به گزارش ایرنا از سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر، یکشنبه (۳۰ بهمن) در سومین شب بخش پژوهش سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر رضا مهدوی مجری و کارشناس رادیو گفتگو میزبان آبتین جاوید موسیقی پژوه بود.
جاوید در این نشست طی سخنانی به تشریح «بن‌پایه‌ها و پایانه‌ها در موسیقی شرق» پرداخت و اظهار داشت: بارها دیده شده و یا همه تجربه کرده‌اند که نه فقط اهل فن بلکه افراد معمولی که موسیقی گوش می‌دهند و مخاطب موسیقی هستند، نمی‌دانند که آنچه گوش می‌دهند، چه نوع موسیقی است؟ سنتی است یا فولک؟ یا تردیشنال یا آئینی و کلاسیک است؟
وی افزود: حتی در این مورد بارها به این موضوع برخوردیم که در ایران آنچه در ردیف و دستگاه است را می‌گوییم، موسیقی سنتی! اما وقتی آن را به بیرون از مرزها می بریم، موسیقی کلاسیک خطابش می‌کنیم؛ بعضی اوقات آن‌قدر بر روی آن مانور داده می‌شود که ما را گمراه می‌کند. یعنی ما نمی‌دانیم که موسیقی کلاسیک و سنتی و تردیشنال و یا حتی موسیقی آیینی چه عناصری دارد؟
این پژوهشگر گفت: ما باید بدانیم تعریف کلاسیک چه هست؟ کلاسیک یک تعریفی دارد: «در طی یک دوره زمانی به عنوان بالاترین کیفیت چیزی برجسته در نوع خودش قضاوت شدن است» این یک تعریف کلی هست و یک تعریف دیگری از کلاسیک داریم: «به سبک ساده و شیک که پیرو مد نیست!»، «کلاسیک» خود در واژه پیرو مُد نیست و با مسایل روز تغییر نمی‌کند و یک اصالتی را با خود حمل می‌کند و ماندگاری دارد.
جاوید بیان کرد: گفته می‌شود که موسیقی کلاسیک به طور کلی به موسیقی جهان غرب و البته جدیدا به موسیقی کلاسیک شرق هم اشاره می‌کند، چون می‌گویند یک چارتی دارد که گاهی به عنوان موسیقی غربی آن را متمایز می‌کنند؛ اما در کل چون شرق هم اکنون درگیر کلاسیک شده است، شرق و غرب ندارد این دوره از قرن نهم میلادی در موسیقی به تدریج آغاز شده و پیش رفته و ویژگی‌هایی به آن اضافه شده است.
وی اظهارداشت: حتی با توجه به اینکه استراوینسکی سمفونی «آئین بهار» را می‌نویسد و نیجینسکی بر روی آن تئاتر اجرا می‌کند و مردم به سمت او تخم مرغ پرتاب می‌کنند اما باز دوباره از تعاریف کلاسیک خارج نمی‌شود. اینجا یعنی هنرمند وارد بخش نئوکلاسیک شده است و البته عناصر کلاسیک از اثرش خارج نمی‌شود؛ این تعاریفی است که در غرب وجود دارد.
این موسیقی پژوه در ادامه در پاسخ به پرسش مجری مبنی بر اینکه آیا مجاز هستیم در گذر زمان تعاریف را برحسب زمانه باز تعریف کنیم؟ گفت: طبیعتا بله؛ ما انسانیم و همانند همه چیزهای پیرامونمان، تغییر می کنیم و باید پایه‌ها را بشناسیم که بتوانیم تغییراتی در آن به وجود بیاوریم.
جاوید افزود: هند برای همین موسیقی کلاسیک بعد از مستعمره شدن دو قرن تحت تاثیر انگلیس بود اما یک اتفاق جالب در هند افتاد؛ با اینکه موسیقی انگلیس و موسیقی اروپا موسیقی سمفونیک را از آنها گرفتند اما به عنوان مثال در شمال هند در منطقه راجستان به مکاتب موسیقی و تئاتر حتی چون همه چیز در آن دوره درباره فرهنگ و هنر هند ممنوع شده بود، موسیقی «گارانا» به وجود آمد که می‌گویند «گارانا» که همان غار است یا در مورد شرق هند به آن «بانی» می‌گویند اما بانی این موسیقی کیست؟ هندی‌ها در کنار اینکه این موسیقی را حفظ می‌کردند، گارانا را هم حفظ کردند. دقیقا این همان مسیری است که ما آن را نرفتیم و توسعه‌اش ندادیم و حتی جلوی توسعه آن را گرفتیم.
وی بیان کرد: موسیقی ردیف دستگاهی ایران از یک دوره‌ای به بعد دیگر رشد نکرد و گوشه‌ای به دستگاه‌های آن اضافه نشد اما هندی‌ها این کار را انجام دادند و موسیقی ادواری خودشان را حفظ کردند. آنها ادبیات خود را که بر این موسیقی ادواری سوار می‌شد، حفظ کردند و در کنار آن موسیقی غرب را هم یاد گرفتند و سپس در واژگان مدرن خودشان چیزی به نام «سافت کلاسیک» به وجود آوردند.
این موسیقی پژوه اظهارداشت: اساتید موسیقی هند علاوه بر اینکه در خانه‌ها، غارها و زیرزمین‌ها موسیقی خود را حفظ می‌کردند، اتفاقات بیرونی را نیز رصد می‌کردند. آنها آگاه شدند و فهمیدند موسیقی کلاسیک چیست و بعد آن را با موسیقی خودشان تطبیق دادند. از ریتم و خصوصیات سازها گرفته تا توان تکنوازی و توان گروه‌نوازی همه چیز را بررسی کردند و به چهار شاخصه رسیدند و با خود گفتند هر موسیقی که در هند بخواهد به رده کلاسیک برسد، باید این چهار شاخصه «پیشینه مکتوب قابل اتکا»، «شیوه و زبان آموزشی استاندارد در تکنیک‌ها در راستای همراهی ملودی و ضرب آهنگ»، «قابلیت اجرای تکنوازی» و «رپرتوار و شیوه ارائه استاندارد» را دارا باشد؛ در ایران هم می‌توانیم از همین مدل هندی استفاده کنیم و حتی می‌شود، یک شاخصه دیگرهم اضافه کرد.
بخش پژوهش سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر از ۲۸ بهمن به مدت پنج شب به صورت مستقیم از رادیو گفت و گو پخش می‌شود و هنرمندان موسیقی و کارشناسان درباره موضوعات حوزه موسیقی به بحث و تبادل نظر می‌پردازند.
این جشنواره از ۲۸ بهمن تا سوم اسفند به دبیری بهزاد عبدی در بخش‌های رقابتی (جایزه باربَد) و غیررقابتی برگزار می‌شود. استان‌ها، نشست‌های پژوهشی، جشنواره جشنواره‌ها، سرود و بین‌الملل، جایزه‌های ترانه و موسیقی و رسانه از دیگر بخش‌های سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر است.
نظر شما