۴۴ سال خدمت به محرومان؛ خودکفایی ۸۰۰ هزار خانوار تا ساخت و نوسازی ۲ میلیون مسکن

گروه جامعه ایرنا - کمیته امداد امام خمینی (ره) از نخستین نهادهایی است که به فاصله ۲۲ روز پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ۱۴ اسفند 1357با فرمان تاریخی بنیانگذار کبیر انقلاب تشکیل شد. تنگناهای اقتصادی، فقر و فشار مضاعف بر اقشار محروم در دوران ستمشاهی همچنین توجه ویژه معمار انقلاب به مستضعفان از جمله دلایلی بود که کمیته امداد حتی پیش از استقرار رسمی نظام جمهوری اسلامی تاسیس شد و تنها نهادی لقب گرفت که با نام امام راحل (ره) در زمان حیات نورانی ایشان پایه‌گذاری شد.

با توجه به فقر فراگیر در کشور که ناشی از دهه‌ها ناکارآمدی خاندان و سلطنت پهلوی همچنین چپاول سرمایه ملی بود، شناسایی و اولویت‌بندی نیازمندان، رسیدگی به نیازهای اولیه و تامین احتیاجات ضروری خانواده‌های محروم از جمله برنامه‌های کمیته امداد در سال‌های نخست تاسیس این نهاد بود. در شهریور سال ۵۹ جنگ تحمیلی آغاز شد؛ رخدادی که بار دیگر همدلی و اتحاد همه ملت ایران را برانگیخت.

در این میان، کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز پا به پای اقشار مختلف مردم، علاوه بر تقدیم ۱۱۸ شهید و ده‌ها جانباز، وظیفه جذب و هدایت‌های مردمی به جبهه‌ها و پشتیبانی از رزمندگان و حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده از جنگ را برعهده گرفت. در سال ۶۷ نیز همزمان با پایان جنگ هشت ساله و آغاز دوره سازندگی در کشور، عرصه‌های جدید و گسترده‌تری برای فعالیت‌های کمیته امداد در زمینه محرومیت‌زدایی گشوده شد.

امداد به محرومان در همه ابعاد

ویرانی‌های جنگ و تعداد بالای خانواده‌های آسیب‌دیده و تبعات اجتماعی و اقتصادی آن سبب شد تا کمیته امداد با ساماندهی فعالیت‌های خود متناسب با ماموریت‌های روز، دوشادوش سایر نهادهای اجرایی به زدودن چهره فقر و آسیب‌های اجتماعی از سیمای ایران بپردازد.

کمیته امداد با آگاهی از این موضوع و با تربیت مددکاران حرفه‌ای ماهر و متخصص به شناسایی ابعاد مختلف فقر پرداخت و زمینه ارتقای کمی و کیفی خدمات به محرومان را فراهم کرد. ارائه مستمری به مددجویان برای کمک به معیشت جامعه هدف به عنوان یکی از نخستین خدمات کمیته امداد شناخته می‌شود که به صورت ماهانه به آنان پرداخت می‌شود.

همچنین پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه کارگشایی از خدمات معمول کمیته امداد به مددجویان است که در سال‌های اخیر با تاسیس صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت گسترش کمی و کیفی یافته و مواردی همچون وام مسکن، وام اشتغال، وام‌های دانشجویی و مواردی از این دست را نیز در بر گرفته است.

با توجه به هزینه‌های بالای درمان برای اقشار نیازمند، ارتقای سطح بهداشت و سلامت مددجویان به عنوان یک نیاز اساسی در کمیته امداد تعریف شده است. بر این مبنا کمیته امداد با راه‌اندازی اداره بهداشت، بیمه‌های اجتماعی و درمان، ارائه خدمات تخصصی در این حوزه را با همکاری نهادهای ذی‌ربط انجام می‌دهد.

ارائه خدمات مشاوره ازدواج و خانواده، اهدای جهیزیه و لوازم ضروری منزل از دیگر اقدامات این نهاد برای تقویت نهاد خانواده و کمک به ازدواج جوانان نیازمند است که در طول چند دهه گذشته به صورت مستمر ارائه شده است.

مسکن از جمله اساسی‌ترین نیازهایی است که زمینه توانمندسازی مددجویان را فراهم می‌کند. ساخت و بهسازی مسکن مددجویان شهری و روستایی با بهره‌گیری از توان فنی و مهندسی کارشناسان مجرب و امضای تفاهم‌نامه با دیگر دستگاه‌های مسئول، در دستور کار کمیته امداد قرار دارد. همچنین ساخت حمام و سرویس بهداشتی، واگذاری انشعابات و لوله‌کشی گاز منازل مددجویان از دیگر خدمات کمیته امداد در حوزه مسکن در سال‌های اخیر است.

