بعد از انتشار گزارش‌های متعدد درباره فروش سؤالات و تقلب در کنکور تیر ۱۴۰۱، در کنکور دی‌ماه امسال با پیگیری وزارت علوم و سازمان سنجش، اینترنت در مناطق نزدیک حوزه‌های آزمون قطع شد تا برنامه باندهای سرقت و فروش سؤال، به نتیجه نرسد.
در حالی که بسیاری از اقدامات روزمره مردم از خرید یک نان بربری، تا گرفتن تاکسی و انتقال پول و موارد دیگر به اینترنت وابسته است، تصمیم قطع اینترنت که با تصویب شورای امنیت کشور اجرا شد، بسیاری از مردم را عصبانی کرد و این خشم در فضای مجازی و رسانه‌ها نیز بازتاب یافت؛ اما عجیب‌تر اینکه برخی رسانه‌ها از لو رفتن سؤالات آن هم با وجود قطع اینترنت خبر دادند.
اکنون دو پرسش نیازمند پاسخ است:
۱. آیا با وجود قطع اینترنت، سؤالات کنکور واقعا لو رفته است؟
۲. آیا لو رفتن سؤالات کنکور، سبب تقلب موثر شده است؟
در این گزارش تلاش کرده‌ایم این موارد را بررسی کنیم.
سوالات کنکور چگونه لو می‌رود؟
لو رفتن سوالات کنکور برای بهره‌برداری کسانی که توان علمی پاسخ دادن به آنها را ندارند، قاعدتا به دو حالت رخ می‌دهد:
_ یکی پیش از جلسه (یکی، دو روز یا چند ساعت پیش از آغاز آزمون) که قاعدتا منشا آن، عوامل دخیل در برگزاری کنکور هستند. اگر باندهای سرقت سؤالات بتوانند در این مرحله موفق شوند، متقاضیانی که با هزینه بالا این سؤالات را خریداری می‌کنند، فرصت اندکی دارند تا پاسخ‌ها را هم به دست آورند و هنگام حضور در جلسه، پاسخ‌های درست را در پاسخنامه درج کنند.
_ حالت دوم لو رفتن سؤالات از سر جلسه است. به این معنا که بعد از توزیع سؤالات، برخی داوطلبان با دوربین‌های بسیار ریز و وسایل الکترونیکی، از سؤالات عکس گرفته و به خارج از جلسه ارسال کنند. اگرچه برخی این حالت را هم لو رفتن سؤالات توصیف می‌کنند اما این حالت فقط در صورتی می‌تواند «داوطلب متقلب» را به هدف برساند که در خارج جلسه تیمی با دریافت سؤالات، به سرعت پاسخ‌ها و کلید را تولید کرده و آن را به متقاضیان داخل جلسه کنکور برسانند. این شیوه در برخی آزمون‌های گذشته، از طریق ابزارهای ریزی که در گوش قرار می‌گرفت و البته به شرط امکان استفاده از اینترنت، استفاده شده است.
در آزمون تیرماه امسال، ادعاهایی درباره دسترسی برخی به سؤالات از چند ساعت پیش از آزمون مطرح شد اما در کنکور دی‌ماه ۱۴۰۱، ادعایی هم در این زمینه منتشر نشد. با این حال، صبح پنجشنبه ۲۹ دی‌ماه، هم‌زمان با برگزاری کنکور تجربی که بیشترین تمرکز تقلب و فروش سؤالات در آن است، تصاویری از برگه سؤالات در توئیتر و برخی کانال‌های تلگرامی منتشر و اعلام شد با وجود قطعی اینترنت، سؤالات لو رفته است.
تطبیق سؤالات منتشرشده با سؤالاتی که بعد از آزمون در سایت سازمان سنجش منتشر شد، نشان می‌دهد همان سؤالات کنکور است. البته همان‌گونه که دیده می‌شود، ترتیب سؤالات با هم فرق دارد که به ظاهر، انتشار سؤالات با ترتیب متنوع، از تدابیر سازمان سنجش برای کاهش تقلب است.
از آنجا که قطعی اینترنت مردم را دلخور کرده بود، این موضوع بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی داشت و با اشاره به این مساله، به نادرست‌بودن قطع اینترنت اشاره کردند. حتی یکی از مجریان تلویزیون نیز در توئیتی از لو رفتن سؤالات آن هم با وجود قطعی اینترنت خبر داد و کنایه زد که مسئولان در مرتبه بعد، برق سراسری را قطع کنند! این توئیت البته بعد از چند ساعت حذف شد.
به گفته رئیس سازمان سنجش، در کنکور دی‌ماه امسال، سه صفحه از دفترچه سؤالات پیش از پایان آزمون منتشر شد اما به سرعت متخلف شناسایی و بازداشت شدرئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز اذعان کرد که کنکور ۲۹ دی‌ماه امسال، سه صفحه از دفترچه سؤالات پیش از پایان آزمون منتشر شده، اما افزود: به سرعت توانستیم متخلف را شناسایی و بازداشت کنیم. «عبدالرسول پورعباس» البته تصریح کرد: تاکنون هیچ برگشت پاسخی به حوزه‌های امتحانی در کنکور امسال اتفاق نیفتاده و تقلبی صورت نگرفته است.
بررسی‌های پژوهشگر ایرنا از چند کانال تلگرامی که در دوره‌های گذشته مدعی فروش سؤالات بودند و برای جلب اعتماد متقاضیان، همواره تصاویر و فیلم‌هایی از سؤال، کلید، دفترچه و... منتشر می‌کردند، نشان می‌دهد در دی‌ماه امسال این کانال‌ها نوعا ادعای ارائه سؤالات را هم نکرده‌اند و با بهانه‌های مختلف، مشتریان را به تیرماه ۱۴۰۲ ارجاع داده اند.
آیا قطع اینترنت راه حل مناسبی است؟
طبعا قطع اینترنت، به دلیل اینکه بسیاری از فعالیت‌های روزمره مردم را با مشکل مواجه می‌کند، راه‌حل مناسبی نیست. با این حال نسبت به کنکور برگزارشده در تیرماه، قطع اینترنت در برهم زدن برنامه باندهای فروش سؤالات و تقلب، اثرگذار بوده است.
از آنجا که وزیر ارتباطات تاکید کرده در دوره‌های بعدی امکان قطع اینترنت برای سلامت کنکور نیست، سازمان سنجش باید به راهکارهای جایگزین روی آورداز آنجا که وزیر ارتباطات تاکید کرده در دوره‌های بعدی امکان قطع اینترنت برای سلامت کنکور نیست، سازمان سنجش باید به راهکارهای جایگزین روی آورد. مواردی چون استقرار جَمر (مسدودکننده سیگنال) در حوزه‌های برگزاری کنکور، استقرار دستگاه‌های سیگنال‌یاب و قطع هوشمند تلفن‌های همراه داوطلبان و خانواده آنها به عنوان راهکارهای سخت‌افزاری از سوی اندیشکده حنان مطرح شده است.
همچنین تقاطع نمرات هر درس با سوابق تحصیلی داوطلبان، افزودن چند سؤال تشریحی، جرم‌انگاری برای مراقبان و داوطلبان متقلب و زمان‌بندی توزیع و جمع‌آوری دفترچه سؤالات، از راهکاهای نرم پیشنهادی است که البته گاهی از سوی سازمان سنجش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حساب می‌توان ادعاهای مطرح‌شده و ذهنیت‌های موجود را به ترتیب زیر، درست‌سنجی کرد:
نظر شما