اولیای دم در کشاکش گذشت برای روشن نگه‌داشتن چراغ زندگی دیگر

به گزارش ایرنا، مجازات قتل عمد بر مبنای حقوق کیفری اسلام و قوانین مدون ایران، قصاص نفس است که پس از تایید محاکم قضایی و درخواست اولیای دم قابل اجرا خواهد بود.

اما با وجود تعیین این نوع مجازات در قرآن کریم، این کتاب آسمانی با نزول آیات مشوق عفو و توصیه های مختلف در این خصوص، بارها مسلمانان را به مصالحه، سازش و گذشت نسبت به یکدیگر دعوت کرده است.

علاوه بر آن، بنا بر روایات معتبر اسلامی، پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) در صورت رخداد یک واقعه قتل عمد، با میانجیگری و ایجاد سازش، علاوه بر پیشگیری از حد قصاص، مانع ایجاد آسیب های تبعی ناشی از اجرای حکم از جمله دشمنی و ایجاد اختلافات تبعی ناشی از اجرای آن در بین دو گروه می شدند و انجام این گونه پادرمیانی ها را امری نیک و حسنه می شمردند.

بر اساس همین تاکیدات اولیای دین اسلام و آیات قرآن کریم، امروز انجمن ها و گروههای مختلفی در کشور با تکیه بر اعتبار اجتماعی ریش سفیدان و اشخاص صاحب نفوذ جامعه، اقدام به اجرای این اقدام خیرخواهانه می کنند و تلاش دارند اجرای حکم قصاص قاتل را جایگزین یک گذشت شیرین رضایتمندانه کنند.

رافتی شیرین بر اتفاقی تلخ

قصاص، بر اساس شرع اسلام، حقی شخصی است که طبق قانون به هریک از اعضای خانواده اولیای دم داده می شود.

خبرنگار ایرنا برای آشنا کردن بیشتر مخاطبان با احوال افرادی که از حق طبیعی، قانونی و شرعی خود مبنی بر قصاص گذشته و قاتلان را می بخشند، به سراغ خانواده ای رفت که چند سال پیش، قاتل فرزند خویش را در پای چوبه دار عفو کردند.

برادر مقتول گفت: برادرم حدود ۱۲ سال پیش در یک درگیری با سه سارق و در حال دفاع از اموال شرکتی که در آن مشغول به فعالیت بود، جان خود را از دست داد.

وی که نامش محفوظ است، خاطرنشان کرد: بعد از این ماجرا یکی از سارقان با حکم دادگاه به قصاص محکوم شد و این فرد تا زمان فرارسیدن موعد قصاص روانه زندان شد.

این برادر مقتول که فرزند بزرگ خانواده نیز هست، اظهار داشت: پس از قطعی شدن حکم اعدام، در همان ابتدا افراد و گروه های بسیاری از ما درخواست عفو قاتل را داشتند که این اقدام به خاطر شرایط روحی خانواده، بسیار سخت و غیرممکن می نمود.

وی عنوان کرد: با توجه به فشارهای روحی و روانی، تصمیم به اجرایی کردن حکم داشتیم تا اینکه اعضای انجمن "سفیران ضامن آهو" با ما تماس گرفتند و دوباره مراحل اخذ رضایت از خانواده شروع شد.

او ادامه داد: در ابتدا، پاسخ ما به این گروه نیز، منفی بود اما وقتی که با پرچم ضریح مطهر امام رضا (ع) به دیدار ما آمدند، شرایط روحی ما تغییر کرد و از آن پس زمینه بخشش قاتل در خانواده ما فراهم شد.

وی با بیان اینکه در نهایت با استعانت و توکل به علی بن موسی الرضا (ع) تصمیم بر بخشش قاتل برادر خویش گرفتیم، عنوان کرد: این تصمیم در ابتدا بسیار سخت بود و حتی فشارهایی از اطرافیان بر ما وارد می شد اما اکنون پس از گذشت حدود یک سال از این ماجرا، من و خانواده ام احساس خوبی در خصوص این تصمیم داریم.

این برادر مقتول با اشاره به انگیزه بخشش قاتل گفت: با مشاوره ها و صحبت های اعضای سفیران ضامن آهو، از حق خود مبنی بر قصاص گذشتیم و با دریافت مبلغ دیه و هزینه آن در مسیر خیریه، اکنون اطمینان داریم روح برادرم شاد است و در روز قیامت نیز در نزد پروردگار روسفید هستیم.

رییس قوه قضاییه: قصاص هر فرد مشکلاتی را برای خانواده اش ایجاد می‌کند

رییس قوه قضاییه چندی پیش در گفت و گو با خبرنگاران اظهار کرده بود: قصاص هر یک نفر در جامعه، مشکلات بسیاری را برای آینده فرزندان و خانواده او به وجود می‌آورد.

