بحران کم آبی و نوبت بندی زودهنگام آب کشاورزی در مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا ،فراوانی آب رودخانه ها و بارندگی مناسب در گذشته سبب می شد تا شالیکاران مازندرانی بخشی از کشت و کار برنج را در ماه اسفند و فروردین بدون نیاز به نوبت بندی انجام دهند ولی کاهش بارندگی و خالی ماندن ظرفیت های موجود ذخیره سازی پشت سدها و آب بندان ها که به معنای سرعت گرفتن روند خشکسالی در استان است ، سبب شد تا مدیریت نوبت بندی آب زودهنگام در دستور کار قرار بگیرد.

آمار کاهش بارندگی و روان آب های رودخانه ها و خالی ماندن قابل توجه ظرفیت سدها و آب بندان های مازندران به معنای در پیش بودن سالی سخت برای کشاورزی بویژه برنجکاری در این استان است، اثر کم بارشی بر شالیکاری شرق مازندران مقوله ای که سبب شد تا جلسه اضطراری بررسی وضعیت منابع آبی و راهکارهای برون رفت از بحران خشکسالی از سوی شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی مازندران نیز با حضور استاندار مازندران برگزار شود.

در راستای تجزیه و تحلیل نفیر خشکسالی هم اکنون شرکت آب منطقه ای مازندران نسبت به کشت برنج به ویژه ارقام آب بر پرمحصول برنج در منطقه شرق استان ،علی الخصوص در اراضی پایین دست شبکه آبیاری سد شهید رجایی ساری و گلورد نکا هشدار بدهد.

شرکت آب منطقه ای مازندران اعلام کرد که بیشترین ناحیه خشکسالی از سمت شرق به غرب استان است، بر اساس آمار رسمی هواشناسی مازندران کاهش بارندگی ، طبق آمار رسمی هواشناسی میانگیند بارش باران سال ۱۴۰۱ مازندران ۳۷۲ میلیمتر بوده که این آمار نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند مدت که ۶۴۰ میلیمتر بوده، حدود ۴۲ درصد کمتر و نسبت به سال ۱۴۰۰ که ۶۱۳ میلیمتر بوده، حدود ۴۰ درصد کاهش داشته است.

بر اساس آمار رسمی جهاد کشاورزی ،سهم شرق مازندران از ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان ، حدود ۵۰ هزار هکتار شالیزاری است که نیمی از آن یعنی ۲۴ هزار هکتار متعلق به شهرستان های ساری و میاندرود است که آب شالیزاری این اراضی به صورت مستقیم از ذخیره آب سد رجایی تامین می شود ، ۱۲هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین های شالیکاری شرق استان در شهرستان بهشهر واقع است ، ۱۰ هزار هکتار را کشاورزان نکایی در اختیار دارند و سهم شالیکاران گلوگاهی هم ۲هزار و ۵۰۰ هکتار است.

طبق آمار شرکت آب منطقه ای مازندران در حال حاضر تنها ۴۰ میلیون متر مکعب آب پشت سد شهید رجایی ساری ذخیره سازی وجود دارد که با این میزان تنها قادر است آب شرب شهرستان ساری تأمین شود ، یعنی عملا امکان رهاسازی آب برای اراضی کشاورزی وجود ندارد.

کاهش۵۰ درصدی میزان آورد رودخانه ای

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران با اشاره به وضعیت منابع آبی ، کاهش ۳۰ درصدی بارندگی ها و افت ۶۰ درصدی آوردهای رودخانه ای گفت: این کاهش ها زنگ خطری است برای سپری کردن خشکسال ترین سال آبی که نه تنها کشاورزی را با مشکل مواجه خواهد کرد بلکه آب شرب را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.

حیدر داودیان با توضیح این نکته که اگرچه این خشکسالی از قبل توسط کارشناسان پیش بینی شد و پروژه هایی برای آن تعریف شد، افزود: در همین راستا در حوزه تجن چاه های عمومی درنظر گرفته شد که با تجهیز کردن این چاه ها تا حدی می توان کمبود آب را جبران کرد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران خشکسالی را همانند بلایای طبیعی دیگر مهم دانست و ادامه داد: با توجه به این که خشکسالی نیز بحرانی مهم است باید با استفاده از ماده ۱۸ قانون مدیریت بحران اعتبارات لازم را برای اجرای پروژه های سازگاری با خشکسالی تخصیص داد.

وی با بیان این که سد شهید رجایی ساری در تاریخ پنجم فروردین سال گذشته ۱۰۴ میلیون مترمکعب ذخیره آب داشت که امروز این حجم به ۴۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است ، گفت: با این حجم فقط می توان آب مورد نیاز شرب مردم ساری را تامین کرد، این وضعیت بحرانی در دیگر سدهای استان از جمله گلورد نکا و سد البرز نیز وجود دارد.

