به‌گزارش ایرنا از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مصیب امیری امروز یکشنبه - 7 اسفند- در بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران با اشاره به اینکه این گردهم‌آیی برای نخستین بار توسط شادروان فیروز باقرزاده در سال ۱۳۵۲ پایه‌گذاری شد، گفت: گرچه پیش از آن نیز کنگره یا سمینارهایی درباره باستان‌شناسی و تاریخ هنر ایران برگزار شده بود اما بنیانی که دکتر باقرزاده با تیزهوشی بنا نهاده است صرفا معطوف به ارائه دستاوردهای سالانه «فعالیت‌های میدانی باستان‌شناسی» برای مخاطبان، پژوهشگران، و دوستداران فرهنگ و تمدن ایرانی است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: روشن است که در مقایسه با دیگر کنگره‌ها، سمینارها و گردهمایی‌های باستان‌شناسی که توسط نهادها و دانشگاه‌های سراسر کشور برگزار می‌شود، این گردهمایی به دلیل کیفیتی که دارد منحصر به‌فرد است، بنابراین، مفتخریم که پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پژوهشکده باستان‌شناسی به عنوان متولی برنامه‌ریزی، صادرکننده مجوز فعالیت‌های میدانی و نظارت بر آن فعالیت‌ها، مسئولیت خطیر برگزاری «گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران» را بر عهده دارد.
امیری خاطرنشان کرد: گرچه به تناسب مدت زمان شروع فعالیت‌های میدانی باستان‌شناسی در ایران که از ابتدای قرن بیستم میلادی است، شمارگان گردهمایی‌های سالانه باستان‌شناسی بسیار اندک است اما با توجه به چارچوب‌هایی که از سال ۱۳۹۱ برای برگزاری جدی و مسئولانه این نوع گردهمایی‌ها تعیین شده است، مصمم هستیم که دیگر هیچ‌گاه در برگزاری گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران وقفه‌ای ایجاد نشود.
وی در تشریح مجموع فعالیت‌های میدانی سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۵۰ برنامه شامل ۴۶ کاوش نجات‌بخشی، آموزشی و پژوهش محور، ۷ برنامه گمانه‌زنی‌های لایه‌نگاری، ۱۹ برنامه بررسی‌های باستان‌شناسی،۲۷ برنامه گمانه‌زنی‌های تعیین عرصه و ۶ برنامه سامان‌دهی، حفاظت و خواناسازی اشاره کرد و گفت: با توجه به آمار ارائه شده توسط پژوهشکده باستان‌شناسی، طی سال ۱۴۰۰، فعالیت‌های میدانی باستان‌شناسی نظیر آنچه که در یک دهه اخیر معمول بوده، بیشتر به برنامه‌های نجات‌بخشی معطوف شده است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: روشن است که به تناسب فعالیت‌های گسترده عمرانی در کشور، توجه ما به وظایف حاکمیتی مصرح در قانون میراث‌فرهنگی برای حفاظت از اطلاعات باستان‌شناختی در پهنه‌هایی که مورد توجه پروژه‌های عمرانی است متمرکز شود، در این میان، به دلیل شرایط موجود (همه‌گیری کرونا و اعتبارات مالی ناکافی)، آمار برنامه‌های میدانی پرسش محور ما طی سه سال گذشته تنزل یافته است، اما، مفتخریم که طی ماه‌های اخیر توانسته‌ایم، برای از سر گیری برنامه‌های باستان‌شناختی میدانی پرسش محور هدف‌گذاری کنیم.
وی ادامه داد: برای مثال در حال حاضر، فصل نخست پروژه «بررسی‌های فراگیر در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران» که از اهداف اساسی برای شناسایی و خصوصا معرفی دقیق داشته‌های ما در کرانه‌ها و جزایر خلیج فارس و دریای مکران در حال انجام است که امید می‌رود در گردهمایی سالانه آینده، روایتی روشن و دقیق از «چه داریم»، «کجا داریم» و «چگونه داریم» از پهنه بسیار مهم فرهنگی ایران را مشاهده کنیم.
