یلدا، آئینه‌ای از تلفیق فرهنگ و سنت

به گزارش ایرنا، یکی از جشن‌های مهم ایرانیان در کنار جشن نوروز، جشن شب یلدا است که دیرینگی خاصی دارد وغالب باستان شناسان دیرینگی آن را بیش از هفت هزار سال عنوان کرده‌اند.

این شب از غروب سی‌ام آذرماه تا طلوع یکم دیماه ادامه دارد و تنها تفاوت این شب که درازترین شب سال نامگذاری می شود همین ۶۰ ثانیه یا یک دقیقه است که همین یک دقیقه در تاریخ، این شب را متفاوت تر کرده است.

آیین یلدا در استان مرکزی یکی از رسوم دیرین است که در آن نمادهای قوی در وحدت و همگرایی نهاد خانواده، عاطفه و الفت و احترام به بزرگترها نهفته است.
آیین یلدا با آرایه های قوی فرهنگی و اجتماعی در خانواده های استان مرکزی در کنار زنده نگه داشتن سنت حسنه صله رحم به عنوان روشی چهره به چهره در انتقال اعتقادات و باورهای نسل پیشین به نسل جوانتر مطرح است.

آیین یلدا در این استان بر مبنای پایه های فرهنگی و ویژگی های محیطی رنگ و بوی خاص یافته و محفلی برای انتقال پیام های منطبق بر فرهنگ بومی و منطقه ای است.

در باور ایرانیان باستان، نور و روشنایی مقدس و تاریکی پلید و ناپاک بوده و به همین دلیل در طولانی ترین شب سال که یکی از جلوه های طبیعت است گردهم می آمدند و با افروختن چراغ، محفلی گرم از محبت و صمیمیت برپا می داشتند که نمایشی از تعامل سازنده زندگانی و پیوندهای خانوادگی و اجتماعی بود.

پیشینیان ایران زمین در این شب سفره ای رنگین از انواع خوراکی ها را ضمیمه محافل گرمشان می کردند که هر کدام از این خوردنی ها شامل هندوانه، خربزه، انار، سیب، خرمالو و برگه های خشک معنایی نمادین داشته است.

آیین شب یلدا در استان مرکزی نیز از دیرباز در سه شب متوالی باعناوین شب «چله‌بزرگه»، «چله وسطی» و «چله‌کوچیکه» برگزار می‌شده و خویشان و دوستان با حضور بر سفره‌ای از مهر به رسم پیشینیان لحظه های پرخاطره را برکتابچه زندگی می نگارند.

حضور در منزل بزرگان و ادای احترام به آنان از رسوم زیبای مردم استان مرکزی است و در شب‌های چله هر خانواده با تدارک یک سینی پر از انواع تنقلات راهی خانه بزرگان فامیل شده و در شبی اسثتنایی شکرانه سلامت و پاسداشت نعمت های خدای را به جای می آوردند.

در گذشته های نه چندان دور شب‌های چله با کرسی‌های چوبی گره خورده بود و تمامی فامیل با نشستن پیرامون آن پای خاطرات شیرین بزرگترها می نشستند، قصه تعریف می کردند و با اجرای بازی های بومی و محلی و مشاعره، اوقات خود را سپری می‌کردند.

این روزها در ضرب آهنگ زندگی مدرن شهری دیگر خبری از کرسی‌های چوبی نیست اما محافل گرم شب‌های یلدا همچنان پابرجاست و در این شب نشینی‌ها هنوز بزرگان با صدای دلنشین خود حافظ و سعدی می‌خوانند، از قصه‌های شاهنامه و قصص قرآن می‌گویند.

یکی از آیین‌های زیبای یلدایی در استان مرکزی بردن سینی پیش‌کشی و هدیه برای تازه عروسان است که طیف متنوعی از خوردنی‌ها و هدایا را دربر می‌گیرد.

چاشنی مراسم یلدای استان مرکزی انواع میوه و تنقلات به ویژه هندوانه، انگور، تخمه و نخودچی کشمش، انار، گندم شادونه ،ترخینه باسلوق، شیره و خرما است که معمولا پس از ضیافت شام تدارک شده و تا پاسی از شب همه در کنار هم از آن ها تناول کرده و از آرزوها، شادی‌ها و غم‌ها، موفقیت‌ها و خاطراتشان می‌گویند.

آیین‌های یلدایی در مناطق روستایی استان مرکزی دست نخورده‌تر باقی مانده و در هر شهرستانی آمیختگی عمیقی با باورها و فرهنگ بومی دارد و چهره‌ای زیبا از رسومات خرده فرهنگ را به نمایش می گذارد.

گاه شب نشینی‌های یلدا در استان مرکزی با فال کوزه و فال حافظ همراه است و دختران دم بخت برخی مناطق روستایی استان مرکزی در این شب‌ها رسم درآوردن مهره از آب را اجرا می کنند .