طرح «اکرام ایتام و محسنین» نیز یکی دیگر از اقدامات تحولی کمیته امداد امام خمینی در محرومیت زدایی و حمایت از نیازمندان بود. این طرح از سال ۷۸ با هدف حمایت از کودکان یتیم و تامین نیازمندی‌های آنان در زمینه‌های معیشتی، تحصیلی و درمان آغاز شد. در این طرح، افراد نیکوکار که حامی نامیده می‌شوند با حمایت از یک یا چند کودک یتیم نسبت به رفع مشکلات مادی و معنوی آنان اقدام می‌نمایند.

ضرورت بهره‌گیری از آموزش‌های فنی و حرفه‌ای برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی، این نهاد را برآن داشت تا با اعطای وام‌های خوداشتغالی به مددجویان با هدف تامین مواد اولیه و ابزار کار همچنین ارائه مشاوره‌های شغلی و نظارت مستمر بر طرح‌های اشتغال، زمینه خودکفایی و درآمد با ثبات مددجویان را فراهم کند.

ارائه خدمات مشاوره حقوقی با هدف کمک به احقاق حقوق مددجویان در مراجع قضایی با همکاری وکلای نیکوکار و کانون وکلای مرکز در حال انجام است و تاکنون تعداد زیادی از مددجویان از این مسیر به توانمندی رسیده و از حمایت امداد خارج شده‌اند.

حفظ شأن مددجویان با هوشمند سازی خدمات

تشکیل کمیته امداد را باید در عصر کاغذ و مراجعه حضوری دانست. زمانی که هنوز کامپیوترها شکل عمومی و توسعه‌یافته نگرفته و مددجویان باید اغلب خدمات را به صورت حضوری پیگیری می‌کردند. حضور پر تعداد مددجویان کمیته امداد به خصوص فرزندان آنان به عنوان قشر جوان در ادارات این نهاد چهره ناخوشایندی بود که علاوه بر خجالت زدگی، منجر به طولانی شدن فرایند رسیدگی به مطالبات نیز می‌شد همچنین حضور پر تعداد در ادارات رسیدگی به نیازهای این قشر را نیز با چالش مواجه می‌کرد.

همین مسئله طی سال‌های اخیر منجر به حرکت کمیته امداد به سمت هوشمندسازی خدمات شد. با توجه به تصویب و اجرای برنامه ششم توسعه کمیته امداد در فروردین ۱۳۹۶ و تاکید این برنامه بر هوشمندسازی خدمات، مردمی‌سازی فعالیت‌ها و توانمندسازی مددجویان بر پایه ایجاد اشتغال، تامین مسکن و اقدامات فرهنگی، این برنامه‌ها در رأس اقدامات این نهاد قرار گرفت. در همین راستا، برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی سامانه هوشمند کمیته امداد از آذر ۱۴۰۰ آغاز و اطلاعات همه مددجویان ثبت و به پنجره واحد خدمات دولت هوشمند اضافه شد.

این سامانه در راستای پیاده‌سازی دولت هوشمند، با وب‌سرویس دیگر سازمان‌های متولی، متصل شده است و همه خدمات کمیته امداد از طریق این سامانه به شکل برخط و بدون نیاز به مراجعه حضوری مددجویان به ادارات امداد، انجام می‌شود. به موازات هوشمندسازی خدمات کمیته امداد و به منظور سهولت پرداخت صدقات برای مردم نیکوکار و خیران، الکترونیکی شدن دریافت صدقات و کمک‌های مردمی نیز از جمله اقداماتی است که به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته و در همین راستا راه‌اندازی سامانه صدقه پیامکی، کدهای دستوری و روش‌های مبتنی بر تلفن همراه به ویژه ایجاد کیو آر کد(کد پاسخ سریع) در دستور کار قرار گرفت.

مردمی‌سازی فصل تازه حمایت از مددجویان

مردمی‌سازی یکی از سیاست‌های نوین کمیته امداد در گسترش محرومیت زدایی و حمایت از مددجویان بود. تاسیس مراکز نیکوکاری در راستای مردمی‌سازی فعالیت‌های کمیته امداد از میانه‌های دهه ۹۰ آغاز شد. فعالیت این مراکز به صورت کاملا مردمی، مسجدمحور و محله‌مبناست که با شناسایی نیازمندان محلات و جذب مشارکت‌های مردمی، این کمک‌ها را به دست خانواده‌های محروم و نیازمند می‌رسانند. مراکز نیکوکاری تخصصی نیز در حوزه‌های مختلف همچون ایجاد اشتغال، تامین مسکن، حمایت‌های آموزشی و فرهنگی به جامعه هدف خدمات‌رسانی می‌کنند.

