عیادت شیرین از دریاچه شور

دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه شور جهان به دلیل شرایط ویژه بصری، درمانی و میزبانی گونه‌های خاص پرندگان و جانداران چنان ظرفیتی در حوزه گردشگری محسوب می‌شود که نه تنها در کشور بلکه در کشورهای همجوار و خاورمیانه نیز بی بدیل است؛ گذشته از طبیعت خدادادی این منطقه، پل میانگذر دریاچه ارومیه نیز زیبایی خاصی به دریاچه بخشیده بطوریکه که گردشگران، این منطقه را پاریس ایران می‌نامند، پاریسی که شاید از نوع فرانسوی خود یک سر و گردن بالاتر باشد.

چگالی بالای آب و وجود بیش از ۵۰۰ گرم نمک در هر لیتر از آب دریاچه ارومیه سبب شده که عملا غرق شدن در آن ناممکن باشد؛ تجربه خاص گردشگران از شنا در این پهنه آبی می‌تواند یک ظرفیت گردشگری تلقی شود؛ ظرفیتی که شاید در خاورمیانه مشابه آن را نتوان دید.

دریاچه ارومیه از ۲ محیط آبی و خشکی تشکیل شده که محیط خشکی آن نیز در خور توجه و بررسی است، جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه که به بیش از ۱۰۲ مورد می‌رسد یکی دیگر از جاذبه‌های گردشکری آن است که مهمترین آنها جزیره کبودان (قویون داغی)، جزیره اشک، جزیره اسپیر، جزیره آرزو و جزایر ۹ گانه هستند.

حدود ۱۱۵ گونه پرنده در محدوده پارک ملی دریاچه ارومیه شناسایی شده که بیش از نیمی از گونه‌ها در سراسر استان آذربایجان غربی را شامل می‌شود؛ پلیکان سفید، فلامینگو، پرندگان شکاری و اردک‌های سرسفید، سر حنایی و مرمری از مهمترین گونه‌های پرندگان در پیرامون دریاچه ارومیه و تالاب‌های اطراف آن هستند.

۲۳ گونه پستاندار نیز در پارک ملی دریاچه ارومیه شناسایی شده که عمدتا «قوچ میش» و «گوزن زرد» را شامل می‌شود؛ در برخی از جزایر دریاچه تصویری از حضور پلنگ نیز توسط دوربین‌های سازمان حفاظت محیط زیست ثبت شده است.

نزدیک به ۱۸۰ گونه مهم دارویی و گیاهی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود دارد که تقریبا تمامی آنان در جزایر یافت می‌شود؛ کارشناسان این حوزه معتقدند جزیره اشک یکی از غنی ترین این مناطق از لحاظ پوشش گیاهی است.

علاوه بر تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری در حوزه اکولوژیکی دریاچه ارومیه، خاصیت درمانی لجن‌های این دریاچه نیز شهرت و آوازه خاصی دارد بطوریکه سالیان درازی است استقبال خاصی برای استفاده از این ظرفیت درمانی صورت می‌گیرد.

بر اساس گزارش یونسکو، در حال حاضر در دنیا هفت دریاچه شور وجود دارد که تنها ۲ مورد از آنها یعنی ارومیه در ایران و بحرالمیت بین اردن و فلسطین اشغالی دارای لجن‌های طبی است؛ داروها و محصولات مختلفی برای درمان بیماری‌هایی نظیر آرتروز، دردهای سیاتیک، بیماری‌های پوستی از لجن دریاچه ارومیه می‌توان تولید کرد که برخی شرکت‌ها در این راستا تولیداتی داشته‌اند.

تاکنون انواع نمک‌های خوراکی، داروها، لوازم آرایشی و بهداشتی گران‌قیمت از لجن‌های ته دریاچه ارومیه استخراج و تولید شده است.