امیری گفت: توجه به ارائه فرصت انجام پروژه‌های میدانی باستان‌شناختی به موسسات، دانشگاه‌ها و پژوهشگران آزاد یکی از اهداف پژوهشگاه طی یک سال گذشته بوده و ایمان داریم که مسئولیت پژوهشگاه مهیا و فراهم کردن زمینه برای مشارکت همگانی در انجام پروژه‌های میدانی است و البته بهره‌گیری از پژوهشگران و متخصصان شاغل در پژوهشگاه و مراکز و ادارات استانی نیز طبق روال معمول مد نظر ما بوده است.
وی خاطرنشان کرد: آمار برنامه‌های میدانی انجام شده طی یک سال گذشته نشان می‌دهد که پژوهشگاه مصمم به ایجاد زمینه مناسب برای مشارکت همگانی در پروژه‌های میدانی است و امیدواریم، با عنایت به اختصاص منابع مالی مناسب، بتوانیم به نحوی گسترده‌تر مشارکت همگانی را در برنامه‌های میدانی باستان‌شناختی فراهم کنیم.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با بیان‌اینکه یکی از ماموریت‌های مهم ما، حفاظت از اطلاعات باستان‌شناختی در قالب «نقشه باستان‌شناسی» یا بهتر است گفته شود «سامانه اطلاعات باستان‌شناختی ایران» است، گفت: در واقع امر، دایره نقشه باستان‌شناسی، طی سال گذشته در مدیریت و سازمان‌دهی پروژه‌های بررسی باستان‌شناختی، سنجش طرح‌های عمرانی و اجرای برنامه‌های معرفی و آموزش همچون گذشته بوده است.
۳هزار و ۳۷۶ اثر مکان‌یابی و در سامانه اطلاعات باستان‌شناسی ایران ثبت شده است
امیری تصریح کرد: در بازه زمانی مد نظر گردهمایی بیستم که همانا تمامی فعالیت‌های انجام شده در سال ۱۴۰۰ است، تعداد ۳هزار و ۳۷۶ اثر مکان‌یابی و در سامانه اطلاعات باستان‌شناسی ایران ثبت شده، بنابراین، با توجه به این افزایش، مجموع آثار جانمایی شده در سامانه اطلاعات باستان‌شناسی ایران به عدد ۱۲۰ هزار اثر رسیده است.
وی با بیان اینکه هدف‌گذاری برای سامانه باستان‌شناسی ایران برای اصلاح کاستی‌های پیشین و نیز بهینه‌کردن فرایند مدیریت اطلاعات باستان‌شناختی انجام شده است گفت: امیدواریم در سال آینده شاهد نتایج مطلوب آن باشیم، همکاری‌های بین‌المللی پژوهشگاه با موسسات و دانشگاه‌های خارجی به نسبت سال‌های پیش کم رنگ‌تر شده است و برطرف کردن این مسئله و احیای همکاری‌های پژوهشی در درجه نخست به چارچوب‌ها و سیاست‌های کلان ملی و بعد به تفاهم‌نامه‌ها و تعهدات فی‌مابین وابسته است.
