تحلیلگران و رسانه ها تحلیل های گوناگونی را از جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۳ ارائه می دهند. اوکراینی ها مطمئن هستند که در جنگ پیروز خواهند شد، زیرا آن ها حدود نیمی از مناطقی را که روسیه اوایل سال ۲۰۲۲ تصرف کرده بود، بازپس گرفته اند اما ترس از حمله مجدد روسیه در سال ۲۰۲۳ در حال افزایش است.
شبکه خبری «الجزیره» نوشت، اوکراین در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ دو اعتراض بزرگ علیه روسیه داشت اما در هر دوره حمایت از دولت های متمایل به غرب اندک بود اما اکنون آن ها اعتماد به نفس فوق العاده ای پیدا کرده اند. بر اساس نظرسنجی ها بیش از ۹۰ درصد از اوکراینی ها می گویند که پیروزی آن ها بر مسکو قطعی است.
با این حال کارشناسان می گویند، نگرانی اوکراین از حملات بالقوه گسترده روسیه نیز جدی است. در هفته‌های اخیر، هزاران نیروی روسی در جنوب بلاروس، کنار مرز اوکراین و حدود ۲۰۰ کیلومتری شمال کی‌یف تجمع کرده و مقام های روس سفرهای بسیاری به منطقه انجام داده اند.
«نیکولای میتروخین» مورخ دانشگاه برمن آلمان اعتقاد دارد همه این اتفاقات شبیه آخرین ضربات یا سکته گسترده در آستانه پیشروی بزرگ روسیه از حداقل دو طرف - شمال لوهانسک (در شرق اوکراین) و بلاروس است.»
سه مساله حساس داخلی روسیه
با اینحال تحلیلگران انتظار دارند تحولات داخلی در روسیه موجب کند شدن این روند، حتی توقف جنگ و یا تغییر گسترده در مسکو شود. با چنین دیدگاهی اندیشکده «موقوفه کارنگی» سال ۲۰۲۳ را سالی مهم برای روسیه و «ولادیمیر پوتین» ارزیابی کرده و در آن سه مساله یا پیچ تاریخی مهم را برشمرده است.
طبق این گزارش، در سال ۲۰۲۳ روسیه با سه مساله حیاتی روبرو خواهد شد که هر یک از آن ها می توانند این کشور را تغییر دهند.
- برنامه های رئیس جمهور ولادیمیر پوتین برای آینده خود
- نبرد نخبگانی بین شاهین ها و عمل گرایان
- و تغییرات احتمالی در میان مقام های دولتی
با گذشت بیش از ۱۰ ماه از حمله به اوکراین، تضاد بین مقیاس شوک های خارجی و ظرفیت های نسبی این کشور در داخل قابل توجه شده است. با وجود وضعیت در میدان جنگ و تحریم های غرب، بیشتر شهروندان روس به زندگی عادی خود ادامه می دهند گویی که هیچ اتفاقی نیفتاده است.
طبق این تحلیل، در هر صورت ۲۰۲۳ می تواند سالی دراماتیک برای روسیه به ویژه در زمینه مقاومت آن در برابر تغییر باشد. شاید سال جاری به دوره ای برای شکل دادن به توسعه این کشور در دهه های آینده هم تبدیل شود.
آینده پوتین و روسیه
از نگاه کارنگی، نخستین مورد این است که پوتین در این سال تصمیم می گیرد که آیا برای انتخاب دوباره در سال ۲۰۲۴ نامزد شود یا خیر؟
قانون اساسی روسیه در سال ۲۰۲۰ اصلاح شد و اکنون وی می تواند تا سال ۲۰۳۶ رئیس جمهور باقی بماند. وی اگر تمایلی به شرکت در انتخابات نداشته باشد، ممکن است فرد مطمئنی را برای این کار پیدا کند. وی تا پایان دسامبر ۲۰۲۳ فرصت دارد که این کار را انجام دهد.
در حال حاضر، کسی از برنامه های او اطلاع ندارد. این امر البته بخشی از برنامه پوتین است زیرا وی ترجیح می دهد نخبگان کشورش را در وضعیت ابهام نگاه دارد. او در تابستان ۲۰۲۰ همزمان با تغییرات قانون اساسی تاکید کرد که «باید کار کرد، نه اینکه به دنبال جانشین به اطراف نگاه کرد.»
طبق گزارش این اتاق فکر آمریکایی، برخی بر این باورند که جنگ اوکراین مشکلات و تهدیدهای جدی را برای روسیه ایجاد کرد و همین موضوع عزم پوتین برای ماندن در قدرت پس از سال ۲۰۲۴ تقویت کرده است.
