مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری یکی از اولویت‌های وزارت علوم در دولت سیزدهم و اولین اولویت این وزارتخانه بود که از آغاز اعلام شد و به این شکل سازمان امور دانشجویان و مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم ماموریت ویژه‌ای برای گسترش همکاری‌ها، افزایش برنامه‌های تبادل استاد و دانشجو، تقویت کرسی‌های آموزش زبان، تسهیل فرصت‌های مطالعاتی و از همه مهمتر تبادل فناورانه یافتند.
جذب و پذیرش دانشجوی خارجی چه دانشجویان نخبه که با بورس تحصیل می‌کنند و چه آنها که شهریه می‌پردازند، امروزه یکی از عوامل موفقیت دانشگاه‌ها به شمار می‌آید و در برخی رتبه‌بندی های دانشگاه‌ها نیز به عنوان مولفه‌ای مهم در نظر گرفته می‌شود.
بر اساس آخرین آمار معاون وزیر علوم و رییس سازمان امور دانشجویان، اکنون بیش از ۹۴ هزار دانشجوی خارجی در ایران تحصیل می‌کنند که از این تعداد ۲۴ درصد یعنی ۲۷ هزار نفر در دانشگاه‌های دولتی مشغول به تحصیل هستند. اما آنچه شاید در گام اول مانعی برای جذب دانشجوی خارجی بیشتر توسط برخی دانشگاه‌های سطح اول ایران است، ضرورت تدریس به زبان فارسی (بر اساس مصوبه ۶۰۷ شوای عالی انقلاب فرهنگی) است. در حالی که می‌دانیم تدریس به زبان انگلیسی در بسیاری کشورهای غیرانگلیسی‌زبان اروپایی یا حتی آسیایی امری طبیعی است.
همچنین فرصت‌های مطالعاتی و همکاری‌های علمی و تاسیس شعب دانشگاه‌های برتر ایران در برخی کشورهای منطقه از موضوعات مهمی است که ضمن تحقق اولویت وزارت علوم می‌تواند توانمندی‌های علمی ایران را بیشتر در سطح منطقه نشان دهد، ولی همواره باید ملاحظات نظر امنیتی و موضوعات مد نظر وزارت خارجه را نیز در این امور در نظر داشت.
وحید حدادی‌اصل به عنوان قائم‌مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل مسئول اجرای بخش عمده‌ای از اهداف اولویت اول وزارت علوم است. او معتقد است ایران در روابط علمی هیچ محدودیتی برای همکاری با هیچ کشوری (غیر از رژیم صهیونیستی) ندارد، ولی برخی دانشمندان کشورهای غربی بعد از خروج آمریکا از برجام (اردیبهشت ۱۳۹۷) همکاری‌های خود را با موسسات و دانشمندان ایرانی قطع کردند و اکنون خود پشیمان هستند.
در مورد آموزش به زبان دیگری غیر از زبان فارسی وی ضمن تایید ضرورت قانونی تدریس به زبان فارسی، می‌گوید وزارت علوم دنبال اخذ مجوزهای لازم برای تدریس به زبان‌های غیرفارسی هم است.
با وجود این، وی بدون اشاره مستقیم و دقیق به کشورها، از گسترش همکاری علمی و حتی تاسیس شعب دانشگاهی در کشورهای همسایه و به طور کلی کشورهای آفریقایی به عنوان ظرفیتی جدید و کشورهای آمریکای لاتین خبر می‌دهد.
برنامه های وزارت علوم برای ادامه تحصیل دختران افغان در دانشگاه های ایران
وی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد پذیرش دانشجویان دختر افغان در دانشگاه‌های ایران اظهار داشت: موضوع آموزش برای دانشجویان مسلمان ارزش زیادی دارد؛ این موضوع که جمهوری اسلامی ایران متولی و عامل مهمی در افزایش قدرت جهان اسلام به واسطه تربیت و آموزش نیروی انسانی ماهر آن شود، به کرات توسط مقام معظم رهبری بیان شده و ما نیز آن را در صدر اولویت‌ها و برنامه‌های خود هدف‌گذاری کرده‌ایم.
