تقویم سلامت در ۱۴۰۱ چگونه رقم خورد؟

مردم در سال ۱۴۰۱ اتفاقات مهمی را در حوزه سلامت تجربه کردند. حوادثی که هم‌زمان با ادامه همه‌گیری کرونا و مرگ شماری از بیماران در موج هفتم آن ادامه داشت. کمبود و گرانی دارو و لوازم پزشکی، آلودگی هوا، ریزگردها و تعطیلی‌هایش، افزایش هزینه‌های درمان، حوادث مختلف طبیعی و غیرطبیعی، تصادف‌های رانندگی، سیل تابستان و زلزله خوی در زمستان، دغدغه‌ها و مشکلات پزشکان، پرستاران و کادر درمان، افزایش گرایش به خدمات زیبایی مثل کاشت مو و تزریق ژل، حوادث پر حاشیه مسمومیت در مدارس و افتتاح بیمارستان حضرت مهدی (عج) به عنوان بزرگترین بیمارستان کشور از جمله مهمترین رخدادهای سلامت در سال ۱۴۰۱ بود که می‌توان در یک نگاه در جدول زیر مشاهده کرد.

مهمترین رویدادهای سلامت در سال ۱۴۰۱

کرونا در سال ۱۴۰۱

همه‌گیری کرونا با گذشت سه سال از زمان پیدایش آن در دسامبر ۲۰۱۹ در چین و اعلام رسمی آن در اسفند ۱۳۹۸ در ایران در سال ۱۴۰۱ نیز ادامه داشت. تا ابتدای این سال ایرانیان ۶ پیک سخت کرونا را پشت سر گذاشتند. دوران سختی که به علت کمبود واکسن و امکانات درمانی در پیک‌های کشنده، مرگ‌های روزانه ۷۰۰ نفری را هم در پی داشت.

روزهای سختی که مردم از خانه‌ها بیرون نمی‌آمدند، دور کار بودند و از همه چیز و همه کس می‌ترسیدند. مرگ‌های کرونا بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت تا ابتدای سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۳۸ هزار و ۷۰۰ نفر رسید و بیش از ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار را مبتلا کرد. گر چه آمار موارد خفیف و ثبت نشده بسیار بیشتر است.

همه‌گیری کرونا همزمان با دنیا در ایران نیز در یکسال گذشته ادامه داشت. در این مدت حدود ۶۳۰۰ نفر دیگر از ایرانیان بر اثر کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و تعداد کشته‌های کرونا در ایران به مرز ۱۴۵ هزار نفر رسید.

مردادماه با اوج‌گرفتن پیک اومیکرون بیشترین میزان مبتلایان را داشت اما امیکرون با زیرسویه‌های جدیدش تا آخر سال مهمان ایرانیان بود تا جایی که اواخر سال نیز پیک کوچک دیگری را هم‌زمان با ابتلا به آنفلوانزا در ایران رقم زد. مرگ‌های کرونا دو رقمی شد و تعداد شهرهای قرمز و زرد افزایش داشت و حتی در آستانه نوروز پایتخت نیز به وضعیت زرد و هشدار کرونایی رسید.

میزان مرگ‌ومیر کرونا دهم خرداد بعد از حدود ۸۳۰ روز صفر شد. روزهای بدون مرگ کرونایی که بعد از آن هم در برخی روزها تکرار شد اما همیشگی نبود و تعداد مرگ‌های یک رقمی و دو رقمی تا پایان سال ادامه داشت. با این حال سال ۱۴۰۱ از نظر همه‌گیری کرونا با سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹ تفاوت داشت. زندگی تا حد زیادی به روال عادی برگشت. استفاده از ماسک به زیر ۲۰ درصد رسید. مدارس نیز از اول مهر بازگشایی شد. عمل‌های جراحی و خدمات بیمارستانی که در دوران کرونا به حداقل رسیده بود، افزایش یافت اما مشکلات دیگر نظام سلامت به قوت خود باقی بود.

با گسترش تولید داخلی واکسن کرونا وزارت بهداشت واردات واکسن کرونا را متوقف و اعلام کرد حدود ۵۰ میلیون واکسن کرونا دخیره دارد که البته بیشتر آن داخلی است. با این حال در این یکسال حدود ۹ میلیون واکسن کرونا تزریق شد. یعنی تقریبا روزی ۲۵ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ در ایران واکسن کرونا تزریق کردند.

کمبود دارو

مهمترین و پرتکرارترین خبر حوزه سلامت در سال ۱۴۰۱ کمبود دارو و اقلام پزشکی بود که همزمان با تحریم‌ها، تورم و مشکلات اقتصادی کشور به اوج خود رسید. کمبودهای دارویی به‌ویژه از نیمه‌های تابستان به اوج رسید. آنتی بیوتیک، سرم، اسپری‌های استنشاقی بیماران تنفسی مهمترین اقلام دارویی بود که امسال دچار کمبود شد اما فهرست کمبودهایی دارویی طولانی بود؛ فهرستی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت حدود ۱۰۰ قلم و به گفته داروسازان بالای ۳۰۰ قلم بود و حتی در مواقعی شربت سرماخوردگی هم در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شد.

