که این مناطق شامل منطقه حفاظت شده شیدا، هلن، قیصری، سبزکوه و پارک ملی و منطقه حفاظت شده تَنگ صیاد، منطقه شکار ممنوع خدا آفرید، اثر طبیعی ملی لاله واژگون است.

به گفته مسوولان و کارشناسان حفاظت محیط ‌زیست چهارمحال و بختیاری، هم‌اکنون تداوم خشکسالی، اجرای طرح‌های جنگل‌کاری و تغییر کاربری اراضی برای ایجاد باغ و مزرعه در محدوده زیستگاه‌های خرس قهوه‌ای و سایر حیات وحش،  اجرای طرح کشاورزی در اراضی شیب‌دار و توسعه باغات، بی‌توجهی به حق‌آبه حیات وحش در مناطق حفاظت شده، جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها، برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی در مراتع و مناطق جنگلی، چرای دام در فصل غیرمجاز از مهمترین دلایل و عوامل اثرگذار در تشدید تعارض با خرس در استان است.

۴۰۲ گونه جانوری در چهارمحال وبختیاری شناسایی شده است

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه بیش از نیمی از مساحت استان تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد، گفت: تاکنون در استان ۴۰۲ گونه جانوری از ۱۱۵خانواده شناسایی شده که از این تعداد ۲۷۸ گونه پرنده در کمیته ملی ثبت شده است.

سعید یوسف‌پور افزود: ۴۵ گونه از این تعداد از گونه پستانداران، ۵۵ گونه خزنده، چهار گونه دوزیست و ۲۰ گونه آبزی(ماهی) است که ۱۳ گونه از گونه‌های جانوری استان، در فهرست(لیست) سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت IUCN، ۱۳ گونه در طبقه‌بندی آسیب‌پذیر (VU) و پنج گونه در طبقه درخطر انقراض (EN) قرار دارد.

به گفته مسوولان و کارشناسان حفاظت محیط ‌زیست چهارمحال و بختیاری، هم‌اکنون تداوم خشکسالی، اجرای طرح‌های جنگل‌کاری و تغییر کاربری اراضی برای ایجاد باغ و مزرعه در محدوده زیستگاه‌های خرس قهوه‌ای و سایر حیات وحش،  اجرای طرح کشاورزی در اراضی شیب‌دار و توسعه باغات، بی‌توجهی به حق‌آبه حیات وحش در مناطق حفاظت شده، جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها، برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی در مراتع و مناطق جنگلی، چرای دام در فصل غیرمجاز از مهمترین دلایل و عوامل اثرگذار در تشدید تعارض با خرس در استان است.وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون به جز شهرستان شهرکرد و بن همه شهرستان‌های استان و مناطق حفاظت شده استان زیستگاه خرس قهوه‌ای است، گفت: تخریب زیستگاه حیات وحش با اجرای برخی عملیات‌های عمرانی و توسعه‌ای و دست‌اندازی به مناطق حفاظت شده و توسعه باغات در اراضی شیب‌دار و توسعه شهرها و روستاها در حاشیه مناطق حفاظت شده، بدون توجه به رعایت اصول از جمله فنس کشی و دیوارکشی برای باغات باعث افزایش تعارض بین انسان و خرس و حیات وحش شده است.

وی از مردم جوامع محلی به ویژه روستاییان و چوپانانی که دارای بیشترین میزان تعارض انسان با حیوان هستند خواست، تا در صورت بروز تعارض بین انسان وحیات وحش توصیه ماموران محیط زیست گوش دهند و از تجمع در محل پرهیز کنند.

به گفته وی، در راستای حفاظت از گونه ارزشمند خرس قهوه‌ای در استان و همچنین کشور، مطابق بند "ط" ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه،یک برنامه عمل از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و ابلاغ شده تا طرح پژوهشی با عنوان "تعیین محدوده پراکنش و تهیه نقشه زیستگاه‌های خرس قهوه‌ای" با همکاری دانشگاهیان و متخصصان این حوزه انجام شود که این برنامه در چهارمحال و بختیاری با همکاری دانشگاه شهرکرد و محیط زیست در سال گذشته تهیه شد.

وی اظهار داشـت: در این برنامه پراکنش و زیستگاه خرس قهوه‌ای در استان شناسایی و نقشه زیستگاه‌های خرس قهوه‌ای و نقاط حادثه‌خیز و تعارضی بین انسان و خرس در استان شناسایی شده تا پایش‌های منظم ازسوی محیط زیست برای کاهش خطر در این مناطق انجام شود.