حدادی‌اصل افزود: موضوع آموزش و ارتقای مهارت‌های علمی دانشجویان افغانستانی برای ما مهم است؛ از سوی دیگر به واسطه مسائل و دغدغه‌هایی که برای دختران افغانستان و خانواده‌های آنها اخیرا پیش آمده است؛ تلاش کرده‌ایم با برنامه‌های مختلف امکان ادامه تحصیل آنها را فراهم کنیم.
وی تصریح کرد: در این زمینه دو خط مشی، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است: اول آموزش به صورت مجازی توسط دانشگاه‌هایی که مجوز برگزاری چنین دوره‌هایی را دارند. البته این مهم مختص جنسیت خاصی نمی‌شود، اما بخش بزرگی از دغدغه دختران افغانستانی و خانواده‌های آنها را برطرف می‌کند و دوم بهره‌گیری از دانشگاه‌هایی که مختص زنان تاسیس شده‌اند؛ مانند دانشگاه الزهرا و حضرت معصومه قم. در این زمینه رایزنی‌هایی با مقامات افغانستانی در حال انجام است.
هدف ما صرف ارزآوری نیست
قائم‌مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل در مورد یکی از موانع جذب دانشجوی بین‌الملل یعنی ضرورت تدریس به زبان فارسی (بر اساس مصوبه ۶۰۷ جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی) نیز گفت: قریب به اتفاق کشورها به دنبال این هستند که گستره فرهنگی خود را با آموزش زبان مادری استوار و گسترده کنند. آن سوی دیگر این موضوع به ماهیت جمهوری اسلامی ایران بازمی‌گردد که تنها دنبال اهداف مادی و درآمدزایی نیست. به عبارت دیگر، در جذب دانشجوی بین‌المللی هدف ما صرف ارزآوری و این دست مسائل نبوده و نخواهد بود؛ بلکه در کنار آن دنبال اشاعه فرهنگ، زبان و ادبیات فارسی ایران اسلامی هستیم.
همانگونه که امام (ره) فرمودند: دانشجویان سفیران فرهنگی انقلاب اسلامی هستند. آشنایی با فرهنگ و زبان فارسی بسیار مهم است. رهبر معظم انقلاب اسلامی هم به دفعات بر آموزش زبان و ادبیات فارسی تاکید داشته‌اند. بنابراین اصل و هدف ما آموزش به زبان فارسی است که در نهایت دانشجویان بین‌المللی باید مدارک توانمندی خود را در این زمینه به دست آورند. این یک عرف در همه کشورهاست، برای نمونه برای ادامه تحصیل در کشورهای غربی باید مدارک تسلط به زبان انگلیسی یا زبان مادری آن کشور را داشته باشید.
استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر ادامه داد: برای آموزش زبان فارسی، هم کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در کشورهای مختلف داریم، هم آموزش‌های مجازی. همچنین در بدو ورود دانشجو، دوره‌هایی در کشورمان توسط مراکز تایید شده وزارت علوم برگزار می‌شود که زبان دانشجویان به حد مطلوب و آغاز تحصیل برسد. البته برخی مجوزها برای آموزش به زبان عربی و انگلیسی اخذ شده است و دنبال آن هستیم مجوزهای دیگری را از مراکز مربوطه بگیریم که در کنار زبان و ادبیات فارسی از زبان‌های دیگری هم استفاده شود. اما نباید فراموش کرد که تصمیم‌گیری درباره تدریس به زبان‌های غیرفارسی، تنها بر عهده وزارت علوم نیست.
تقویت روابط با کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین
حدادی‌اصل در مورد کشورهایی که در آینده نزدیک برنامه تقویت همکاری برنامه‌ریزی شده نیز گفت: برای همکاری در روابط علمی محدودیتی نداریم. آیات، روایات و احادیث دینی هم منعی در علم آموزی قائل نشده‌اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز تاکید داشته‌اند فرایند علم آموزی از همه کشورها را مد نظر قرار دهید و در نهایت به شکل کاربردی و حل‌المسائلی مطابق با فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی آنها را به کار گیرید.
وی افزود: همچنین ایشان در بحث صدور ارزش‌ها و توانمندی‌های علمی و فناورانه کشور به ملت‌های اسلامی و ضد استکبار توجه دارند. در هر دو بخش، وزارت علوم برنامه‌های گسترده‌ای را عملیاتی کرده است. اکنون در سطح بالایی با کشورهای مسلمان، چین و روسیه روابط و همکاری‌های علمی برقرار است. در حوزه کشورهای آفریقایی نیز روابط ما در حال قوت است و با برخی کشورهای آمریکای لاتین روابط مطلوبی داریم.