اجرای رسم ترکاندن چشم بد و یا تخم مرغ شکنی از دیگر مراسمی است که هنوز در شب‌های چله در برخی از مناطق روستایی استان مرکزی متداول است و معمولا مجری این رسم زنان بوده و با بردن نام تمامی حاضران و چرخاندن تخم مرغ در دستشان که آداب خاصی دارد بدی و غم را دور می‌کنند.

در برخی از مناطق استان مرکزی زنان برای شب چله انواع شیرینی‌ها را در خانه می پزند و همراه سایر تنقلات برای پذیرایی از میهمانان می گذارند و معتقدند که این کار مایه برکت و فراخی و گشادگی در روزی است.

کنار گذاشتن کدورت های دیرین و آشتی کنان از رسم های زیبای یلدایی در استان مرکزی است که معمولا در خانه بزرگان فامیل برگزار می شود و در برخی موارد نیز با حضور در منزل این افراد زمینه صلح و سازش مهیا می شود.

در طولانی ترین شب سال نیازمندان را فراموش نکنیم

خوب بودن به همین سادگی است؛ امشب یلداست طولانی ترین شب سال. با هم بودن، دور هم نشستن، گفتن، خندیدن و تناول انواع میوه ها از برنامه های این شب است اما یلدا برای آنهایی که ندارند بخورند و بپوشند طولانی ترین شب گرسنگی و سرماست.

با اینکه همه مردم سعی می‌کنند آن چه که دارند را در کنار خانواده‌های خود با مهربانی و دوستی تقسیم کنند کسانی هم هستند که به دلیل نداری و فقر و تنگدستی، این شب را در کنار فرزندان خود به سختی و غم و اندوه می گذرانند و برای آنها این شب، طولانی ترین شب درد و رنج و گرسنگی و سرما به شمار می رود.

پیام آیین یلدا نشر مهر و محبت و دوستی در جامعه است، چه خوب است کسانی که دستشان به دهانشان می رسد و دارای تمکن مالی هستند و این شب را با خوشی در کنار خانواده های خود می گذرانند کمی هم به فکر آنهایی باشند که در شب یلدا تنها مانده‌اند و چیزی برای پوشیدن و درامان ماندن از سرما و حتی پولی برای خرید نان شب ندارند.

فرهنگ ایرانی و اسلامی همیشه و در همه حال به دستگیری از محرومان و فقرا زبانزد بوده است و هریک از ما جزیی از این فرهنگ هستیم که می‌توان با حرکتی هرچند کوچک و ناچیز در جهت دستگیری از نیازمندان، در این شب دلی را به دست آوریم و در راستای ترویج و نهادینه‌سازی فرهنگ مهر و محبت گام برداریم.

با وجود اینکه این روزها شماری از مردم از مشکلات اقتصادی رنج می برند، می‌شود با کمک به همنوعان خود و ترویج فرهنگ و آیین شب یلدا، برکت و روزی را در جامعه بیشتر کرد؛ مطمنا خرید چند کیلو میوه و آجیل یا تکه‌ای لباس هزینه‌ای آنچنانی برای هر یک از مردم ندارد، اما به دست آوردن دل‌های شکسته و دستگیری از کسانی که در این شب با فقر و گرسنگی خواب به چشمشان نمی‌آید ارزشی بیشتر از پولی دارد که برای آنها هزینه می‌کنیم.

هموطن نوع دوست؛ شب یلداست، طولانی ترین زمان با هم بودن و دور هم نشستن و گفتن و خندیدن و خوردن. اما فراموش نکنیم که یلدا برای آنهایی که ندارند چیزی بپوشند طولانی‌ترین شب سرد سال، آنانی که ندارند بخورند طولانی مدت گرسنگی کشیدن، کسانی که والدینشان را از دست داده‌اند طولانی‌ترین شب تنهایی و برای آنان که زخم خورده از یک بیماری هستند، یلدا شاید معنایی جز چند لحظه درد کشیدن بیشتر نداشته باشد. پس، بیایید آنها را فراموش نکنیم.

تقارن یلدای امسال با ایام فاطمیه هر ایرانی را بر این می دارد تا با تأسی از سیره حضرت فاطمه زهرا (س) که نمونه بارز انفاق و ایثار در جامعه اسلامی است، این شب را بهانه‌ای سازد برای محقق کردن امر مهم انفاق و دستگیری از مستضعفان و نیازمندان در راستای ترویج و نهادینه کردن فرهنگ نوع دوستی که از دیرباز در فرهنگ ایرانی اسلامی مورد تاکید و توجه قرار داشته است.

امید است خیران و مردم شریف و نوع دوست استان مرکزی که در مناسبت‌های مختلف نگاه ویژه‌ای به محرومان و نیازمندان داشته‌اند در شب یلدای فاطمی نیز این عزیزان را دریابند و برای شاد کردن دل همنوعان خود در این شب قدم بردارند و آیین شب یلدا را که فرصت مناسبی برای ارتقای فرهنگ عمومی و تحکیم بنیان‌های فرهنگی است را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به دور از تجمل گرایی برگزار نمایند.