اندیشکده‌های آمریکایی: چین بافت خاورمیانه را تغییر می‌دهد

اتاق‌های فکری در غرب به ویژه اندیشکده‌های ایالات متحده در دو هفته گذشته مانند دوره قبل بخش مهمی از تولیدات پژوهشی خود را بر موضوع توافق ایران و عربستان متمرکز کردند و از دریچه‌هایی تازه به تحلیل موضوع و آینده این روابط و واکنش کاخ سفید پرداختند.

با این وجود کارشناسان در غرب در مورد مسائلی همچون موضوع تحریم‌ها علیه ایران، سیاست خارومیانه‌ای آمریکا، برنامه هسته‌ای ایران و ... نیز گزارش‌هایی را منتشر کردند.

مایه شرمساری برای آمریکا

اندیشکده «شورای سیاست خارجی آمریکا» (AFPC) نیز در این دوره چند گزارش در زمینه تنش سیاسی میان ایران و آمریکا، تحریم‌ها و ... منتشر کرد.

در تحلیل این اتاق فکر لیبرال با عنوان «چین بافت خاورمیانه را تغییر می‌دهد» آمده است: در ساختمان کنگره و فراتر از آن، کارشناسان آمریکایی در حال تجزیه و تحلیل هستند که آیا توافق ایران و عربستان با مداخله چین برقرار خواهد بود یا خیر، و در صورت تحقق، چه معنایی برای منطقه خواهد داشت. با این حال، از قبل واضح است که پیمان جدید عربستان و ایران به حداقل سه دلیل نشان دهنده یک پیروزی برای پکن و یک شکست جدی استراتژیک برای واشنگتن است.

طبق این گزارش، این قرارداد چین را به عنوان یک دلال قدرت منطقه‌ای کلیدی مطرح می‌کند. همچنین توافق تهران و ریاض نشان دهنده دور شدن ریاض از واشنگتن است. مورد سوم اینکه، توافق یک ضربه بالقوه به توافقات ابراهیم ارزیابی می‌شود.

اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا: پیمان جدید عربستان و ایران به حداقل سه دلیل نشان دهنده یک پیروزی برای پکن و یک شکست جدی استراتژیک برای واشنگتن استدر بخشی از گزارش این اتاق فکر آمده است، سیاست جدید و متخاصم‌تر آمریکا بر سوق دادن شریک ۷۵ ساله یعنی عربستان سعودی به سوی چین و دوری و بی اعتمادی به ایالات متحده نقش داشته است. درواقع توافق ایران و عربستان نشان دهنده نقطه اوج این رانش است که سعودی‌ها را به صورت مستقیم به مدار پکن می‌برد. اگرچه دولت بایدن اکنون چهره شجاعانه‌ای به خود می‌گیرد و از توافق به عنوان گامی به سوی ثبات بیشتر منطقه استقبال کرده است اما، در پس آن که حکایت از رشد فزاینده رقابت قدرت های بزرگ بین ایالات متحده و جمهوری خلق چین دارد، بدون در نظر گرفتن سیاست ضعیف دولت بایدن در خاورمیانه، به سختی می‌توان توافق جدید را چیزی جز یک شکست دیپلماتیک و مایه شرمساری برای واشنگتن دانست.

مرکز پژوهشی «نشنال اینترست» نیز در روزهای گذشته چند گزارش تحلیلی را که به ایران ارتباط داشت منتشر کرد.

این اتاق فکر لیبرال در دو گزارش خود به موضوع برقراری روابط میان تهران و ریاض پرداخت. در یکی از این گزارش‌ها با عنوان «نزدیکی عربستان سعودی با ایران از مدت‌ها قبل در جریان بود» آمده است که تلاش‌های واشنگتن برای توجه به چین و محوریت یافتن شرق آسیا موجب شد تا چین به سوی خاورمیانه سوق داده شود.

طبق این تحلیل، بیشترین نگرانی در مورد واکنش دولت بایدن به آشتی ایران و عربستان با میانجی‌گری چین، عدم پذیرش تاثیر سال‌ها سیاست‌ نادرست ایالات متحده است که به شکل گیری این تحول کمک کرد. این روند بدون شک به دلیل بی‌توجهی واشنگتن به نیازهای امنیتی متحدانش تشدید شد. به عبارت دیگر، تاثیر منفی تلاش‌های واشنگتن برای تغییر جهت گیری‌هایش به سمت آسیا در نهایت به سوی خود واشنگتن و منافع آن در خاورمیانه بازگشته است.