نیکوکاران و خیران خارج از کشور نیز با ارسال کمک‌های نقدی و کالایی همچنین حمایت از کودکان طرح اکرام ایتام و محسنین، کمیته امداد را همراهی و همیاری می‌کنند. از دیگر اقدامات در جهت مردمی‌سازی کمیته امداد راه‌اندازی سامانه نظام پیشنهادات است. در این سامانه کارشناسان، متخصصان، اساتید دانشگاه و عموم شهروندان و مردم نیکوکار می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را در راستای ارتقای کمی و کیفی خدمات ثبت کنند.

در کنار مراجعات حضوری و ارتباط مددکاران با خانواده‌های تحت حمایت، این نهاد از طریق پاسخگویی به تماس‌های تلفنی و پیامکی و تلفن گویا، پایگاه اینترنتی و پست الکترونیک، شبکه‌های اجتماعی، امکان ثبت و پیگیری درخواست‌ها و مطالبات مردمی را تا حصول نتیجه فراهم کرده است.

کمیته امداد از دیروز تا امروز

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با گستردگی کمی و کیفی قشر محروم مواجه بودیم که بیانگر انبوهی از مشکلات و خیل عظیمی از مستضعفان و محرومان است؛ محرومانی که زیر سایه کاخ نشینی خاندان اشرافی و سلطنتی به نان شب و شغلی آبرومند محتاج بودند. انقلاب نه تنها در برابر اشراف‌گرایی ایستاد و ستون‌های آن را فروریخت بلکه فرصت برابر و عادلانه برای هر ایرانی ایجاد کرد که سرنوشت خود را انتخاب کند و از عدالت در همه حوزه‌ها برخودار شود.

معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد تشکیل کمیته امداد را نیز یکی از اقدامات بنیان‌گذار انقلاب امام خمینی (ره) برای محرومیت‌زدایی عنوان کرد و گفت: اکنون بیش پنج میلیون ایرانی تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی از انواع خدمات شامل مستمری تا مشاوره و تسهیلات توانمند سازی بهره‌مند می‌شوند که در نوع خود دستاوردی بزرگ است.

حسین خدرویسی از گستردگی خدمات به مددجویان طی بیش از چهار دهه اخیر اشاره کرد و گفت: اکنون ۲ میلیون و ۴۵۲ هزار خانوار با جمعیت پنج میلیون و ۱۹۷ هزار و ۹۷۲ نفر تحت پوشش این نهاد قرار دارند که از این تعداد ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در مناطق شهری و ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر نیز در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.

از خودکفایی ۸۰۰ هزار خانواده تا ساخت و نوسازی بیش از ۲ میلیون مسکن

مرتضی فیروزآبادی معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد هم توانمندسازی مددجویان را یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های کمیته عنوان کرد و افزود: کمیته امداد حدود ۸۰۰ هزار خانواده تحت پوشش را با برنامه‌های توانمندسازی خودکفا کرده و اقتصاد این تعداد خانواده به طور کامل مستقل شده است.

وی از راه‌اندازی ۲ میلیون و ۱۱۳ هزار طرح اشتغال از ابتدا تا به امروز خبر داد و گفت: فقط از ابتدای امسال ۳۰۰ هزار شغل توسط کمیته امداد ایجاد شد که این مشاغل به طور میانگین ۶۰ تا ۷۰ درصد ماندگاری دارند.

مدیرکل دفتر تامین مسکن و امور مهندسی ساختمان به نهضت مسکن سازی برای مددجویان طی چهار دهه انقلاب اشاره کرد و اظهار داشت: در این مدت ۵۲۰ هزار واحد مسکونی احداث، تکمیل یا خریداری شده و به مددجویان تحویل شد.

به گفته محمود توکلی خدمات در حوزه مسکن فقط مربوط به ساخت نیست زیرا طی همین سال‌ها یک میلیون و ۶۶۹ هزار واحد مسکونی مددجویان نوسازی و تعمیر شده است.

وی ادامه داد: پرداخت تسهیلات در حوزه‌های مختلف به خصوص اشتغال یکی از برنامه‌های کمیته امداد است که تا پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۶ و نیم میلیون فقره تسهیلات بانکی به ارزش ۱۶۹ هزار میلیارد ریال به مددجویان پرداخت شد.