حمایت از تولید و صادرات گیاهان دارویی، ضرورت امروز اصفهان

به گزارش ایرنا، گیاهان دارویی از جمله محصولات پر مشتری، بازارپسند، پر کاربرد، مفید و جذاب در بازار کشورهای مختلف به شمار می‌رود که در کنار اشتغالزایی سهم مناسبی از درآمدزایی و ارزآوری را به همراه دارد.

بر اساس آمار موجود، حجم بازار گیاهان دارویی در سال ۲۰۲۰ در جهان بیش از ۱۶۵ میلیارد دلار بود که احتمال دارد تا سال ۲۰۲۹ به بالای ۳۴۷ میلیارد دلار برسد، ایران با هشت هزار و ۴۲۳ گونه گیاهی سهم خوبی برای تولید انواع گیاهان دارویی دارد و از تعداد مورد اشاره ۲ هزار و ۳۰۰ گونه از خاصیت دارویی برخوردار است.

بر مبنای گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید گیاهان دارویی با افزایش ۴۰ هزار تُنی نسبت به سال ۱۴۰۰ در سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار تن بود و در زمان حاضر حدود ۲۶۱ هزار هکتار سطح زیر کشت گیاهان دارویی اعم از گیاهان چند ساله و یک‌ساله در کشور است.

استان اصفهان نیز از جمله نواحی قابل توجه در این صنعت به شمار می رود که بخش قابل توجهی از محصولات آن نیز برای صادرات در نظر گرفته می شود، بر اساس دسته بندی‌ها و با توجه اینکه انواع محصولات، کشت و تولید کم و زیاد دارد در استان اصفهان این صنعت به بخش‌های اصلی گیاهان دارویی در مزارع کشاورزی، گل محمدی، زعفران و گیاهان دارویی در مراتع و عرصه‌های منابع طبیعی تقسیم بندی می‌شود.

۶۰ گونه گیاه دارویی و تولید ۶۵ هزار تُن در استان اصفهان

اصفهان در مقایسه با سایر استان ها، رتبه پنجم سطح زیر کشت گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است، بیش از ۶۰ گونه از ۸۰ گونه مورد کشت گیاهان دارویی در کشور در این استان تولید می شود که عمده آنهایی که در فضای باز می‌روید عبارتند از گل محمدی، زعفران، موسیر، زیره سبز، گلرنگ، نعناع، کاسنی، سیاه دانه، بابونه شیرازی باریجه، آنغوزه؛ از سوی دیگر کشت "آلوئه ورا" از جمله محصولات گیاهی دارویی است که در فضای بسته گلخانه ای و در بیش از ۱۵ هکتار کشت می‌شود.

سطح زیر کشت گیاهان دارویی در پنج هزار و ۸۰۰ هکتار با میزان تولید ۶۵ هزار تُن و رتبه پنجم کشوری است، شهرستان های شاخص فعال در این حوزه شامل کاشان، مبارکه، آران و بیدگل، تیران و کرون، دهاقان اصفهان سمیرم و فریدونشهر است.

سطح زیر کشت گیاهان دارویی، گل محمدی و زعفران در سال ١۴٠٠ در مجموع ١١ هزار و ۴٢٠ هکتار و به تفکیک شامل سه هزار و ٩۵٠ هکتار گل محمدی با میزان تولید ۱۲ هزار تن در شهرستان‌های کاشان، شاهین شهر و میمه، آران و بیدگل، گلپایگان و سمیرم و دارای رتبه سوم کشوری بود.

سطح زیر کشت زعفران یکهزار و ۶٧٠ هکتار با میزان تولید ۱۰ تن و در شهرستان های نطنز، تیران و کرون، نجف آباد، کاشان، آران و بیدگل و اردستان و رتبه چهارم کشور بوده است.

فعالیت بیش از ۲ هزار واحد در زمینه گیاهان دارویی

به گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان، بیش از ۲ هزار واحد سنتی و حدود ۳۰ واحد صنعتی در امر فرآوری بسته بندی و صادرات گیاهان دارویی و داروهای گیاهی در استان فعالیت دارند.