این مرکز در گزارش دیگری به بررسی تاثیر توافق ایران و عربستان سعودی بر تحولات لبنان پرداخت و عنوان داشت که به دلیل نامشخص بودن جزئیات اصلی این توافق، هنوز نمی توان در مورد تاثیر این اشتی بر بیروت اظهار نظر داشت.

«آدام لمون» کارشناس این موسسه در تحلیلی با عنوان «حملات در سوریه سیاست آشفته آمریکا در خاورمیانه را به نمایش گذاشت» تصریح کرد که واشنگتن باید یک ارزیابی دوباره را انجام دهد تا ببیند تلاش‌هایش چگونه می‌تواند مثبت‌ترین دگرگونی را ایجاد کند و باید بفهمد که حیاتی‌ترین منافع ملی‌اش در واقع کجا قرار دارد.

نشنال اینترست: تلاش‌های واشنگتن برای توجه به چین و محوریت یافتن شرق آسیا موجب شد تا چین به سوی خاورمیانه سوق داده شوددر انتهای این تحلیل آمده است: باوجود همه تردیدها در مورد قابلیت اعتماد به ایالات متحده و نگرانی‌های واشنگتن در مورد چالش‌ها از سوی روسیه و چین، کاخ سفید باید برای درک اقدامات روسیه و چین علیه خود به جمع بندی برسد. خاورمیانه برای ایالات متحده، روسیه و چین به اندازه کافی بزرگ مهم است، به ویژه که پکن سهم قابل توجهی در ثبات منطقه دارد تا بتواند به واردات منابع انرژی منطقه ادامه دهد. همانطور که امارات و عربستان سعودی تصریح دارند نقش ایالات متحده در منطقه از بین نمی‌رود بلکه در حال تغییر است. بنابراین، واشنگتن باید بپذیرد که نباید و نمی تواند همه خواسته‌هایش را در خاورمیانه به سرانجام برساند.

در همین ارتباط اتاق فکر فوق در گزارش دیگری پیشنهاد داده است: کاخ سفید باید زرادخانه به اصطلاح دموکراسی خود را جمع آوری کند زیرا این می‌تواند بهترین اقدام در برابر محور چین - روسیه - ایران باشد.

در این گزارش ادعا شده است: ایالات متحده با گرد هم آوردن متحدان خود قادر می‌شود با جدی ترین تهدیدی که جهان غرب از زمان پایان جنگ سرد تاکنون با آن مواجه شده است، مقابله کند.

تعدیل رویکرد هسته‌ای بایدن

در دوره مورد بررسی اندیشکده محافظه کار و تندروی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» گزارش‌های گوناگونی را از ایران در موضوعات تشدید تحریم علیه تهران و سپاه و حمله رژیم صهیونیستی به سوریه منتشر کرد .

در یکی از گزارش‌های اندیشکده فوق نسبت به رویکرد احتمالی دولت بایدن در مورد پذیرش توان هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ابراز نگرانی شده است.
«آندریا استریکر» معاون این موسسه در برنامه منع گسترش تسلیحات هسته‌ای آورده است، ژنرال «مارک میلی» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، در جلسه استماع کنگره عنوان داشت که ایالات متحده درچارچوب یک امر سیاسی، متعهد است که ایران به سلاح هسته‌ای عملیاتی دست پیدا نکند.

در بخشی از این گزارش آمده است: تغییر در استراتژی ایالات متحده از انکار تسلیحات هسته‌ای به استراتژی -جلوگیری از استفاده عملیاتی از آن و نه تولید - منعکس کننده یک دگرگونی بزرگ سیاستی است. ... مارک میلی در جلسه خود همچنین هشدار داد ایران در کمتر از دو هفته می‌تواند مواد شکافت‌پذیر برای یک سلاح هسته‌ای را تولید کند و تنها چند ماه طول می‌کشد تا یک سلاح هسته‌ای واقعی را تولید شود.

