به گزارش ایرنا، کشتی با چوخه بی تردید از کهن‌ترین و پرطرفدارترین ورزش‌های محلی ایران است که این روزها شمارش معکوس برای نمایش جذاب آن در تعطیلات عید سعید فطر آغاز شده است.
این کشتی سنتی قدمت دار از نواحی شمالی خراسان سر بر آورده و علاوه بر حفظ غنای فرهنگی خود هر ساله هزاران نفر برای دیدنش به گود زینل خان اسفراین می کشاند تا از نزدیک شاهد جلوه ای هیجان انگیز از پنجه در پنجه شدن یلان چوخه کار باشند.
این حافظان ورزش سنتی در صدد خلق جلوه ای زیبا و جذاب از فنون کشتی با چوخه هستند و گود زینل خان اسفراین نیز آوردگاهی برای برگزاری این رویداد زیبای ورزشی شده است که در این گزارش با این فنون آشنا خواهیم شد.
نحوه اجرای مسابقات کشتی با چوخه
مسابقه کشتی با چوخه در اصل رقابتی بدون مدت زمانی مشخص بوده‌است و وقتی فردی در آن پیروز میدان اعلام می‌شده که بتواند سه بار تخت پشت یا شانه‌های حریفش را به زمین برساند. اما مسابقه‌های امروزی این رشته در وقت ۱۰ دقیقه‌ای برگزار می‌شود که اگر در پایان پیروزی نداشته باشد، سرنوشت برنده به وقت اضافی پنج دقیقه‌ای موکول خواهد شد.
اجرای فن در خاک و گرفتن زیر زانوی حریف خطا محسوب می‌شود و کُشتی گیران در چهار یا پنج وزن دسته‌بندی می‌شوند. چوخه کاران در چهار وزن ۷۰، ۸۰، ۹۰ و بالای ۹۵ کیلوگرم به مصاف یکدیگر می‌روند و گاه در اوزان ۶۵، ۷۵، ۸۵ و ۸۵+ کیلوگرم نیز رقابت میان شرکت کنندگان برگزار می‌شود.
کشتی گیران آستین‌ها را تا آرنج بالا می‌زنند، کمربندی پارچه‌ای به میان می‌بندند و چوخه را برای آنکه مانع فعالیت دست و پا نشود بر می‌گردانند و زیر کمربند محکم می‌کنند؛ شلوار را نیز تا زانو بالا می‌زنند و با پاهای برهنه زیر نظر داوران کشتی می‌گیرند.
در کشتی با چوخه کسی پیروز است که پشت حریف را به خاک برساند. در این مراسم ساز و دهل نیز می‌نوازند و تماشاگران کشتی گیران را تشویق می‌کنند.
جوایز کشتی با چوخه
جوایز کشتی با چوخه نیز به سبب ماهیت سنتی و ملی بودن این آیین متفاوت است. در اصطلاح به فاتحان میدان چوخه "قند" اهدا می‌شود، کسی که نفر اول شود قند اول را به او می‌دهند و نفرات دوم و سوم هم به تناسب قندهای دیگر می‌گیرند.
در کنار قند، هدایایی نظیر شتر، قوچ، قالی و گوسفند، لوازم منزل، وجه نقد و سکه عاید پهلوانان این مسابقات می‌شود.
غالبا به‌طور سنتی جوایز کشتی با چوخه از نمادهای زندگی عشایری و روستایی در نظر گرفته می‌شود و گاهی اوقات نیز از دست بافته‌های عشایر نظیر قالی و جاجیم و گلیم استفاده می‌شود.
البته این جوایز می‌تواند در مناطق مختلف متفاوت باشد، مهم این است که جوایز متناسب با شأن این ورزش بوده و پشتوانه‌ای برای کشتی‌گیر باشد.
وسایل و ابزار کشتی باچوخه
چوخه، که جامهٔ پشمین چوپانان و برزگران و در واقع پوشاک قدیمی ترک‌ها بوده است. چوخه در زمان‌های پیشین پالتویی ضخیم و مقاوم و دارای آستین بوده، ولی امروزه به یک جلیقه کتانی بدون آستین تبدیل شده‌است.
کمربند، شالی که بر روی چوخه به دور کمر بسته می‌شود و بدن را محکم نگه می‌دارد و دامن چوخه را به دور آن می‌پیچند.
شلوارک، که همانند شلوارک کشتی پهلوانی می‌باشد، با این تفاوت که کمی به طرف بالا تا می‌شود.