یوسف‌پور از برگزاری برنامه آموزشی برای جوامع محلی در خصوص نحوه حراست و حفاظت از باغات و منازل مسکونی، برخورد با حمله ناگهانی خرس خبر داد و گفت: ارائه راهکارهای کاهش تعارضات بین انسان وخرس، اعزام گشت‌های کنترل در مناطق دارای تعارض در راستای جلوگیری از بروز خسارت از جمله حمله خرس به باغات و دام روستاییان در دستور کار قرار دارد.

بیشتر تعارضات حیات وحش و انسان در خارج از مناطق حفاظت شده اتفاق می‌افتد

رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش، موزه تاریخ طبیعی و ذخائر ژنتیکی حفاظت محیط زیست چهارمحال وبختیاری با اشاره به اینکه پراکنش و زیستگاه خرس قهوه‌ای در سطح استان بالاست و در کوهستان زاگرس و مراتع مرتفع و دره‌ها با رودخانه‌های دائمی و فصلی و حتی حاشیه روستاها و برخی شهرهای کوچک دیده‌می‌شود و گسترده زیستی حیات وحش با حاصل‌خیزی زیستگاه و دسترسی به منابع غذایی ارتباط مستقیم دارد، گفت: بیشتر تعارضات حیات وحش و انسان به خصوص خرس و انسان در خارج از مناطق حفاظت شده اتفاق می‌افتد.

فهیمه اسلامی افزود:در مناطق حفاظت شده در استان به دلیل حفاظت و شرایط خاص منطقه از لحاظ اینکه مستثنیات کمتری وجود دارد، تعارض بین انسان و حیات وحش به خصوص خرس کمتر است.

وی با تاکید بر اینکه هیچ حیوانی محدود به هیچ مرزی نیست و قلمروهای حیات وحش بزرگ است، گفت: حیات وحش به خصوص حیوانات بزرگ جثه مانند خرس، قلمرو وسیع برای زندگی دارند و زندگی و قلمرو زندگی آنها محدود به مکان خاص نیست و در بسیاری مواقع خرس‌ها از مناطق حفاظت شده در فصل‌های کم بارش مانند مرداد و شهریور که اوضاع چشمه‌های این مناطق مناسب نیست و یا غذا مناسب برای استفاده وجود ندارد، به سمت باغات و دامداری‌های حاشیه مناطق حفاظت شده، حرکت می‌کنند.

رعایت نشدن حق آبه حیات وحش در مناطق حفاظت شده و  سایر مناطق عامل و تهدیدی برای زندگی حیات وحش شده و باعث بروز و افزایش تعارض بین انسان و حیات وحش می‌شود

وی به رعایت نشدن حق‌آبه حیات وحش در مناطق حفاظت شده و یا سایر مناطق از جمله کوه‌ها و مناطق آزاد اشاره کرد و گفت:در برخی موارد بدون توجه به رعایت حق‌آبه حیات وحش آب چشمه‌های طبیعی به سمت باغات و دامداری‌ها هدایت شده است و حیات وحش برای تهیه غذا و آب به خصوص در فصل برداشت میوه به سمت باغات می‌روند.

اسلامی افزود: براساس قانون حفاظت از باغات با انجام اقدامات حفاظتی از جمله فنس‌کشی، دیوارکشی، احداث اتاقک نگهبانی، روشن نگهداشتن باغ، استفاده از سگ نگهبان باید توسط باغداران انجام شود تا از حمله حیوانات وحشی به باغات جلوگیری شود که این امر از سوی باغداران و روستاییان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. 

وی با تاکید بر اینکه بیشتر تعارضات بین انسان و خرس در خارج از مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست و در مناطق آزاد رخ می‌دهد، گفت: بیشترین فصل تعارض بین انسان و دام در فصل مرداد و شهریورماه و یا فروردین‌ماه که فصل برداشت میوه و گیاهان دارویی است، اتفاق می‌افتد.

وی از انجام کار مطالعاتی و تحقیقاتی در خصوص تعارض بین انسان وحیات وحش به خصوص خرس با همکاری دانشگاه شهرکرد خبر داد و گفت: دانشگاه شهرکرد از سال ۹۸ کار مطالعه برای تعیین نقاط پر تعاض و کریدورها و پراکنش خرس قهوه‌ای را در استان اجرا کرده است و بر اساس این تحقیقات مشخص شده که به جز شهرستان بن و شهرکرد تمام نقاط استان زیستگاه خرس قهوه‌ای بوده و بیشتر تعارضات بین انسان و حیات وحش در زیستگاه‌های آزاد و خارج از مناطق تحت مدیریت محیط زیست رخ می‌دهد.