پژوهشگر بنیاد این اتاق فکر در پایان گزارش به مقامات کاخ سفید هشدار داد اگر خط مشی ایالات متحده بدون تغییر باقی بماند، کاخ سفید مجبور است به صورت آشکار اظهارات میلی را اصلاح کند یا برای ایران شفاف سازد که در صورت تلاش تهران برای تولید بمب اتمی، چه اقدامی را انجام می‌دهد.

«پیتر بروکس» تحلیلگر اندیشکده «هریتیج» نیز در تحلیلی به این پرسش پاسخ داده است که آیا کاخ سفید بایدن چشم خود را بر روی سطح برنامه هسته‌ای ایران می‌بندد؟ وی در این تحلیل مدعی شد: به نظر می‌رسد دولت بایدن به طرز شگفت آوری نسبت به تهدیدهای ایران علیه منافع امنیت ملی آمریکا نگران نیست. زیرا ایران فراتر از نقض توافق هسته‌ای، از مرزهایی عبور کرده است که به وضوح ایالات متحده نمی‌تواند آن را بپذیرد.

در ادامه گزارش ادعا شده است ایران ذخایر اورانیوم خود را افزایش داده و سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری را برای غنی سازی اورانیوم مستقر کرده است. با رشد روزافزون فعالیت هسته‌ای ایران - این کشور در آستانه تبدیل شدن به یک کشور هسته‌ای قرار دارد.

انگیزه ریاض از آشتی با تهران

اندیشکده آمریکایی «موقوفه کارنگی» نیز در گزارش با عنوان «انگیزه های ریاض در پشت معامله عربستان و ایران» عنوان داشت: با اینکه بسیاری از تحلیل‌ها بر نقش رو به رشد چین در خاورمیانه در بحبوحه رقابت جهانی قدرت متمرکز شده اند اما انگیزه‌های سعودی فراتر از محافظت در برابر خروج ایالات متحده از منطقه یا ایجاد تعادل بین یک قدرت بزرگ در برابر قدرت دیگر نهفته است.

این اتاق فکر دو تاثیر منفی برای این اقدام میانجیگرانه چین بر شمرده است؛ نخست آنکه چین خود را به عنوان دوست قابل اعتماد دو کشور معرفی کرد و همزمان خود را در فاصله‌ای مساوی با هر دوی آن‌ها نگاه داشت. البته‌ این موضعی نیست که عربستان سعودی طرفدار آن باشد. دوم، چین نیز باوجود تکرار وعده‌هایش از داشتن نقش سازنده در منطقه، نشان داده است که اولویت‌های آن در خاورمیانه به طور عمده اقتصادی هستند که امنیت تابعی از آنهاست.

موقوفه کارنگی: تنش زدایی عربستان سعودی با ایران بخشی از تمرکز سیاست خارجی جامع‌تر ریاض در زمینه حمایت از اجرای برنامه توسعه اجتماعی-اقتصادی این کشور با عنوان چشم انداز ۲۰۳۰ است

طبق تحلیل کارنگی، تنش زدایی عربستان سعودی با ایران بخشی از تمرکز سیاست خارجی جامع‌تر ریاض در زمینه حمایت از اجرای برنامه توسعه اجتماعی-اقتصادی این کشور با عنوان چشم انداز ۲۰۳۰ است. تداوم تنش‌ها از ورود سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز ریاض جلوگیری می‌کند و رویاهای عربستان برای تبدیل شدن به یک قطب منطقه‌ای و جهانی به ویژه در عرصه فضای مجازی، لجستیک، تجارت و صنعت را از بین می‌برد.

این تحلیل در انتها آورده است، ریاض باید پیوند پیچیده میان انتظارات ایران برای منافع اقتصادی ناشی از تنش‌زدایی با عربستان سعودی و تشدید تحریم‌های ایالات متحده بر همکاری اقتصادی با ایران را مدیریت کند. علاوه بر این تنش اسرائیل با ایران، روابط رقابتی با امارات متحده عربی و اقدامات گروه‌های نزدیک به تهران در سراسر منطقه از دیگر مولفه‌های با اهمیت در منطقه هستند که ریاض با آن‌ها مواجه است.