حجت الاسلام و المسلمین غلامحسین محسنی اژه ای بر استفاده حداکثری از ظرفیت مردم، صاحبان نفوذ و کلام برای کشاندن اولیای دم به گذشت از تقاضای قصاص تاکید کرد و گفت: اگر ولی یا اولیای دم در مرحله اول راضی به گذشت از قصاص نشدند، نباید ناامید شد و باز هم باید اقدامات لازم را انجام داد.

وی با اشاره به اهمیت گذشت و بخشش و در عین حال حق اولیای دم برای قصاص عنوان کرد: در این خصوص شوراهای حل اختلاف باید جدی تر وارد میدان شوند و با توجه به ظرفیت های موجود، مشکلات و موانعی را که در این مسیر وجود دارد، در صورت رضایت اولیای دم حل و فصل کنند.

رهایی ۱۱۰ زندگی به همت سفیران ضامن آهو

فرقی نمی کند، که انجمن "یاران نجات"، "صلح برای زندگی"، "ناجیان جان"، "سفیران ضامن آهو" و یا هر گروه و انجمن دیگری باشد، مهم آن است که افرادی با سِمَت و جایگاه های اجتماعی مختلف، داوطلبانه گام در مسیر نجات جان فردی می گذارند که نه او را می شناسند و نه می دانند که در کدام منطقه زندگی می کند، فقط می دانند تنها امید این فرد پس از خداوند به تلاش های خیرخواهانه آنهاست.

در این میان «سفیران ضامن آهو» نام یکی از انجمن های افتخاری است که در استان خراسان رضوی برای نجات جان محکومان به قصاص تلاش می‌کند و سعی دارد تا قبل از اینکه چراغ زندگی فردی، ولو به جرم قتل، برای همیشه خاموش شود، به سراغ پرونده خانواده مقتول برود، تا آنان پس از گذشت، از آرامش و اتفاقات خوبی که بعد از بخشودن فرد محکوم نصیبشان شده است، بگویند.

در واقع اعضای این انجمن روزها و شاید ماهها به صورت داوطلبانه مسیرهای دور و نزدیک را طی می کنند و با عزم خستگی ناپذیر خویش، بارها به سراغ خانواده متوفی می روند تا بتوانند آنها را از این حق خود منصرف کنند، چرا که می دانند آنها تنها بارقه های امید برای بازگشت به زندگی این محکومان هستند.

یکی از اعضای انجمن سفیران ضامن آهو گفت: اعضای این انجمن، که همگی خادمان امام رضا (ع) هستند، با برگزاری جلسات مستمر و صحبت با اولیای دم و بیان ارزش و جایگاه بخشش در نزد خداوند و رسول گرامی اسلام (ص)، برای کسب رضایت اولیای دم تلاش می کنند.

وی که تمایلی به درج نام خود نداشت، افزود: این انجمن زیر نظر شورای حل اختلاف خراسان رضوی فعالیت می کند و از ابتدای سال گذشته تاکنون ۱۱۰ نفر به همت اعضای آن از اجرای حکم قصاص رهایی یافته اند.

او با بیان اینکه این انجمن هشت شعبه در استان خراسان رضوی دارد، خاطرنشان کرد: فعالیت های اعضای این شعب، فرااستانی است که با تاسی از حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، به عنوان پیام آوران صلح و آشتی برای جلب رضایت اولیای دم خدمت رسانی می کنند.

این عضو انجمن سفیران ضامن آهو اظهار داشت: فعالیت شعب سفیران ضامن آهو افتخاری است و فعالیت آن بر روی پرونده ها بنا به درخواست خانواده فرد قاتل و یا خود وی انجام می گیرد، که اخذ رضایت خانواده مقتول ممکن است بدون دریافت و یا با دریافت وجه از خانواده قاتل باشد.

او بیان کرد: زمانی که برای یک پرونده، حکم قصاص صادر می‌شود و حکم در مسیر اجرای احکام قرار می‌گیرد، معاونت ارجاع پرونده‌ها وارد عمل می‌شود. در برخی موارد از اولیای دم دعوت به‌عمل می‌آید و در برخی موارد نیز سفیران ضامن آهو با لباس خادمی و پرچم علی بن موسی‌الرضا (ع) به منزل اولیای دم مراجعه و برای اخذ رضایت اقدام می‌کنند.

وی گفت: اعضای این انجمن، به سراغ پرونده‌هایی می‌روند که در آن قتل با برنامه‌ریزی رخ نداده باشد و موضوع امنیتی نباشد و فقط ارتکاب قتل بر اساس هیجان و یک غفلت انجام شده باشد.

این عضو انجمن سفیران ضامن آهو خاطرنشان کرد: فرهنگ گذشت و بخشش در این خصوص، بسیار موضوع مهمی است که ترویج و اطلاع رسانی در خصوص آن، علاوه بر انجام یک اقدام خداپسندانه، مانع ایجاد آسیب های احتمالی روحی برای خانواده مقتول می شود.

حس خوب گذشت...