امیری گفت: به عنوان نهاد متولی در سازمان‌دهی و نظارت بر فعالیت‌های باستان‌شناسی میدانی، همواره بر تعامل متوازن بین پژوهشگران خارجی و داخلی تاکید داریم و امیدواریم تا با فراهم شدن شرایط، همکاری‌های بین‌المللی را با توانی افزون‌تر در مقیاس منطقه‌ای و جهانی از سر گیریم.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: یکی از دستاوردهای مهم پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اجرای پروژه بلند مدت در محوطه ۶ هزار ساله تل‌چگاسفلا بوده است که همگان از کشفیات شگفت‌انگیز آن مطلع هستیم، این دستاوردها نمونه روشنی است از اهمیت کرانه‌ها و پسکرانه‌های خلیج فارس در ادوار پیش از تاریخی ایران بنابراین، در حال حاضر مطمئنیم که سابقه تمدنی کرانه‌ها و پسکرانه‌های خلیج‌فارس در مقیاسی همسان با دیگر مناطق فرهنگی شناخته شده ایران همچون دشت مرکزی خوزستان است، علاوه برآن برای اولین‌بار است که دستاوردهای پژوهشی ما در یک گورستان ۶ هزار ساله که خوشبختانه به فاصله اندکی از کرانه‌های خلیج‌فارس قرار دارد، زمینه گسترده‌ای برای جذب گردشگر ایجاد کرده است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: به همین بهانه، طبق هدف‌گذاری انجام شده در صدد هستیم تا توان خود را بیش از گذشته به این پهنه ارزشمند میراثی ایران که به تناسب وجود زمینه‌های ارتباطی با کشورهای منطقه و جهان شرایط ویژه‌ای برای جذب گردشگر دارد معطوف کنیم که این امر در درجه نخست می‌تواند بسیاری از سوء تفاهم‌های پیش آمده در خصوص بکارگیری نام‌های جعلی برای «خلیج فارس» را برطرف سازد.
امیری گفت: خلیج‌فارس دارای عقبه میراثی وسیعی شامل تخت‌جمشید، بیشابور، فیروزآباد، دارابگرد، سیراف و ده‌ها نمونه دیگر است که تقریبا همگی در زمره میراث ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو هستند، بسیار امیدواریم تا در کنار پژوهش، حفاظت و معرفی، از این ثروت‌های کم‌نظیر که همگی در ارتباط با خلیج‌فارس هستند برای رشد و ارتقای صنعت گردشگری و ایجاد توسعه پایدار در مناطق جنوبی ایران بهره‌مند شویم.
وی تصریح کرد: بنابراین، بنا به تجربه به‌دست آمده از فعالیت‌های میدانی در سال ۱۴۰۰، امیدواریم تا فعالیت‌های میدانی پرسش محور ما جلوه‌ای روشن‌تر به خود گرفته تا بتوانیم زوایای ناشناخته میراث ارزشمند ایران را شناسایی، حفاظت و معرفی کنیم، برپایه تجربیات به دست آمده، فعالیت‌های میدانی ما در پاسخ به فعالیت‌های عمرانی کشور موثرتر از گذشته انجام شود، مشارکت همگانی در انجام پژوهش‌های میدانی جلوه‌ای منسجم‌تر به خود گرفته تا تمامی پژوهشگران شایسته ایران بتوانند در شناسایی، حفاظت و معرفی میراث ارزشمند باستان‌شناختی ایران شریک باشند، توجه به تکمیل سامانه اطلاعات باستان‌شناختی ایران در اولویت قرار گرفته و بیش از گذشته این سامانه بتواند بین بخش‌های مختلف اعم از حفاظتی، معرفی و آموزشی هماهنگی برقرار کند و توجه ویژه به پژوهش‌های باستان‌شناسی در کرانه‌ها و پسکرانه‌های خلیج‌فارس انجام شود، تا ارزش‌های میراثی این پهنه ارزشمند ایران بیش از گذشته شناسایی، حفاظت و معرفی شود.
باستان‌شناسی باید با توسعه همراه باشد و از مواریث فرهنگی‌تاریخی کشور حفاظت کند
لیلا خسروی در «بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران» بیان کرد: پژوهشکده باستان‌شناسی در کنار مأموریت‌های اداری خود، بنیادی‌ترین و حاکمیتی‌ترین دستگاه برای برنامه‌ریزی و هدایت برنامه‌های پژوهشی در سراسر کشور برای تولید علم و تحکیم هویت میهنی و اسلامی است.
وی با بیان اینکه در این راستا در سال ۱۴۰۰ برای پژوهش‌های باستان‌شناسی در کشور برنامه‌های پیشران تعریف و تصویب رسیده است، افزود: بیماری کرونا و تحریم‌های اقتصادی دشمنان ایران، بر پژوهش‌های باستان‌شناسی نیز بی تأثیر نبوده اما با این وجود نیز عملکرد پژوهشکده باستان‌شناسی همواره در صدر جدول پژوهشگاه قرار دارد.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران گفت: به نظر من هر فردی قبل از پذیرش هرگونه مسئولیتی، باید نظام مسائل آن بخش را احصا کند و برای آن‌ها برنامه راهبردی پیشنهاد دهد که من به برخی از آن‌ها در حوزه مطالعات باستان‌شناسی اشاره می‌کنم.