دبیر شورای حفاظت از منابع آب استان مازندران تصریح کرد: برای گذر از این سال سخت باید همه جامعه خود را مسوول دانسته و قدمی برای آن بردارند که تغییر الگوی کشت ، مدیریت مصرف و صرفه جویی در مصرف آب قدم اول برای کاهش خسارت های احتمالی است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران با بیان اینکه نوبت بندی آب روان آب های رودخانه ها ، پشت سدها و آب بندان ها امسال یک ماه زودتر از سال پیش آغاز شده است ،گفت : کم آبی برای فعالیت های کشاورزی بسیار جدی است.
داودیان گفت: نوبت بندی بر اساس وسعت دشت های کشاورزی و حق آبه به صورت صحیح انجام می شود تا کمترین آسیب از ناحیه بارش کم و ذخیره سازی ناکامل متوجه کشاورزان شود.

این مسوول تامین آب کشاورزی مازندران با اشاره به این نکته که کاهش روان آب های رودخانه مهم کشاورزی استان و آبگیری اندک سدها و آب بندان ها سال سختی را برای کشاورزی استان رقم زده است ، از کشاورزان خواست از هم اکنون باید با شرکت همکاری همه جانبه در مدیریت مصرف آب داشته باشند.

داودیان وضعیت روان آب های رودخانه های شرق مازندران از جمله تجن و نکا رود را وخیم تر از دیگر رودخانه ها توصیف کرد و گفت: کشاورزان باید به توصیه جهاد کشاورزی مبنی بر عدم کشت برنج در برخی از مناطق و لزوم کشت ارقام زودرس توجه کنند.

لزوم توجه شالیکاران شرق مازندران به بحران کم آبی

اگرچه هشدارهای جهاد کشاورزی و آب منطقه ای مازندران در حالی است که طبق جدول آماری پیش بینی بارش باران برای سه ماهه منتهی به تیرماه سال ۱۴۰۲ استان مازندران، ۱۴۳ میلی‌متر بارندگی پیش‌بینی کرده است ، یعنی میانگین کمترین میزان بارندگی در سه ماهه آینده منتهی به تیرماه ۱۴۰۲ با ۲۴ میلی متر مربوط به خردادماه امسال و بیشترین میزان نیز با ۵۱ میلی متر مربوط به فروردین ماه جاری و برای اردیبهشت ماه ۳۷ و برای تیرماه نیز ۳۱ میلی متر باران پیش بینی شده است ، اما کشت برنج کاملا وابسته به تامین آب مکفی در طول مرحله کاشت و داشت تا رسیدن به برداشت است و بروز هرگونه کم آبی سبب ایجاد تنش برای محصول هم به لحاظ کمی و هم کیفی می شود.

اقدام حساب شده در کشت برنج موضوعی مهم و غیرقابل چشم پوشی است ،همان گونه که برنجکاری درآمد بیشتری نسبت به دیگر محصولات کشاورزی دارد ، به همان نسبت هزینه کشت این محصول راهبردی بالا است و به همین دلیل نادیده گرفتن هشدارها به ضرر و زیان جبران ناپذیری برای کشاورزان تبدیل می شود.

همسو با همین نگاه و رویکرد ، معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران تاکید دارد که کشت برنج به طور کلی در بسیاری از مناطق شرق مازندران امسال ممکن است شالیکاران را با ضرر و زیان شدید ناشی از کم آبی مواجه کند

احسان عباسپور به کاهش چشم گیر ذخیره آب پشت ۲ سد شهید رجایی ساری و گلورد نکا در شرق استان اشاره کرد و گفت: آب بندان های استان نیز وضعیت مناسبی به لحاظ ذخیره آب کشاورزی ندارند.

وی با بیان این نکته که مدیران جهاد کشاورزی شهرستان های شرق مازندران یعنی نکا، بهشهر، گلوگاه، ساری و حتی جویبار از طریق مراکز خدمات کشاورزی و دهیاران توصیه کشت‌های ارقام زود رس برنج و در عین حال بر لزوم جایگزین کردن کشت های دیگر از جمله پنبه ، علوفه و ذرت علوفه‌ای را تاکید کرده اند.

عباسپور با بیا این که خوشبختانه شالیکاران حوزه آبریز هراز به موقع شخم و شیار زمستانه و آب تخت کردن زمین های شالیکاری را انجام داده اند، در عین حال گفت: به دلیل کاهش روان آب ها ، هم اکنون در برخی از مناطق ۱۱۰ هزار هکتاری آبریز هراز واقع در شهرستان های آمل ، بابل ، بابلسر ، محمود آباد و فریدونکنار پمپ چاه های کشاورزی روشن شده است.

وی گفت: در حال حاضر خزانه گیری حدود ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی شالیکاری مازندران انجام شده است و تا چند روز آینده نشا کاری برنج در حوزه مرکزی مازندران انجام می شود.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.

کشت برنج در مازندران به طور معمول با شخم و شیار ، خزانه گیری و آب تخت کردن شالیزار از ماه اسفند آغاز شد و به طور معمول در اواخر ماه فروردین به مرحله نشاء می رسد.