انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه؛ برنده نهایی بازی قدرت کیست؟

موعد برگزاری انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه که در هفته‌های گذشته در صدر توجه بسیاری از رسانه‌های منطقه و جهان قرار داشت، فردا یکشنبه ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) آغاز می‌شود؛ انتخاباتی برای تعیین سیزدهمین رئیس‌جمهوری و بیست وهشتمین دوره نمایندگان پارلمان که البته در فضایی متفاوت از دوره‌های گذشته برگزار می‌شود.

لازم به ذکر است که انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه هر پنج سال یکبار و در یک روز برگزار می‌شود و افزون بر انتخاب رئیس‌جمهوری، رای‌دهندگان ۶۰۰ نماینده پارلمان را نیز انتخاب خواهند کرد. یک نامزد ریاست‌جمهوری برای پیروزی، به بیش از نیمی از آرای رای‌دهندگان نیاز دارد. با این حال، اگر هیچ نامزدی به مرز ۵۰ درصد نرسد، دو نامزد برتر، دو هفته بعد بار دیگر مقابل هم قرار خواهند گرفت.

تا چند روز پیش که «محرم اینجه» رهبر حزب «میهن» (MP) از دور رقابت‌ها کنار نکشیده‌ بود، تعداد نامزدهای ریاست‌جمهوری، چهار نفر بود و اینک به سه نامزد کاهش یافته‌است که عبارتند از: «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری کنونی و رهبر حزب «عدالت و توسعه» (AKP)، «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب «جمهوری‌خواه خلق» (CHP)، و «سینان اوغان» از ائتلاف «آتا» (ATA).

آن طور که تاکنون برآورد می‌شود، رقابت اصلی در انتخابات ریاست‌جمهوری بین اردوغان و قلیچدار اوغلو است. انصراف اینجه نیز که از مخالفان اردوغان بود، باعث خواهد شد که بیشتر آرای او در سبد قلیچدار اوغلو ریخته شود.

تمرکز اردوغان و قلیچدار اوغلو بر نقاط ضعف یکدیگر

جدا از برنامه‌هایی که نامزدها برای جذب آرا مطرح می‌کنند اما این نقاط ضعف و چالش‌های دولت حاضر و نیز رویکرد رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق است که نقش چشمگیری در میزان آرای آنها دارد.

اردوغان در حالی به دنبال تمدید رهبری خود در ترکیه برای بیش از ۲۰ سال است که با ائتلافی از سوی ۶ حزب اپوزیسیون روبرو است. همچنین رئیس‌جمهوری ترکیه و حزبش در آستانه انتخابات با بزرگ ترین چالش‌ها رو به رو هستند که عبارتند از: بحران اقتصادی، بیکاری، تورم، تبعات زلزله اخیر، اقتدارگرایی اردوغان در داخل و رویکرد تنش‌زای وی در حوزه سیاست خارجی.

در همین ارتباط نشریه «فارن پالیسی» نوشته‌است که رکود اقتصادی و زلزله مرگبار در کشور ترکیه، اعتماد به دولت اردوغان را از بین برده‌ و بر اساس آخرین نظرسنجی، اپوزیسیون متحد ترکیه، چالشی بی‌سابقه برای حکومت اردوغان ایجاد می‌کند.

همچنین به نوشته پایگاه اطلاع‌رسانی شبکه «الجزیره»، مشکلات اقتصادی کشور ترکیه در ۱۸ ماه گذشته محبوبیت اردوغان را کاهش داده، علاوه براین او به سرکوب گروه‌های مخالف متهم شده‌است؛ اگرچه حامیان دولت معتقدند که این اقدامات پس از کودتای سال ۲۰۱۶ و تهدید گروه های تروریستی ضروری بوده‌ است.

با توجه به آنچه اشاره شد، انتخابات پیش رو سخت‌ترین آزمون دوره ۲۰ ساله اردوغان است و به دلیل چالش‌ها و مشکلات اخیر ترکیه، سناریوی شکست او در این رقابت‌ها برخلاف دوره‌های قبل، دور از ذهن نیست.

در مقابل، قلیچدار اوغلو به عنوان اصلی‌ترین رقیب اردوغان اگرچه سابقه طولانی‌مدت در سیاست داخلی ترکیه دارد اما برای افکار عمومی خارجی که انتخابات را دنبال می‌کند، چندان شناخته شده نیست. پس از دیدار او با سفیر آمریکا انتقادات علیه قلیچدار اوغلو به راه افتاد؛ دیداری که حتی با انتقاد و اعتراض جدی اردوغان روبرو شد و او این مساله را دخالت مستقیم واشنگتن در امور داخلی ترکیه نامید.

بنابراین اگرچه نقد دولت از سوی قلیچدار اوغلو که در جایگاه منتقد قرار گرفته، آسان است اما غرب‌گرایی وی به پاشنه آشیل او در آستانه انتخابات تبدیل شده‌است.

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

در هفته‌های اخیر نظرسنجی‌های زیادی در ارتباط با محبوبیت اردوغان و قلیچدار اوغلو انجام گرفته اما نتایج آنها مشابه یکدیگر نبوده‌است.

پیشتر در بسیاری از نظرسنجی‌ها قلیچدار اوغلو پیشتاز بود که نشان می‌داد از شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری برخوردار است. به عنوان نمونه در نظرسنجی اخیر سایت «پولیت پرو»، قلیچدار اوغلو با ۴۸.۹ درصد از اردوغان با ۴۳.۲ درصد پیش افتاده‌ و اوغان با ۳.۱ درصد، رتبه آخر را در این نظرسنجی به دست آورده‌است.

اما بر پایه یافته‌های نظرسنجی مراکز مطالعاتی «آرِدا» (Areda) و «آسال» (Asal)، اردوغان در دور نخست انتخابات ریاست جمهوری با اختلاف ناچیز پیروز می‌شود.

براساس نظرسنجی مؤسسه آرِدا، ۵۱.۳ درصد از پاسخ‌دهندگان آماده رأی دادن به اردوغان هستند و در سوی مقابل، ۴۴.۲ درصد تصمیم دارند تا به قلیچدار اوغلو رأی دهند. نامزد سوم یعنی سینان اوگان هم تقریباً چهار درصد آرا را به دست خواهد آورد. نتایج نظرسنجی مؤسسه آسال هم حاکی از آن است که اردوغان ۵۰.۶ و قلیچدار اوغلو ۴۶.۳ درصد آرا را به دست خواهد آورد.

اگرچه پیشتر باوجود چهار نامزد انتخاباتی و تقسیم آرا بین آنها، احتمال کشیده شدن انتخابات به دور دوم بالا بود اما با انصراف اینجه، این سناریو ضعیف به نظر می‌رسد. بنابراین انتظار می‌رود که یکی از نامزدها در همین دور نخست بتواند بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آورد و رقابت به دور دوم (۲۸ مه/ ۷ خرداد) کشیده‌نشود.

حال باید منتظر ماند و دید که آیا اردوغان می‌تواند پس از ۲ دهه، همچنان در صدر هرم قدرت باقی بماند یا اینکه جای خود را به سرسخت‌ترین رقیب سیاسی خود خواهد داد.