احمدرضا رییس‌زاده روز در گفت‌ و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: صادرات سال گذشته گیاهان دارویی استان شامل گل و غنچه گل محمدی، شیرین بیان، گلاب و عرقیات، موسیر، زعفران، صمغ باریجه و آنغوزه به وزن یکهزار و ۱۹۶ تن و ارزش ۲ میلیون دلار بوده است و این محصولات بیشتر به کشورهای هند، روسیه، فرانسه، آلمان، پاکستان، کویت، امارات، افغانستان، چین، سوئد، عراق، قطر، عمان و بحرین صادر می شود.

وی اضافه کرد: توسعه این صنعت با توجه به کمبود منابع آبی در این خطه از جمله موارد ضروری است بر همین مبنا برنامه توسعه کشت در اراضی شیبدار و دیم در یک سال اخیر در سطح حدود ۲۰۰ هکتار از اراضی استان انجام شده و برداشت کرفس کوهی، موسیر باریجه و آنغوزه در آنها بیشتر شده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به اهمیت حمایت مالی و اعتباری از فعالان این صنعت گفت: سال گذشته تسهیلات چهار درصدی سامانه "سیتا" یا همان صندوق کارآفرینی امید با بیش از ۱۸۵ طرح به مبلغ ۴۵ میلیارد تومان به دفتر ملی گیاهان دارویی ارائه شد که در نهایت ۱۱۱ مورد از آنها با اعتبار ۱۳.۶ میلیارد تومان مورد موافقت قرار گرفت و دریافت کنندگان توانستند کشت خود را در ۲۴۶ هکتار از مزارع انجام دهند.

رییس‌زاده درباره مهمترین اقدام ها برای توسعه این صنعت خاطرنشان کرد: ارائه برنامه الگوی کشت گیاهان دارویی آبی و دیم و نظارت بر اجرای آن در مناطق مختلف، پیگیری و حمایت از برنامه کشاورزی مبتنی بر قرارداد در کشت گیاهان دارویی، تامین سهمیه کشت گونه‌های گیاهان دارویی برای شهرستان‌های دارای طرح اراضی شیبدار و پیگیری و ساماندهی مراکز و واحدهای تولید بذر نشا و قلمه گیاهان دارویی بخشی از آنها بوده است.

وی تصریح کرد: برآورد هزینه کاشت تا برداشت گیاهان دارویی برای سامانه سیتا و معرفی متقاضیان مربوطه برای دریافت تسهیلات، اطلاع رسانی آموزش و بازدیدهای علمی و ارتباط با رسانه‌ها، پیگیری طرح و ساخت دستگاه‌های برداشت، خشک کن، اسانس گیری و آسیاب توسط بخش خصوصی، توسعه مکانیزاسیون (استفاده از تجهیزات به روز) در کشت زعفران و زیره سبز، تولید نهال کشت بافتی گل محمدی، شناسایی گیاهان پرمصرف عطاری‌ها و همکاری در اجرای طرح‌های تحقیقاتی از جمله دیگر کارهای مرتبط با توسعه گیاهان دارویی بوده است.

احیای ۵۹۸ هکتار رویشگاه گیاهان دارویی در استان اصفهان

همچنین درباره گیاهان دارویی در عرصه های منابع طبیعی باید گفت که سالانه بالغ بر ۲ هزار تُن انواع محصولات فرعی جنگلی و مرتعی(گیاهان دارویی و صنعتی) در این استان برداشت می‌شود که متوسط ارزش آن سالانه ۱۳۰ میلیارد تومان برآورد می شود و توانسته ۲۰۰ هزار نفر روز اشتغال ایجاد کند که نشانگر ظرفیت مناسب صنعت گیاهان دارویی در استان اصفهان است.

رییس اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان از احیای ۵۹۸ هکتار از رویشگاه های طبیعی گیاهان دارویی این استان در سال قبل با هدف بهبود کشت و برداشت این محصولات خبر داد.

