به گزارش ایرنا، هر سال زمستان پیش از آنکه برف و باران مهمان شهرهای بزرگ ایران شود، سوز پشم و تنگی نفس به سراغ آنها می‌آید. آلودگی هوا با اولین نسیم خنک پاییز آسمان آبی را می‌گیرد و مراجعه مردم به بیمارستان‌ها را بیشتر می‌کند.
اگرچه این آلودگی چند دهه است که مهمان ناخوانده ایران در زمستان شده اما هنوز متهم اصلی آن پیدا نشده است.
یک روز بنزین آلوده عامل آلودگی هوا معرفی می‌شود و تمام تقصیرها بر گردن بنزین می‌افتد. فردا روز بنزین جای خود را به خودروهای پرمصرف داخلی می‌دهد و روز بعد نیز مازوت مصرفی در صنایع و نیروگاه‌ها بر صندلی متهم آلودگی هوا می‌نشیند.
نکته مهم اما آن است که هیچ کدام از این عوامل به‌تنهایی نمی‌توانند آلودگی هوا را در کشور ایجاد کنند بلکه این آلودگی بسامدی از مجموعه عوامل است که هم خودروهای پرمصرف در آن نقش دارند، هم کیفیت پایین سوخت بر آن اثرگذار است و هم مصرف بالای گاز در زمستان آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴ عامل مهم بر آلودگی هوا موثر هستند.
اولین مورد در آلودگی هوا کمیت احتراق سوخت است. در حال حاضر دنیا به سمت کاهش شدت مصرف انرژی می‌رود زیرا هر مقدار احتراق نیز به معنای آلودگی هوا خواهد بود. با این حال ایران همچنان شدت مصرف انرژی بالایی دارد. ایرانی‌ها روزانه معادل بیش از یک میلیارد لیتر سوخت مصرف می‌کنند. این بدان معنا است که هر ایرانی روزانه حدود ۱۲ لیتر سوخت معادل فرآورده‌های نفتی و یا گاز می‌سوزاند که عدد بسیار بالایی است.
در این میان اگرچه سیاست‌هایی برای کنترل و کاهش مصرف سوخت به تصویب رسیده اما در عمل اتفاقی در این عرصه اتفاق نیفتاده است.
به طور مثال با وجود تصویب بند «د» اما اعتبارات آن به جدول تبصره ۱۴ در خصوص هدفمندی یارانه‌ها اختصاص پیدا کرد و توسعه ناوگان ریلی، نوسازی اتوبوس و مترو به‌عنوان حمل و نقل عمومی و نوسازی ناوگان حمل بار مغفول ماند.
بنابراین یکی از مهم‌ترین اقداماتی که برای جلوگیری از آلودگی هوا باید انجام شود کاهش شدت مصرف انرژی در کشور است و تا زمانی که این حجم از احتراق سوخت اتفاق بیافتد نمی‌توان انتظار حل مشکل آلودگی هوا را داشت.
عامل تاثیر گذار دیگر بر آلودگی هوا کیفیت سوخت در کنار کیفیت احتراق است. در سال‌های اخیر برای افزایش کیفیت سوخت در کشور اقدامات موثری انجام شده است. تا آنجا که در سال ۹۹ سازمان محیط زیست و سازمان ملی استاندارد از وزارت نفت برای ارتقا کیفیت سوخت تشکر کرد.
همچنین بر اساس قانون هوای پاک، سوخت توزیعی در کلان‌شهرها باید کیفیت یورو ۴ و بالاتر داشته باشد. اما نکته مهم آن است که اگر بهترین سوخت احتراق کاملی نداشته باشد باز هم آلودگی ایجاد خواهد کرد.
در حال حاضر خودروها در ایران کیفیت لازم در احتراق را ندارند. از یک سو احتراق در خودروها به صورت کامل اتفاق نمی‌افتد و هیدروکربن نسوخته از مسیر اگزوز آنها به محیط وارد می‌شود که بخشی از ذرات معلق را در هوا ایجاد می‌کند. همچنین از آنجا که احتراق به درستی در موتور انجام نمی‌شود به جای دی‌اکسید کربن و آب؛ مونوکسید کربن راهی محیط می‌شود که جزو موارد آلاینده به شمار می‌رود.
از سوی دیگر خودروها در ایران به طور میانگین به ازای ۱۰۰ کیلومتر پیمایش بیش از ۱۰ لیتر سوخت مصرف می‌کنند. این عدد در سایر نقاط جهان به ازای همین میزان پیمایش پایین‌تر از ۵ لیتر است.
بنابراین اگرچه باید کیفیت سوخت در کشور به تدریج بیشتر شود اما توجه به کیفیت خودروها نیز باید در دستور کار باشد و خودروسازان داخلی ملزم به رعایت استانداردهای روز دنیا شوند. همچنین در واردات خودرو نیز این مهم باید مورد توجه قرار گیرد.