کمبود نقدینگی داروسازان و اختلاف در قیمت‌گذاری دارو بین وزارت بهداشت و تولیدکنندگان مهمترین علل کمبود دارو در سال ۱۴۰۱ عنوان شد. کمبودی که وزارت بهداشت تلاش کرد با اجرای طرح دارویاری از پنجشنبه ۲۳ تیر تا حدی آن را کنترل کند اما اصل ماجرا و نگرانی و اضطراب مردم از کمبود دارو ادامه داشت تا جایی که کار به استعفا و تغییر رئیس سازمان غذا و دارو، تغییر مکرر مدیران دارویی این سازمان و درخواست استیضاح وزیر بهداشت در مجلس انجامید.

وزیر بهداشت و نمایندگان مجلس

وزیر بهداشت در سال ۱۴۰۱ با سفرهای استانی و افتتاح و تجهیز مراکز بهداشتی و درمانی مختلف فعال بود. مهمترین این مراکز «مهدی کلینیک» یا بیمارستان هوشمند حضرت مهدی(عج) در تهران بود که به عنوان بزرگترین بیمارستان کشور بعد از حدود ۱۵ سال در اسفند ۱۴۰۱ افتتاح شد. البته باید کادر درمان آن نیز مانند پزشک، پرستار و نیروی انسانی هم اختصاص یابد.

با وجود کمبود پزشک، پرستار و کادر بیمارستانی در مراکز دولتی، وعده استخدام ۱۰۰ هزار نفر در وزارت بهداشت که از اولین روزهای سال از زبان مسئولان وزارت بهداشت شنیده می‌شد که هنوز محقق نشده است.

با این حال کمبودهای دارویی مهمترین چالش وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۱ بود. عاملی که تعدادی از نمایندگان مجلس را در برآن داشت به جمع‌آوری امضا برای استیضاح وزیر بهداشت اقدام کنند. اما بعد معلوم شد دغدغه بسیاری از آنان تجهیز بیمارستان‌های حوزه انتخابیه آنها به دستگاه‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی است و با رفع این دغدغه امضاهای استیضاح پس گرفته شد.

مهمترین اولویت وزارت بهداشت از ابتدای سال موضوع جمعیت بود که با ایجاد قرارگاه جمعیت در این وزارتخانه، افزایش مراکز درمان ناباروری، بیمه‌شدن این خدمات و توجه دادن مردم به اهمیت فرزندآوری دنبال می‌شد.

این اولویت در سخنان معاونان وزیر بهداشت در نیمه دوم سال به اجرای تکلیف قانونی بر زمین مانده این وزارتخانه یعنی اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع تغییر کرد؛ برنامه‌ای که مسئولان این وزارتخانه قول اجرای کامل آن را در سراسر کشور در سال ۱۴۰۲ داده‌اند. باید دید با وجود کمبود نیرو و بودجه‌های دولتی سال آینده این تکلیف قانونی به کجا می‌رسد.

هم‌زمان اعتراض جامعه پزشکی به تعرفه‌های خدمات پزشکی و اعتراض پرستاران به اجرای ناقص قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری نیز در این سال ادامه داشت اما بیشترین اعتراضی که آحاد مردم را درگیر کرد، همان کمبودهایی دارویی بود که به تغییر مسئولان سازمان غذا و دارو هم منجر شد.

حوادث تاثیرگذار در حوزه سلامت

آخرین ماجرای خبر ساز حوزه سلامت در سال ۱۴۰۱ مسمومیت تعدادی از دانش‌آموزان در مدارس در پی انتشار گاز بود. عاملی که بر اثر آن تعداد زیادی از دانش‌آموزان راهی بیمارستان شدند و مدارس به شکل غیر رسمی تا پایان سال به حالت نیمه تعطیل درآمدند.

با وجود حوادث کوچک و بزرگ در سال ۱۴۰۱ آنچه به صورت یک فرآیند بدون زمان در همه سال وجود داشت، مشکلات اقتصادی مردم در تامین هزینه‌های سلامت بود. نرخ رسمی تورم در بخش عمومی کشور در این سال حدود ۴۱ درصد اعلام شد که این رقم در بخش سلامت بیشتر بود. طبق قانون برنامه توسعه ششم باید سهم مردم از هزینه‌های سلامت به زیر ۲۵ درصد برسد اما «محمد رئیس‌زاده» رئیس سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرد ۷۰ درصد هزینه‌های سلامت را مردم از جیب‌شان پرداخت می‌کنند.

همزمان پس از ۱۵ سال قرار بود قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری اجرا شود، قانونی که در این سال به سرانجام نرسید و با وجود تصویب ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار اجرای آن در سال ۱۴۰۱ فقط یک نوبت کارانه علی‌الحساب برای سه ماه اول پرداخت شد.

هرچند اقدامات مختلفی در حوزه سلامت انجام شده اما با این حال برای کاهش بار بیماری‌ها و هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌ها و بیمه‌ها باید به حل ریشه‌های مشکلات اقتصادی و اجتماعی و افزایش رفاه و امید در جامعه بیش از گذشته توجه شود.