کودکان کار، ورودی زود هنگام به بزرگسالی

به گزارش ایرنا، در یکی از چهارراه‌های مرکز شهر، کودکان کار دور هم جمع شده اند و قبل از اینکه ظاهر یا تجمع چند نفره شان جلب توجه کند، این سر و صدای آنها است که نگاه ها را متوجه خود می کند، در حالی که بی هدف محفظه های دود اسفند را در هوا می چرخانند، چراغ که قرمز می شود بدون معطلی در چند ردیف هر کدام شان سراغ تمیز کردن شیشه های خودروها می‌روند.

تقسیم کاری که گویی بدون اینکه در مورد آن صحبتی کرده باشند به محض قرمز شدن چراغ به آن اقدام می کنند، سیاهی دستان و لباس های دود گرفته شان نیاز به هیچ دقتی ندارد و از دور پیداست، دودهای چرخان اسفند آنها بیشتر از هر چیزی می تواند باعث ناراحتی هر شهروندی شود که مجبورند لحظاتی را پشت ثانیه های چراغ قرمز بمانند.

محفظه های مخصوص اسفند را با چنان شدت و سرعتی می چرخانند که گاه فاصله آن با شیشه یا آیینه بغل اتومبیل به کمترین فاصله ممکن می رسد و با هر چرخش ناخواسته چشم ها بسته می شوند که نکند با شیشه برخورد کند، لحظات نفس گیر تمام می شود و می توانی از آنها رهایی یابی اما این چرخه در جای دیگر و روز دیگر ادامه دارد و روایت تکراری کودکان کار است که پس از هر ساماندهی هم به فاصله اندکی سرجایشان بر می گردند.

بنا بر گفته کارشناسان و پژوهشگران حوزه آسیب‌های اجتماعی کار کودک به کاری اطلاق می‌شود که باعث مشکلات جسمی برای کودک باشد و سلامتی او را به لحاظ جسمی یا روانی به خطر بیاندازد؛ مانع تحصیل کودک شود یا ساعت‌های زیادی را در شبانه‌روز از کودک بگیرد اما به کودکی که چند ساعت در روز به پدرش در کاری کمک می کند کودک کار گفته نمی شود.

در استان لرستان بنا بر تحقیقات انجام شده دستفروشی، پاک کردن شیشه اتومبیل ها و وزن کشی بیشترین کاری است که کودکان کار به آن مبادرت می کنند، پاک کردن شیشه خودروها به نظر کاری بیشتر پسرانه به نظر می رسد و بنا بر مشاهدات نیز این پسران هستند که با در دست داشتن ابزار این کار که در بیشتر مواقع به جای تمیزی عاملی برای کثیف تر کردن شیشه خودرو می شوند را در دست دارند.

آنچه که از رفتار این کودکان مشاهده می شود دیگر دلیل و عاملی برای جلب ترحم از مردم نیست، بدون درخواست شروع به تمیز کردن شیشه می کنند و منتظر می مانند و این تمنا آنقدر ادامه دارد تا شمارگان معکوس چراغ قرمز ها صفر شود، مشاهدات بصری هیچ نشانی از اینکه شهروندی تلاش کند تا کمکی کند ندارد همه می خواهند از آن لحظات عبور کنند.

ثبت ۱۰۰ پرونده کودک کار در بروجرد

نبود آمار و اطلاعات دقیق در مورد کودکان کار یکی از مشکلاتی است که پژوهشگران این حوزه بر آن تاکید دارند، در بروجرد بنا بر گفته رییس بهزیستی شهرستان ۱۰۰ پرونده مرتبط با کودکان کار در بهزیستی به ثبت رسیده است.

کرم رضا پیردایه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: از بین ۱۰۰ پرونده ثبت شده کودکان کار در بهزیستی بروجرد به حدود ۶۰ کودک کار که واقعا نیازمند هستند مستمری داده می شود با این شرط که انجام برخی فعالیت هایی که تحت عنوان کودکان شناخته می شود اقدام نکنند.

وی افزود: هم کودکان کاری که مستمری دریافت می کنند و هم کودکانی که مستمری دریافت نمی کنند از فعالیت های حمایتی و آموزشی که بهزیستی برای آنها برگزار می کند برخوردار هستند.

دستفروشی، پاک کردن شیشه و وزن کشی بیشترین فعالیت کودکان کار در لرستان

جامعه شناس و پژوهشگر حوزه کودکان کار در لرستان می گوید: بنا بر نتایج یک پژوهش که در مورد کودکان کار در لرستان انجام شده است، دستفروشی، پاک کردن شیشه خودروها و وزن کشی به ترتیب بیشترین کارهایی هستند که کودکان کار به آنها مبادرت می ورزند و جنسیت بیشتر آنها هم پسر است.

الهام مرادی نژاد گفت: اطلاعات لازم برای انجام این پژوهش از مراکز مرتبط با کودکان کار در لرستان و مراکز تسهیل گری مناطق حاشیه ای جمع آوری شده و بنا بر این پژوهش ۲۱ پاتوق کودکان کار در لرستان شناسایی شده است.