آبتین میرطالبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ۲۴۶ هکتار از گستره مورد اشاره به وسیله بذر گونه های گیاهی و ۳۵۲ هکتار از این سطح به وسیله گونه های مرتعی احیا شد.

وی ادامه داد: مساحت رویشگاه‌های گیاهان دارویی صنعتی این استان اصفهان که به آن محصولات فرعی جنگلی و مرتعی گفته می شود، بالغ بر ۶ هزار و ۵٠٠ هکتار است.

رییس اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی اصفهان اضافه کرد: در رویشگاه های طبیعی استان اصفهان حدود ۳۰۰ گونه انواع اقلام و محصولات گیاهان دارویی تولید و برداشت می شود که از حیث اقتصادی می‌تواند راهکار مناسبی برای صادرات و جذب درآمد باشد.

میرطالبی با بیان اینکه بطور متوسط در هر سال حدود ٢ هزار تن انواع محصولات از این رویشگاه‌ها برداشت می‌شود، خاطرنشان کرد: ارزش آنها حدود ۱۳۰ میلیارد تومان است.

وی تصریح کرد: اشتغال ایجاد شده از این محل حدود ۲۰۰ هزار نفر ساعت روز است که بی‌تردید توسعه رویشگاه‌های طبیعی و عقد قرارداد های جدید با بهره برداران تعداد اشتغال مرتبط را افزایش خواهد داد.

به گزارش ایرنا، استان اصفهان با داشتن ۵۶۳ هزار هکتار اراضی کشاورزی معادل پنج درصد از مساحت استان و ۳. ۵ درصد از اراضی کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است، این خطه با برخورداری از شرایط مُتنوع آب و هوایی، استعداد تولید انواع محصولات کشاورزی را دارد، بگونه‌ای که در مناطق گرم و خشک آن خرما، انار و پسته و در مناطق سرد و کوهستانی‌اش بادام و گردو و در مناطق مُعتدل و مُعتدل سرد، انواع محصولات دانه‌دار و هسته‌دار کشت می‌شود.

مجموع اراضی زراعی اصفهان حدود ۴۸۶ هزار هکتار است که در سال‌های طبیعی از حیث بارندگی حدود ۷۰ درصد آن به کشت محصولات زراعی مانند انواع غلات، حبوبات و محصولات علوفه‌ای، جالیزی و انواع سبزی و صیفی و گیاهان زینتی اختصاص می‌یابد و تولید سالانه محصولات زراعی استان در شرایط عادی حدود چهار میلیون و پانصد هزار تُن برآورد می‌شود، مجموع اراضی باغی این دیار نیز حدود ۸۰ هزار هکتار است و بطور عمده شامل انواع سیب درختی، انار، به، انگور، بادام، پسته، گلابی و زردآلوست و مجموع تولیدات باغی و گلخانه‌ای استان در شرایط عادی حدود ۸۰۰ هزار تُن است.

نگاهی به وضعیت عرصه‌های طبیعی اصفهان حاکیست که این خطه با ۲۸ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از آن را معادل حدود ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار را جنگل معادل (۴ درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع معادل (۶۴ درصد) و سه میلیون هکتار بیابان معادل (۳۲ درصد) در بر گرفته است.
جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در ۲ شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار قرار دارند.

استان اصفهان از نظر تقسیم بندی نواحی رویشی در ۲ ناحیه رویشی زاگرسی و ایران تورانی قرار گرفته است که ناحیه رویشی زاگرسی غرب و جنوب استان را شامل می‌شود و بقیه مناطق جزو ناحیه رویشی ایرانی تورانی به شمار می‌رود.
این استان واقع در مرکز کشور اقلیم خشک و نیمه خشک دارد و از این پهنه ۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۲ درصد سطح استان را اراضی بیابانی و شنزار تشکیل می‌دهد که بطور عمده در بخش‌های شمالی و شرقی آن پراکنده است.