برخی دیگر اما گمان می کنند که پوتین نه تنها آماده است قدرت را کنار بگذارد، بلکه ممکن است این کار را بخشی از راه حل برای پایان دادن به درگیری با اوکراین بداند.
شاید بعید باشد اما بخشی از نخبگان روس، آشکارا امیدوارند که چنین برنامه ای برای پایان دادن به شرایط موجود کشور کفایت کند. در هر صورت، پوتین به تصمیم گیری در لحظات پایانی براساس موقعیت و وضع موجود حتی بر خلاف انتظارات عمومی مشهور است.
تقابل نخبگانی
دومین مساله ای که مسکو با آن دست به گریبان است شکاف فزاینده بین نخبگان مخالف و موافق جنگ با اوکراین است. این شکاف پس از خروج روسیه از منطقه خارکیف و شهر کلیدی خرسون و با حمله اوکراین به پل کریمه تشدید شد.
طبق این تحلیل، نخبگان عملگرای روسیه که متشکل از تکنوکرات ها و همچنین مقامات رده میانی در ارتش و سرویس های امنیتی هستند، اعتقاد دارند که جنگ باید متوقف و در آن تجدید نظر شود و سپس کشور باید سیاست واقع بینانه تری را در پیش بگیرد.
گروه دوم یعنی شاهین ها اما از روسیه می خواهند نه تنها قدرت نظامی کامل خود را علیه اوکراین به کار بگیرد بلکه سیستم سیاسی و اقتصادی کشور باید به صورت رادیکالی و بنیادین بازسازی شوند. خواسته دوم، این گروه را به یک جناح انقلابی تبدیل می کند.
در بخش دیگر گزارش آمده است، مبارزه این دو گروه برای کسب برتری بر دیگری، یکی از کارزارهای سیاسی اصلی سال ۲۰۲۳ خواهد بود که تا حد زیادی به رویدادهای میدان نبرد بستگی دارد: هر چه روسیه از نظر نظامی بدتر عمل کند، نبرد عملگرایان با شاهین ها سخت تر و سیاست های کرملین تندتر می شود.
در همین حال همه این ها باعث می شود تا روسیه بین دوگزینه تشدید نظامی گری و تنش‌زدایی گیر کند و پوتین با یک انتخاب روبرو شود: افزایش تلاش ها برای شکست قطعی اوکراین یا بازگشت به میز مذاکره با غرب و شاید اوکراین.
تحولات بروکراتیک داخلی
از نگاه این اندیشکده، سومین مساله کلیدی که روسیه در سال ۲۰۲۳ با آن مواجه می شود، تغییرات در ساختار بروکراتیک و کارکنان دولت است. گرچه پیش بینی اینکه چه کسی جایگزین چه کسی می شود، دشوار است اما احتمال وقوع تغییرات چشمگیر است.
یکی از دلایل برای قطعی بودن تغییرات سازمانی، افزایش تقاضا برای پویایی بخشی و کارآمدسازی است. در چنین شرایطی ممکن است تمایل پوتین به دعوت از تکنوکرات ها به دولت بیشتر شود و ساختارهای قدرت فرسوده از جنگ و شکست های نظامی، پوتین را وادار کنند که به دنبال ایده های جدید باشد.
علاوه بر این افزایش طولانی تنش در دولت دلیل دیگری برای انتظار تغییرات پرسنلی است. گفته می شود اختلاف بین شخصیت های ارشد دولت زیاد است و همین دلیل باعث شده است تا پوتین بخواهد شرایط را تغییر دهد.
تحولات سرنوشت ساز فوق به نحو چشمگیری از رویدادهای میدان نبرد تاثیرپذیر خواهند بود. اگر همانطور که کی‌یف پیش بینی کرده است، روسیه در فوریه یا مارس حمله ای گسترده انجام دهد، با مقاومت قابل توجه اوکراینی ها روبرو می شود. در غیر این صورت، مسکو به آرامی به شکست اوکراین با حملات به زیرساخت های آن ادامه خواهد داد و کی‌یف نیز با حملات حاشیه ای به خاک روسیه به آن پاسخ می دهد.
در هر صورت سال ۲۰۲۳، جنگ تاریخی روسیه با اوکراین ظرفیت های تحول آفرین خود را به طور کامل نشان خواهد داد و برنده و بازنده تحولات مشخص می شود.
نظر شما