تلاش برای تشدید فشار علیه ایران

اندیشکده انگلیسی «چتم هاوس» در یک گزارش تحلیلی با طرح این پرسش که آیا محدودیت‌های مالی جدید آمریکا علیه ایران در عراق هدف خود را گم کرده است؟ مدعی شد که آخرین محدودیت‌های کاخ سفید افزایش تنش‌های آمریکا و ایران را نشان می‌دهد، اما از آن‌جاکه نخبگان عراق راهی برای دور زدن آنها پیدا می‌کنند، عراق ضرر نمی‌کند.

بر اساس این تحلیل، واشنگتن ناراحتی خود را با تقویت فشار اقتصادی نشان داده است، ضمن آنکه به بغداد هشدار می‌دهد در مسیر اشتباه منحرف نشود. به عنوان بخشی از مجموعه خواسته‌های بزرگ واشنگتن، در نوامبر ۲۰۲۲، بانک مرکزی عراق چند بانک این کشور را از معامله با دلار آمریکا منع کرد. نیروهای امنیتی با دستگیری یا جریمه کردن کارمندان صرافی‌هایی که دلار را به نرخ بازار سیاه می‌فروختند، بر فشارها افزودند و منجر به توقف فروش دلار آمریکا در بیشتر صرافی‌ها شدند.

نویسنده گزارش در گزارش خود نوشته است: هرگونه تحریم آتی از سوی آمریکا علیه ایران باید مبتنی بر درک عمیق پویایی پیچیده سیاسی عراق باشد و به گونه‌ای طراحی شود که مردم این کشور را قربانی سیاست‌های کاخ سفید نکند.

«موسسه امریکن اینترپرایز» در این دوره چند گزارش ضدایرانی منتشر کرد و در یکی از این گزارش‌ها به بهانه همکاری و ملاقات‌های مقامات ایران و بلاروس پیشنهاد داده است که آمریکا بلاروس را هم به عنوان کشور حامی تروریسم معرفی کند.

موسسه امریکن اینترپرایز: آمریکا بلاروس را هم به عنوان کشور حامی تروریسم معرفی کند«مایکل روبین» نویسنده این تحلیل مدعی شده است: سیاست‌گذاران ایالات متحده باید بدانند که تهدید و فعالیت‌های لوکاشنکو بسیار فراتر از اروپا است. او همانند روسیه، ایران و چین رفتار می‌کند.

این کارشناس با ابراز نگرانی از همکاری اقتصادی و نظامی ایران و بلاروس ادعا کرد، این خطرناک است که لوکاشنکو به توانایی‌های پهپادی و موشکی ایران دست پیدا کند و به همین دلیل آمریکا باید کاری کند که مینسک بهای آن را بپردازد. در این شرایط وزارت امور خارجه ایالات متحده باید بلاروس را به عنوان حامی تروریسم معرفی کند.

منابع:

https://www.fdd.org/analysis/۲۰۲۳/۰۳/۲۴/administration-would-tolerate-iran-nuclear-weapons/

https://nationalinterest.org/blog/lebanon-watch/saudi-arabia%E۲%۸۰%۹۹s-rapprochement-iran-was-long-time-coming-۲۰۶۳۵۵

https://nationalinterest.org/blog/lebanon-watch/how-will-saudi-arabia-iran-agreement-affect-lebanon-۲۰۶۳۵۲

https://nationalinterest.org/blog/lebanon-watch/syria-attacks-epitomize-america%E۲%۸۰%۹۹s-troubled-middle-east-policy-۲۰۶۳۴۸

https://nationalinterest.org/feature/arsenal-democracies-can-best-china-russia-iran-axis-۲۰۶۳۵۸

https://carnegieendowment.org/۲۰۲۳/۰۳/۳۰/riyadh-s-motivations-behind-saudi-iran-deal-pub-۸۹۴۲۱

https://www.heritage.org/middle-east/commentary/biden-white-house-ignoring-iranian-nukes

https://www.chathamhouse.org/۲۰۲۳/۰۳/are-new-us-financial-restrictions-iraq-missing-their-target

https://www.afpc.org/publications/articles/in-diplomatic-black-eye-for-washington-china-reshuffles-middle-east-deck

https://www.aei.org/op-eds/designate-belarus-as-a-state-sponsor-of-terrorism/