آسیب‌شناسی، پیشنهادها و راهبردها در حوزه طرح‌های عمرانی و عرصه و حریم آثار
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به اینکه بررسی و ارزیابی برنامه‌های میدانی انجام شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بیشتر پژوهش‌ها در محدوده طرح‌های عمرانی و برنامه‌های تعیین عرصه و حریم در استان‌ها انجام شده است، افزود: در هر حال کشور در حال توسعه است و نگهبانی از میراث آب به ویژه در مرزها در همه دوران اولویت دولتمردان بوده است، بر این اساس ساخت سدها و برطرف کردن کاستی‌های عمرانی در کشور و رسیدن به توسعه پایدار در اولویت کشور است که در این میان مأموریت باستان‌شناسی چند برابر شده است و هم باید با توسعه همراه باشد و هم از آثار و مواریث فرهنگی‌تاریخی کشور حفاظت کند.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران افزود: طرح‌های عمرانی توسعه یکی از مهمترین تهدیدهای جدی برای آثار فرهنگی‌تاریخی کشور است که تنها قانون حمایت از آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی کافی نیست و این بار سنگین بر عهده پژوهشکده باستان‌شناسی قرار گرفته است.
او با بیان اینکه همه باید به این آگاهی برسیم که حفاظت و نگهداری از این آثار همگام با توسعه کشور بر عهده همه ماست، افزود: مگر می‌شود، به گذشته سرزمین‌مان ببالیم بی آن‌که آن را پژوهش کنیم، باید بشناسیم تا به مردم بشناسانیم و خود آن‌ها از داشته‌های فرهنگی‌شان صیانت و حفاظت کنند.
خسروی افزود: پژوهشکده باستان‌شناسی با تلاش‌های دلسوزانه خود در حیطه وظایف حاکمیتی‌اش با تعامل میان بدنه علمی و اداری پژوهشگاه و دیگر بخش‌های وزارتخانه، استان‌ها، دانشگاه‌ها و ... خط مقدم جبهه پژوهش و حفاظت و حراست از داشته‌های فرهنگی سرزمین عزیزمان ایران است.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: ارتباط با مردم و نهادینه کردن این موضوع و به ویژه حل مشکلات آنان که در عرصه و حریم آثار ما زیست می‌کنند، در اولویت باید قرار گیرد، بازنگری برخی از عرصه و حریم‌های مصوب در سال‌های دور از جمله اولویت‌های وزارتخانه باید باشد که در این راستا پژوهشکده باستان‌شناسی همه جوره از نظر پشتیبانی علمی پای کار است.
به گفته خسروی، میراث‌فرهنگی می‌تواند عامل توسعه در کشور باشد نه مانع توسعه، میراث‌فرهنگی ما می‌تواند به جای معضل درست کردن برای مردم، در هر زمینه‌ای زیرساخت در آن موضوع و حیطه باشد.
آسیب شناسی وضعیت پژوهش در پژوهشکده و دانشگاه‌ها
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی با بیان اینکه مهمترین مسئله در این رابطه یک سویه بودن ارتباط پژوهشکده با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و تبدیل شدن آن به یک دستگاه خدمات دهنده به آن‌ها است که تمام تفاهم نامه‌های منعقده شاهد این ادعاست، به طرح برخی پیشنهادات و راهبردها پرداخت.