این پژوهشگر اجتماعی بیان کرد: یافته های این پژوهش در سه منظر ساختار اجتماعی، اقتصادی و بافت فرهنگی و خانوادگی حاکم بر لرستان قابل بررسی است، که در بحث ساختار اجتماعی می توان به این نکته اشاره کرد که ۲۵ درصد جمعیت لرستان در مناطق حاشیه ای زندگی می کنند و اغلب کودکان کار نیز از همین مناطق حاشیه ای هستند.

مرادی نژاد گفت: در بحث ساختار فرهنگی و خانوادگی حاکم بر لرستان هم می توان به این نکته اشاره کرد که بنا بر ریشه فرهنگی ایلی و عشایری که در لرستان وجود دارد، نگاه کارکردی به کودک وجود دارد که دوران کودکی یا دورانی بی اهمیت تلقی می شد یا نگاه مسئله مندی به کودک وجود ندارد و به عبارتی بنا بر پیشینه ایلی و کشاورزی کودکان باید به دردی بخورد یعنی باید کاری انجام دهد.

این پژوهشگر اضافه کرد: زمانی که فقر حاکم شود همان نگاه برگرفته از پیشینه زندگی ایلی و کشاورزی هم تداوم می گیرد و کودک باید در شرایط سخت کمک خانواده باشد و این فارغ از تمایل و خواستن یا نخواستن کودک است در هر حال باید کمک خرج باشند.

وی ادامه داد: کودکان کار خروجی یک خانواده نابسامان هستند و بنا بر نتایج تحقیق انجام شده در لرستان بیشتر کودکان مورد تحقیق سابقه تجربه خشونت خانگی، بیکاری و اعتیاد والدین یا یکی از آنها را در خانه داشتند.

این جامعه شناس گفت: با اینکه سال های بسیاری است که استان لرستان با مسئله کودکان کار مواجه است اما اطلاعات آماری و پژوهشی اندکی در این زمینه وجود دارد و به عبارتی این موضوع به مسئله ای اجتماعی تبدیل نشده است، جامعه ای که نگاهی مسئله مند به کودکان نداشته باشند از این نظر که کودکان آینده سازان آن جامعه هستند نبود این نگاه نگران کننده است.

مرادی نژاد با تاکید بر اینکه نگاه کارکردی به فرزند نگاه خوبی نیست، گفت: جامعه نباید نسبت به مسئله کار کودکان بی تفاوت باشد و در لرستان نیز لازم است که ادبیات حوزه آسیب شناسی پویاتر شود و صرفا با این نگاه که کودکان کار مسئله کلان شهرها است، نگاه نشود چون این آسیب اجتماعی در استان هایی همانند لرستان و سایر استان های غرب کشور هم در حال بازتولید است.

کودکان کار و کودکی که تجربه نمی شود

کار کودک در جوامع شهری به همان میزان که میزان نظارت و کنترل اجتماعی خانواده بر کودک کمتر می شود، می‌تواند همراه با آسیب هایی برای کودک باشد، اغلب کودکان کار از خانواده های نابسامانی هستند که خانواده انسجام خود را از دست داده و از قدرت خانواده در مواظبت از اعضا کاسته شده است.

در چنین وضعیتی، دوران کودکی اهمیتی که باید ندارد و بنا بر شرایط تحمیلی خانواده، کودک باید وارد کار شود، به عبارتی کودکان ناخواسته در معرض انجام مسوولیت هایی برای تامین معیشت خانه قرار می گیرند و در نقش های بزرگسالی فرو می روند، نقشی که پژوهشگران حوزه اجتماعی از آن با عباراتی همچون " کودک مادری و کودک پدری" یاد می کنند.

استاد دانشگاه آیت الله بروجردی با اشاره به آسیب های اجتماعی حوزه کودکان گفت: از جمله این آسیب ها کودکان کار هستند که کودکی را تجربه نمی کنند و کودک که باید یا در خانواده و مدرسه دورانی را با آرامش سپری کند بخاطر فقر و نبود رفاه در خیابان ها سر می کند.

غلامرضا تاجبخش می افزاید: از کودکانی که در شرایط فقر به سر می برند و به عنوان کودکان کار شناخته می شوند نباید توقع داشت در چرخه توسعه و امنیت کشور نقشی ایفا کند، کودکان کار در معرض مشکلات متعددی اعم از افسردگی و برخی آسیب های اجتماعی قرار دارند که می تواند زمینه ای برای انواع بزهکاری در آنها باشد.

وی با یادآوری اینکه هم اکنون حدود ۵۰۰ هزار کودک کار در کشور وجود دارد، بیان کرد: براساس تعریف سازمان ملل از کودک کار، منظور از کودکان کار کودکانی هستند که خیابان محل زندگی آنهاست و تحت هیج گونه حمایتی قرار ندارند.

نگاه مسئله مند به موضوع کودکان کار بیش از هر چیزی مورد تاکید پژوهشگران حوزه آسیب های اجتماعی قرار دارد، نگاهی که دوران کودکی به رسمیت شناخته می شود و برای کودک حقوقی اعم از تحصیل، رفاه، اوقات فراغت و شادی و نشاط مورد تاکید قرار می گیرد.