براساس تحقیقات انجام شده، در لجن‌های این دریاچه مواد طبیعی خاصی وجود دارد که قادر است گردش خون موضعی را افزایش دهد و نکته جالبی که درباره این لجن‌های طبیعی وجود دارد اینکه این مواد به صورت هوشمند عمل می‌کند و هر جایی از بدن که لازم باشد، جذب و باعث می‌شود سوخت و ساز و اکسیژن بیشتر به بافت آسیب دیده برسد و بافت نیز با سرعت بیشتری شروع به ترمیم کند، تمام کمبودها و مواد مورد نیاز خود را از آمینو اسیدها گرفته تا آنزیم‌ها و کلاژن‌ها را در قالب یک فرآیند کاملا طبیعی مجدد بسازد.

طی گپ کوتاهی که با برخی از پا به سن گذاشته‌های بومی منطقه داشتم از خاطرات گذشته خود از دریاچه و خاصیت لجن درمانی آن برایم گفتند؛ اهالی بومی منطقه هنوز هم از خاصیت درمانی این لجن‌ها بهره می‌برند و معتقدند این لجن‌ها اثر شگفتی در درمان روماتیسم و دردهای مفصلی دارد.

آنان می‌گویند طی دوره‌ای برخی از کشورهای اروپایی خواستار وارد کردن لجن‌های دریاچه ارومیه برای تهیه داروهای درمانی بودند البته طی پیگیری‌هایی که از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی داشتم سرمایه گذاری آنچنانی برای بهره مندی از این ظرفیت بالقوه گردشگری صورت نگرفته که قطع یقین به ضعف در شناساندن این پتانسیل ویژه توریست درمانی باز می‌گردد.

مردم جای جای ایران به ویژه مردم منطقه آذربایجان خاطرات خوبی از دریاچه ارومیه به یاد دارند؛ خاطره‌هایی که با کاهش تراز دریاچه ارومیه رفته رفته جای خود را به دلهره داد تا نجات آن به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.

رصد فضای مجازی با کلید واژه دریاچه ارومیه حاکی از آن است که در گزارش‌های منتشر شده بیشتر به اظهار نظر مدیران و کارشناسان اکتفا شده و کمتر کسی به سراغ خود افکار عمومی رفته است در همین راستا تلاش بر این شد تا نظر مردم به ویژه گردشگران نسبت به دریاچه ارومیه را جویا شویم.

غلامرضا حسین پور یکی از گردشگرانی که به همراه خانواده‌اش مشغول گرفتن عکس یادگاری در ساحل پیکر نیمه جان دریاچه ارومیه بود معتقد است که این دریاچه بخشی از هویت ایران است و باید همه تلاش‌ها برای حفظ آن به کار گرفته شود.

او با بیان اینکه خاطران شیرین زیادی در دوران کودکی کنار دریاچه شور ارومیه داشته است، آرزو داشت فرزندان خردسالش روزی نظاره گر امواج خروشان آب در این دریاچه باشند.

البته این شهروند با انتقاد از عدم توجه به بحث گردشگری دریاچه ارومیه معتقد بود که عده‌ای از توسعه گردشگری در کشور هراس دارند.

او با اشاره به برخی سفرهای خارجی خود مدعی بود که اگر این دریاچه در یکی از کشورهای اروپایی واقع شده بود میزان درآمد آن با فروش نفت برابری می‌کرد؛ البته در پایان با ابراز خوشحالی از موفقیت دیپلماسی خارجی دولت آیت الله رییسی، ابراز امیدواری کرد که گشایش‌هایی نیز در توسعه گردشگری بدنبال داشته باشد.

پس از این گپ کوتاه به یکباره نگاهم به کشتی آرتمیا افتاد؛ باور کنید حتی از این کشتی به گل نشسته نیز می‌توان استفاده گردشگری کرد و آن را به منبع درآمدی پایدار برای اشتغال زایی چندین نفر تبدیل ساخت؛ عملا گردشگران برای گرفتن عکس یادگاری در عرشه این کشتی به صف شده بودند اما نه تنها هیچ زیرساختی محیا نبود بلکه رنگ رخسار پریده آن، همان مشتی از خروار برنامه‌های ضعیفی بود که در جلسات متعدد به آن نسخه می‌پیچند.