اسلامی اظهار داشت: رعایت نشدن حق‌آبه حیات وحش، تهدیدی برای زندگی آنهاست و با نامه نگاری‌های که با سازمان جهادکشاورزی انجام شده است، مقرر شده که انتقال آب از چشمه‌ها منوط به احداث یک چند آبخور برای حیات وحش و رعایت حق آبه حیات وحش باشد که تاکنون این اصل در مناطق مختلف استان رعایت نشده است.

حفظ زیست‌گاه حیات وحش حیاتی است

رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش، موزه تاریخ طبیعی و ذخائر ژنتیکی حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری افزود: توسعه برخی از زیرساخت‌ها و همچنین طرح توسعه باغات زمینه افزایش فشار به مناطق آزاد و همچنین مناطق حفاظت شده را افزایش داده و تهدیدی برای حیات وحش است که این امر زمینه بروز تعارض بین انسان و خرس را افزایش می‌دهد.

وی گفت: رعایت نشدن اصول احداث باغات از جمله فنس‌کشی و دیوارکشی، احداث اتاقک نگهبانی، رعایت نشدن روشنایی در باغات باعث شده که تعارض بین انسان و حیوان افزایش یابد و حیات وحش برای تامین غذا به باغات حمله کرده و تعارض بین انسان و حیات وحش بوجود آید.

اسلامی از باغداران و دامداران خواست در صورت اجرای طرح‌های توسعه‌ای اصول حفاظت و حراست از باغات را رعایت کنند.

وی اظهار داشت: هم‌اکنون برای حمایت از باغداران و کشاورزان در سرفصل بیمه محصولات کشاورزی و باغی سرفصل‌های مختلف از جمله سرمازدگی، خشکسالی، آتش‌سوزی، سیل و سایر حوادث پیش بینی شده است در حالی‌که که خسارت از ناحیه حیات وحش دیده نشده و این مساله از ۲ سال گذشته از سوی مسولان محیط زیست و بیمه، در دست بررسی قرار گرفته است تا باغات در برابر خسارت حیات وحش بیمه شوند تا در صورت بروز تعارض بین انسان و حیات وحش از اقدامات تلافی‌جویانه برای حیات وحش جلوگیری شود.

تخریب زیستگاه حیات وحش عاملی برای افزایش تعارض بین حیات وحش و انسان 

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری نیز گفت: تخریب زیستگاه حیات و حش به عنوان مهمترین عامل برای افزایش تعارض بین حیات  وحش و انسان است.

محسن حبیبی با اشاره به اینکه خرس و حیات وحش بزرگ جثه در قسمت بالای زنجیره حیات وحش قرار دارند و حیوانی نیست که در همه مناطق رها شده باشد، گفت: هم‌اکنون آمار جمعیتی این حیوانات به خصوص خرس قهوه‌ای به دلیل تخریب زیستگاه حیات وحش در ارتفاعات، خشکسالی، کاهش منابع آبی و بهره‌برداری بی‌رویه از چشمه‌ها و آب‌های بدون رعایت حق‌آبه و انتقال آب به سمت طرح‌های کشاورزی و دامداری کاهش و تعارضات بین انسان و  حیات وحش افزایش یافته است.

وی اظهار داشت: حیات وحش در شرایط کنونی مجبورند برای پیدا کردن غذا و آب به مناطق روستایی و باغات نزدیک شوند و این امر تعارض بین حیوان و انسان را افزاش داده است.

این کارشناس محیط‌زیست بر شناسایی زیستگاه حیات وحش، ارائه آموزش به جوامع محلی و باغداران حاشیه مناطق حفاظت شده و همچنین دامداران برای رعایت تقویم کوچ به عنوان راهکتاری برای کاهش تعارضات بین انسان و خرس تاکید کرد و گفت:هم‌اکنون پراکنش خرس قهوه‌ای در استان متفاوت است و در مناطق مختلف استان به خصوص در بخش‌های از بروجن و مناطق حفاظت شده سبزکوه و قیصری و مناطق جنگلی شهرستان لردگان که حفاظت شده هم نیست، بازفت و سرآقاسید و بخشی از شهرستان فارسان و کوه جهانبین پراکنش خرس بالاست و در برخی از این مناطق به خصوص و در شهرستان فارسان و کوهرنگ تعارض بین انسان و خرس بالاتر است.

حبیبی با اشاره به اینکه غذا دادن دستی به حیات وحش در استان وجود ندارد، افزود:رعایت نکردن کامل و جامع مدیریت پسماند در سطح استان، یکی از دلایل تهدید برای حیات وحش و سلامت انسان است که  باعث انتقال بیماری و همچنین حضور بیشتر حیات وحش به خصوص پرندگان لاشه خوار، حیات وحش از جمله روباه و شغال می‌شود.