وی تهیه طرح‌های کلان پژوهشی چندساله مشترک و تخصیص بودجه مناسب بین پژوهشکده و دانشگاه‌ها، هدایت آموزش نیروی انسانی متخصص و کارآمد و افزایش سهم آموزش‌های مهارتی برای رفع نیازهای پژوهشکده، اجرای پروژه‌های تحصیلات تکمیلی به سفارش مستقیم و بر اساس اولویت‌های پژوهشی پژوهشکده، متناسب‌سازی عناوین و محتوای رشته‌ها و گرایش‌های تحصیلی و ظرفیت پذیرش بر اساس نیازهای ملی، منطقه‌ای و استانی پژوهشگاه و وزارت میراث‌فرهنگی، همکاری و مساعدت دانشگاه‌ها در نشر آثار پژوهشکده و هم اندیشی و هم‌افزایی در تمامی امور برای جلوگیری از موازی‌کاری و مشخص کردن حدود مدیریت و مرزبندی وظایف و مأموریت‌ها در هر دو را پیشنهادها و راهبردهای این حوزه خواند و تصریح کرد: البته پژوهشکده باستان‌شناسی نیز برای اینکه بتواند از جایگاه تخصصی خود دفاع کند، لازم است ضمن تقویت بدنه پژوهشی خود از حیث توان علمی و کاربردی‌سازی، تعامل حرفه‌ای نیز برقرار کند تا پژوهشگران این حوزه بتوانند در بستر چالش‌های اجرایی آبدیده‌تر شوند.
دبیر علمی بیستمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران با اشاره به اینکه در این سه روز میزبانی قرار است که باستان‌شناسان کارنامه علمی سال ۱۴۰۰ خود را در برابر ارزیابی و داوری قرار دهند، اظهار کرد: در این سال پژوهشکده باستان‌شناسی ۱۱۴ مجوز برای مطالعات میدانی شامل بررسی‌های باستان‌شناسی، کاوش، گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی و کاوش‌های استعلامی و اضطراری در حوزه طرح‌های عمرانی صادر کرده که از این تعداد مجوز، ۱۰۸ مقاله دریافت شده که به صورت مقاله کوتاه در کتاب مجموعه مقالات بیستمین گردهمایی سالانه ایران به چاپ خواهد رسید، علاوه بر این، به رسم آیین هر ساله، نمایشگاهی از گزیده یافته‌های منقول پژوهش‌های میدانی سال ۱۴۰۰ برپا شده است.
وی افزود: تصویب نهایی و ابلاغ سه آیین‌نامه ضوابط احراز سرپرستی برنامه‌های میدانی باستان‌شناسی، همکاری‌های بین‌المللی باستان‌شناسی در ایران و فرآیند خروج نمونه‌های به دست آمده از پژوهش‌های باستان‌شناسی برای انجام مطالعات آزمایشگاهی به خارج از کشور، از کارهای بزرگی بود که در سال ۱۴۰۰ به نتیجه رسید.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: برگزاری نشست‌های پژوهشی، تخصصی و آموزشی، ورود و پایش اطلاعات بیش از ۲هزار اثر از استان‌های کشور در سامانه نقشه کشور، ارسال نمونه‌های مطالعاتی حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی به آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی وفق آیین‌نامه مصوب پژوهشگاه، ثبت و ورود اطلاعات و ارزیابی تعداد ۱۰۷ گزارش دریافتی از استان‌ها، از دیگر فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی در این بازه زمانی است.
خسروی با بیان اینکه، پژوهشکده باستان‌شناسی با حوزه وسیع کاری که دارد، نظارت و سامان‌دهی امور پژوهشی محوله شامل بررسی طرح‌نامه‌های پیشنهادی، نظارت و بازدید از پروژه‌های در حال انجام، ارزیابی گزارشات علمی ارسالی و اعزام کارشناس خبره به استان‌ها را نیز بر عهده دارد، گفت: برگزاری و برپایی این گردهمایی نتیجه تلاش گروهی همکاران گران‌قدرمان و همه عزیزانی است که زحمت کار میدانی را در شرایط دشوار کشیدند، یعنی نتیجه زحمات همه ما، کارهای بسیار بزرگی بر سر راه باستان‌شناسی کشور است که مهمترین آن همدلی بین همه است نه نفاق و تفرقه افکنی.
نظر شما