نکته دیگر آن است که با کاهش اکتان در بنزین یا همان کاهش درجه آرام سوزی آن، شدت مصرف سوخت در خودروها افزایش بیشتری پیدا می‌کند.
مورد دیگر در موضوع آلودگی هوا که در اکثر مواقع از آن غفلت می‌شود افزایش مصرف گاز در زمستان در بخش خانگی است. ایرانی‌ها در زمستان روزانه حدود ۸۵۰ میلیون متر مکعب گاز مصرف می‌کنند. از این میزان حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آن در بخش خانگی به مصرف می‌رسد.
اگرچه گاز سوخت پاک به شمار می‌رود با این حال احتراق هر نوع هیدروکربن آلایندگی ایجاد می‌کند. در زمستان که وارونگی دما بر آلودگی اثرگذار است، مصرف بالای گاز در کلان‌شهرها که در بخش خانگی اتفاق می‌افتد، آن را تشدید می‌کند.
مصرف گاز از ۲ جنبه بر آلودگی هوا موثر است. از یک سو وسایل گازسوز شامل بخاری‌ها، آبگرمکن‌ها، مشعل‌های موتورخانه و پکیج‌ها در ایران مصرف گازی بالاتر از استاندارد دارند. در واقع این وسایل استانداردهای لازم در شدت مصرف انرژی را ندارند و همین موضوع باعث می‌شود برای ایجاد یک واحد گرما، مقدار بیشتری گاز مصرف کنند.
علاوه بر آن تعداد این وسایل نیز بسیار بالا است به طوری که در برخی خانه‌ها که با یک بخاری گرم می‌شوند از چند بخاری استفاده می‌شود و یا به جای استفاده از دمای آسایش، درجه شوفاژ و یا پکیج را بسیار بالاتر از نیاز تنظیم می‌کنند.
نگاهی به سیاهه آلودگی هوا سهم منابع ثابت در این آلودگی را حدود ۴۰ درصد عنوان می‌کنند. از آنجا که در تهران از مازوت استفاده نمی‌شود، این آلایندگی بیش از هر چیز مربوط به خانه‌ها است. در خانه‌ها نیز با توجه به گسترش گازرسانی، از گاز استفاده می‌شود. بنابراین مصرف گاز از منابع ثابت یا همان خانه‌ها یکی از عوامل تاثیر گذار در آلودگی هوا است.
اما نکته‌ای که در آلودگی هوا در کلان‌شهرها هیچ‌گاه مورد توجه قرار نمی‌گیرد، ضریب خود پالایندگی محیط است. هر محیط شهری با توجه به شرایط جغرافیایی، میزان جمعیت و نحوه ساخت و ساز میزانی از خود پالایندگی را دارد. به این معنا که مصرف سوخت تا آن میزان در آن محیط آلودگی ایجاد نمی‌کند اما اگر از این میزان فراتر رود، محیط قابلیت دفع و یا جذب آلودگی هوا را ندارد و نتیجه آن افزایش میزان آلایندگی خواهد بود.
از آنجا که حدود ۸۰ درصد از جمعیت کشور در شهرها متمرکز است، بیشترین مصرف انرژی نیز در همین مناطق اتفاق می‌افتد. همچنین اغلب صنایع و نیروگاه‌ها نیز در اطراف شهرهای بزرگ متمرکز شده است. بنابراین مصرف سوخت در این مناطق از هر نقطه دیگری بیشتر است.
اما به طور مثال در تهران به دلیل ساخت برج‌های بلندمرتبه در غرب شهر، که مسیر اصلی جریان باد به شمار می‌رود، باعث اختلال در خود پالایندگی شده است.
از سوی دیگر بررسی‌ها در سال‌های اخیر نشان داده که آلودگی هوا در مناطق شمالی شهر بیشتر شده است زیرا آلودگی در این مناطق امکان خروج ندارد. از یک سو کوه‌ها مانع از عبور آلودگی می‌شوند و از سوی دیگر برج‌های ساخته شده حبس آلودگی را به دنبال دارند.
بنابراین باید بررسی کاملی در این زمینه انجام شود تا مشخص شود به طور مثال تهران تا چه میزان امکان مصرف سوخت- چه مایع و چه گاز- را خواهد داشت.
در مجموع مهم‌ترین راهکار برای کاهش آلودگی هوا، کاهش مصرف سوخت خواهد بود. با این حال کاهش مصرف سوخت نیازمند فنّاوری و سرمایه است تا مصرف انرژی پایین بیاید.
بنابراین توجه به یک عامل در موضوع آلودگی هوا و عدم توجه به سایر موارد غفلت بزرگی است که درنهایت راهکاری برای حل آن ایجاد نخواهد کرد
نظر شما