بیشترین تعارض بین انسان و حیات وحش در چهارمحال و بختیاری درگیری بین انسان و خرس است

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه در مناطق مختلف استان و کشور تعارض بین انسان و حیات وحش به خصوص گراز وحشی، خرس وحشی و پلنگ وجود دارد، گفت: بیشترین تعارض بین انسان و حیات وحش در استان بین انسان و خرس است که با احیای زیستگاه حیات وحش و ارائه آموزش به جوامع محلی در زمینه برخورد با حیات وحش و اجرای اقدامات پیشگیرانه می‌توان این تعارضات را کاهش داد.

وی از رعایت نکردن برخی اصول از سوی دامداران و جوامع محلی از محله تقویم چرا به عنوان یکی از دلایل افزایش تعارض بین انسان و حیات وحش اشاره کرد و گفت: فصل چرای دام از ۲۵ اردیبهشت تا تا آخر شهریورماه است و حضور زودهنگام دامداران در این مناطق برای چرا به دلیل اینکه زمان زاد و ولد حیات وحش است عاملی برای افزایش تعارض بین انسان و حیات وحش است.

حفاظت و حراست از باغ بر عهده باغدار است و این مساله گاهی مورد بی‌توجهی برخی از باغداران قرار می‌گیرد و عاملی برای افزایش تعارضات بین انسان و حیات وحش شده است

حبیبی با اشاره ماده ۹ آیین‌نامه اجرای ، باغداران و صاحبان مزارع موظف به حفاظت از باغ خود در  برابر حمله حیوانات وحشی هستند و باید حصارکشی، دیوار کشی، احداث اتاقک نگهبانی و سایر اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند، گفت: قانون‌گذار وظیفه حفاظت از باغ را به صاحب باغ داده که به دلیل مشکلات قانونی از جمله نداشتن سند در خصوص باغات این اقدامات مورد کم توجهی قرار گرفته است.

وی اظهار داشت: در چند سال اخیر نیز به دلیل تعارض بین انسان و حیات وحش خسارتهای به باغات استان وارد شده که در ۲ سال گذشته با توجه به اینکه  پروانه شکاری در مناطق حفاظت شده صادر نشده و درآمد سازمان صفر بوده، پرداخت خسارت به باغداران از سو ی محیط زیست انجام نشده است.

این کارشناس محیط زیست به پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست با چند شرکت بیمه برای برقراری بیمه مزارع و باغات در مقابل حمله حیوانات وحشی اشاره کرد و گفت: احتمالا از سال آینده بیمه مزارع و باغات در مقابل حمله حیوانات وحشی برقرار خواهد شد تا خسارت باغداران جبران شود.

ثبت هشت مورد درگیری بین انسان و خرس ، امسال

ابراهیمی مسوول روابط عمومی اورژانس ۱۱۵ چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به اینکه امسال هشت مورد گزارش درگیری بین انسان و خرس در استان به اورژانس اطلاع رسانی شد، گفت: در سریعترین زمان کارشناسان اورژانس به  محل حادثه اعزام شدند و اقدامات درمانی برای مصدومان انجام و مصدومان به بیمارستان منتقل شدند.

یکی از مصدومان در درگیری با خرس قهوه‌ای در شهرستان اردل نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه برای چرای دام به ارتفاعات رفته بود، گفت: در زمان چرای دام متوجه حضور خرس در کنار دام‌های خود شدم که برای نجات دام از حمله خرس اقداماتی را انجام دادم، اما خرس به خودم حمله ور شد و از ناحیه سینه ،دست و پا زخمی شدم.

وی که خودش را علیمراد معرفی کرد، در پاسخ به اینکه چه اقدامی برای دفاع از خود انجام داده است؟ گفت: با کمک سگ گله، گوسفندان خود را از  محل دور کردم و در هنگام متواری شدن به سمت گله بودم که خرس به خودم حمله کرد و تنها با چوی دستی که داشتم می‌توانستم از خودم دفاع کنم.

به گفته وی،خرس حیوان وحشی است و نمی‌توان به راحتی با آن درگیر شد و باید تمام اقدامات پیشگیری و حفاظتی در زمان چرا دام از سوی دامداران  و باغدارات رعایت شود. 

به گزارش ایرنا،چهارمحال و بختیاری از سال ۱۳۸۶ درگیر خشکسالی است و این موضوع پیامدهای ناگواری بر منابع آب، محیط‌زیست است.