رییس مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم گفت: در مورد کشورهای غربی، متاسفانه این کشورها تحت تاثیر مسائل تبلیغاتی برآمده از برجام، روابط خود را به صورت یکجانبه با جامعه علمی ایران محدود کردند که البته دود آن به چشم خود این کشورها رفت و اکنون علاقه زیادی برای برقراری و گسترش روابط قبلی با ما دارند. برخی پروژه‌های تحقیقاتی که از سوی آنها ناتمام رها شد و با تلاش محققان ایرانی پیش رفت، برای آنها تعجب‌آور بود. اکنون منعی در ارتباط با آنها نداریم، ولی به سبب بدعهدی آنها، جامعه علمی مانند گذشته به این کشورها نظر مثبتی ندارد.
۴ محور کلان وزارت علوم در امور بین‌الملل
وی تاکید کرد: درمجموع، وزارت علوم در چهار محور کلان تبادل دانشجو، نقل و انتقال اساتید، گسترش زبان و ادبیات فارسی و در نهایت تبادلات فناورانه و نوآورانه با هدف شکوفایی اقتصاد دانش‌بنیان برنامه‌ریزی کرده و در حال فعالیت است.
در محور تبادلات دانشجویی، سازمان امور دانشجویان عملکرد روبه جلو را طی یک سال اخیر از خود نشان داده و با برخط کردن بسیاری از فرایندهای پیشین که سنتی و دستی صورت می‌گرفت، ساختار و نظم مطلوبی را در زمینه دانشجویی ایجاد کرده است. همچنین با برگزاری جشنواره‌های مختلف برای دانشجویان بین‌الملل به‌خوبی در حال معرفی فرهنگ ایران به آنهاست.
حدادی‌اصل ادامه داد: در زمینه نقل و انتقال اساتید هیات‌علمی، علاوه بر پذیرش اساتید مدعو بین‌المللی در دانشگاه‌های کشور، سیر اعزام استادان ما برای انجام فرصت‌های مطالعاتی رو به گسترش است. در حوزه زبان و ادبیات فارسی نیز خط مشی های مختلفی در حال انجام است که مهمترین آنها افزایش کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در کشورهای مختلف و تقویت آنهاست. در دولت جدید توانسته‌ایم با کمک همه بخش‌های مربوطه تعداد این کرسی‌ها را چند برابر کنیم.
وی گفت: در نهایت محور تبادلات فناوران و نوآورانه را داریم که با ایجاد معاونت فناوری و نوآوری در ساختار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، این عرصه نیز جهش یافت. دستاوردهای محققان و فناوران ایرانی که نمونه‌های تجاری‌سازی شده آنها را می‌توان در شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در پارک های علم و فناوری دید، همواره باعث مباهات ما و حیرت بازدیدکنندگان خارجی بوده است. طی سال گذشته ملاقات‌ها و بازدیدهای مختلفی را برای وزرای همتای کشورهای خارجی و مقامات تصمیم‌ساز این کشورها در پارک‌های علم و فناوری داشته‌ایم که در پایان بازدید خواهان راه‌اندازی پارک‌های علم و فناوری مشترک و خط تولید برخی شرکت‌های ایرانی در کشور خود بوده‌اند.
حدادی‌اصل گفت: در نهایت کشورهای غربی به خوبی به این نتیجه رسیده اند که سرعت تحول در فناوری و نوآوری در نیمکره شرقی زمین بسیار افزایش یافته و غالب سرمایه‌گذاری‌های فناورانه و نوآورانه در آینده نه در سیلیکون‌ولی بلکه در حوزه خلیج فارس صورت خواهد پذیرفت. ایران اسلامی ما نیز به مدد دانشمندان، محققان و فناوران خود در این زمینه بسیار پرقدرت وارد میدان شده و توانسته است در شاخص جهانی نوآوری به رتبه ۵۳ دنیا دست یابد، در حالی که رتبه ما در سال ۲۰۱۳ برای این شاخص ۱۱۳ بود.
نظر شما