یک روانشناس خانواده و استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: فشارهای اجتماعی روی خانواده اولیای‌دم به خصوص در برخی از مناطق کشور بسیار زیاد است، از این رو اغلب خانواده های مقتولان برای اینکه به بی‌غیرتی متهم نشده و از سوی مردم مورد قضاوت بیجا قرار نگیرند، درخواست قصاص می‌کنند.

حجت الاسلام علی ذاکری با بیان اینکه کسی نباید رنج و فشاری که خانواده این افراد تحمل می کنند، را دست کم بگیرد، اذعان کرد: درک شرایط خانوادگی مقتول بسیار سخت است و بخششی که از سوی این افراد صورت می گیرد با دیگر بخشش ها متفاوت است.

این روانشناس که خود تجربه دیدار با خانواده شماری از مقتولان را داشته است، خاطرنشان کرد: کسی نمی تواند شرایط این خانواده ها را بفهمد، مگر اینکه خود با پوست و استخوان آن را درک کرده باشد، از این رو خانواده مقتول این حق را دارد که در این شرایط هر تصمیمی بگیرد.

حجت الاسلام ذاکری ادامه داد: اجرای این حکم، تصمیم بسیار سختی است که مطابق قانون بر عهده خانواده رنج دیده گذاشته شده است و مهمترین سوالی که ذهن خانواده مقتول را درگیر می کند آن است که آیا قصاص کردن قاتل عزیزشان اقدام درستی است یا خیر؟ و اگر درست است آیا می توانند پس از انجام این اقدام، به راحتی به زندگی خود ادامه دهند؟

این روانشناس عنوان کرد: انتظار پاسخ درست از سوی خانواده ای که درگیر یک تصمیم سخت و بزرگ شده اند، بسیار سخت است. از این رو ورود نهادها، سازمان ها و انجمن های خیریه باتجربه و متخصص، به منظور ایجاد فضای صلح و سازش و ارائه پیشنهاد مجازات های جایگزین بسیار مهم و حیاتی است.

وی در خصوص تاثیر بخشش و گذشت در زندگی افراد، گفت: بخشش یک ارزش و فعل پسندیده است که به طور معمول در انسان های بزرگ بیشتر دیده می شود. انسان هایی که خود را باور کرده و به ارزش خود پی برده اند.

حجت الاسلام ذاکری با بیان اینکه بخشودن دیگران، نشانه ضعف و شکست نیست، افزود: بخشش عملی خلاقانه است و نیاز به شجاعت و توان بیشتری نسبت به اِعمال خشم و غضب دارد و از سویی بخشش فردی که بر اساس هیجان مرتکب عمل قتل شده است، موجب می شود احساسات مثبت نظیر حق شناسی و همدردی در فرد خاطی ایجاد شود.

این کارشناس روانشناسی عنوان کرد: در موارد مختلف، بارها شاهد بوده ایم که اولیای دم از اجرای حکم قصاص پشیمان شده و تا سالها بعد همچنان درگیر روزهای سخت و پراضطراب بوده اند و اغلب پس از سپری شدن مدتی به این نتیجه می رسند که گذشت بهتر از انتقام بوده است و این امکان وجود داشت که به فرد قاتل فرصت زندگی داده می شد.

وی با اشاره به جایگاه گذشت و چشم پوشی از خطای دشمن در آیات و روایات قرآنی اظهار داشت: خداوند در آیه ۴۵ سوره مائده، عفو جانی را عاملی مهم برای کفاره گناهان شخص می شمارد، همچنین بنا بر آیه ۱۳۴ سوره آل عمران، این افراد از محبت خاص خداوند بهره مند می شوند و بنا بر آیه ۳۴ سوره فصلت، این اقدام زمینه ساز دوستی فرد بخشنده با خلق خواهد شد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: همچنین بر اساس آیات ۶۳ تا ۷۵ سوره فرقان، فرد بخشنده، سلام خاص خداوند را دریافت خواهد کرد و بر اساس آیه ۲۲ سوره نور نیز، این فرد از رحمت کریمانه خداوند بهره خواهد برد و به مقام صابرین می رسد.

حجت الاسلام ذاکری اظهار کرد: البته فرد قاتل و خانواده وی، که مورد بخشش قرار گرفته اند، باید این فرصت را مغتنم شمرده و با جبران گذشته و برطرف کردن رنج خانواده مقتول، در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی این جرائم تلاش کنند.

به نظر می رسد که عفو و گذشت آثار شگرفی در حوزه کاهش آسیب های اجتماعی داشته و موجب ارتقای وضعیت روانی، جسمی و سازگاری اجتماعی افراد می شود. در واقع دادن فرصت زندگی دوباره به فرد خاطی و چشم پوشی از انتقام، با وجود داشتن قدرت، یکی از صفات ارزشمند و کلیدی است که در زندگی فردی و اجتماعی انسان نقش مهمی دارد.