سیما که علاقه مند به عکاسی است، بومی منطقه نیست، می‌گوید به عکاسی از طبیعت علاقه مند است و در ایران هیچ جای دیگر همچون عکاسی از دریاچه ارومیه او را ذوق زده نمی‌کند.

عکس‌هایش را نشانم می‌دهد؛ می‌گوید نمک‌های بلوری دریاچه و رنگ خاص سرخی که دارد، می‌تواند الهام بخش زیبایی برای عکس‌هایش باشد که در هیچ کجای دیگر همتایی ندارد.

کیسه‌اش را باز می‌کند، چندین سنگ نمک بلوری به یادگار از دریاچه دارد و می‌گوید که از آنان به عنوان تزئینی اتاق کارش استفاده خواهد کرد.

ساحل دریاچه ارومیه مملو از گردشگرانی است که دوربین به دست در تلاش برای ثبت لحظه‌ها در کنار پیکر نیمه جان دریاچه ارومیه هستند؛ گویا برای عیادت از آن به صف شده‌اند و در دل امید دارند تا به زودی آن قایق‌های به گل نشسته در ساحل را روی امواج خروشان آن ببینند.

طبق آمار رسمی وسعت دریاچه ارومیه بیش از ۹۰ کیلومتر مربع نسبت به دی ماه امسال افزایش یافته و به یک هزار و ۴۰ کیلومتر مربع رسیده است که قطع یقین با آزاد سازی سدها و بارش‌های انجام شده، تراز آن در ایام نوروز نیز افزایشی خواهد بود؛ هرچند وضعیت دریاچه در شرایط مناسبی قرار ندارد، لیکن آنطور که به نظر می‌رسد، همگان به طریق مختلفی به احیای دریاچه ارومیه امیدوارند و مرگ دریاچه به ذهن کسی خطور نمی‌کند البته شاید هم تلخی مرگ این دریاچه شور، اجازه فکر کردن به آن نمی‌دهد.

طرح‌های سخت افزاری احیای دریاچه و انتقال آب به پیکره آن یکی پس از دیگری به بهره برداری می‌رسد و دولتمردان عزم جدی برای احیای آن که یک مطالبه ملی است، دارند؛ در همین راستا ابر طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه با ارزش به روز بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد ریال طی ماه گذشته توسط رییس جمهور به بهره برداری رسید تا در فاز اول سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب و در فاز دوم نیز ۲ برابر این مقدار را به پیکره دریاچه وارد کند.

هم اکنون آب سد کانی سیب به سمت دریاچه ارومیه به وسیله تونل خط انتقال ۳۶ کیلومتری، کانال ۱۱ کیلومتری و رودخانه ۲۸ کیلومتری گدار رها سازی شده تا رگه‌های زندگی در پیکر نیمه جان دریاچه جریان یابد.

۲۶ طرح برای احیای نگین آبی آذربایجان مصوب شده که پس از اتمام طرح‌های نیمه تمام سخت افزاری، تمامی تمرکزها بر روی اجرای طرح‌های نرم افزاری همچون اصلاح الگوی کشت خواهد بود چرا که بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به مصارف کشاورزی می‌رسد.

با در نظر گرفتن تمامی این موارد قطع یقین دریاچه ارومیه نوروز امسال میزبان گردشگران زیادی خواهد بود که برای عیادت از نگین آبی آذربایجان به این خطه از ایران سفر می‌کنند؛ می‌طلبد در مدت زمان باقی مانده حداقل زیرساخت‌ها برای میزبانی از مسافران ایجاد شود تا خاطرات شیرینی برای گردشگران این دریاچه شور ساخت.