پارچه چوخ از پشم بافته می شود، کشتی گیران و پهلوانان می‌بایست پالتوی چوخ را در هنگام مبارزه کشتی به تن می‌کردند و این از قوانین اولیه کشتی محسوب می‌شد و از این لحاظ کشتی را چوخه نام نهادند و این کشتی به کشتی چوخه شهرت یافت. لباس چوخه در آن روزگار مقاوم‌ترین لباس عشایر کرد شمال خراسان بود به‌طوری‌که هیچ پارچه دیگری مثل پارچه چوخه در مبارزه کشتی گیران دوام نمی‌آورد.
میدان کشتی با چوخه
مسابقات کشتی با چوخه خراسان قبل از آمدن روی تشک در سرای خان‌ها، عروسی‌ها، روز عید فطر و ۱۴ فروردین روی چمن و خاک نرم برگزار می‌شد. کشتی با چوخه از دیرباز معمولاً در دل طبیعت و محیط‌های باز برگزار می‌شده‌است.
چنانچه اکثر گودهای کشتی با چوخه کنونی که از قدیم دایر بوده‌اند، مانند گود پهلوان جَجَو در ریواده، گود زیارتگاه سلطان زیرابه در روستای امام وردی خان قوچان، گود روستای رهورد در قوچان، گود زینل خان در اسفراین، گود امام مرشد در فاروج و دیگر گودها که در مناطق تفریحی و دامان طبیعت قرار دارند.
کشتی روی خاک نرم یا چمن و با حضور انبوه تماشاگرانی از زن و مرد و پیر و جوان برگزار می‌شود.
میدان کُشتی که دایره‌ای است و اجرای کشتی به شکل سنتی و بدون کلیشه انجام می‌شود. تمام زیبایی کشتی با چوخه برگزاری آن به شکل سنتی است که می‌تواند برای تمام قشرها و رده‌های سنی جذابیت داشته باشد.
کشتی با چوخه همیشه در فضای باز و دل طبیعت و اماکن تفریحی و روی خاک نرم یا چمن برگزار می‌شده‌است. ضروری است در حال حاضر نیز تا جایی که امکان دارد این امر لحاظ شود.
دست دادن قبل از کشتی نیز از زیبایی‌های این ورزش است، گودهای کشتی سنتی و معروف در شهرهایی مثل قوچان، اسفراین و ریواده نظیر گودهای رهورد و سلطان زیرابه و چشمه زینل خان و ججو الگوهای بسیار بارزی برای این مورد است.
موسیقی در کشتی
دُهُل و سورنا از جمله آلات موسیقی هستند که در کشتی با چوخه بکار می رود که با نواختن آن توسط بخشی‌ها، کشتی‌گیر حول میدان کشتی به حرکت در می‌آید و خود را گرم می‌کند و برای مسابقه آماده می‌شود.
نوای دُهُل و سورنا که همان ریتم جنگ است، بانگ آوازی نیز برای خبر کشتی است و از مردم می‌خواهد که جمع شوند و با دل و جان به تماشای کشتی بپردازند.
با نواختن دُهُل و سرنا توسط بخشی‌ها، کشتی گیران حول میدان کشتی به حرکت در می‌آیند و خود را گرم می‌کنند و برای مسابقه آماده می‌شوند. نوای دهل و سورنا بانگ آوازی نیز برای خبر کشتی است و از مردم می‌خواهد که جمع شوند و با دل و جان به تماشای کشتی بنشینند.
۲ نوازنده سرنا و دهل با نواختن موسیقی حال و هوای خاصی به ورزش کشتی می‌دهند، در حین کشتی نوای سرنا و دهل یا قشمه و دهل بخشی‌ها با ریتم خاصی شروع شده و به تدریج که کشتی اوج می‌گیرد ریتم آن نیز تندتر می‌شود و وقتی زورآزمایی کشتی گیران به اوج می‌رسد و بر سرعت چوب طبل و سرنا می‌افزایند.
به گزارش ایرنا، کشتی سنتی با چوخه خراسان شمالی از ورزش‌های پرطرفدار این خطه است که در سال ۸۷ به عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی میراث ناملموس ثبت شده است.
کشتی با چوخه سنتی را به نوعی می توان مادر تمام رشته های کشتی آزاد و فرنگی، جودو و کوراش دانست چرا که اکثر فنون آن شبیه آنها است و بتدریج به کشتی های دیگر نیز رسوخ پیدا کرده است.
شهرستان ۱۲۰ هزار نفری اسفراین در ۶۰ کیلومتری جنوب شرقی بجنورد قرار دارد.
نظر شما